1. Tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vọ chồng, con, cháu hoặc ngưòi có công nuôi dưỡng mình

được quy định như thế nào?

Tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc ngưòi có công nuôi dưỡng mình được quy định tại Điều 185 Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi 2017, cụ thể như sau:

Điều 185. Tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vọ chồng, con, cháu hoặc ngưòi có công nuôi dưỡng mình
1. Người nào đối xử tôi tệ hoặc có hành vi bạo lực xâm phạm thân thế ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình thuộc một trong những trường họp sau đây, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Thường xuyên làm cho nạn nhân bị đau đớn về thế xác, tỉnh thần;
b) Đã bị xửphạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm:
a) Đổi với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu;
b) Đổi với người khuyết tật nặng, khuyết tật đặc biệt nặng hoặc người mắc bệnh hiểm nghèo.

Cha dượng hành hạ con riêng của vợ có thể bị tù chung thân?

Luật sư tư vấn pháp luật Hình sự, gọi: 1900.0191

2. Bình luận

Điều luật gồm 2 khoản. Trong đó, khoản 1 quy định dấu hiệu pháp lý và khung hình phạt cơ bản của tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình; khoản 2 quy định cảc trường họp phạm tội tăng nặng.

2.1 Dấu hiệu chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội này là những người có mối quan hệ về hôn nhân hoặc gia đình đối với nạn nhân (trong phạm vi điều luật quy định) hoặc là người được nạn nhân nuôi dưỡng và theo Điều 12 BLHS là người từ đủ 16 tuổi trở lên vì tội này không thuộc các tội mà tuổi chịu trách nhiệm hình sự có thể từ đủ 14 tuổi trở lên được liệt kê tại khoản 2 Điều 12 BLHS.
Theo quy định của điều luật, chủ thể của tội này (trong trường hợp nhất định) còn đòi hỏi là người đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi được liệt kê tại khoản 1 của điều luật và được bình luận trong phần tiếp theo về dấu hiệu hành vi khách quan của tội phạm.

2.2 Mặt khách thể

Khách thể của tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình là quan hệ gia đình. Quan hệ này không chỉ được quy định tại Hiến pháp mà nó được quy định cụ thể trong Luật hôn nhân và gia đình: “Cấm vợ, chồng có hành vi ngược đãi, hành hạ, xúc phạm đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của nhau” (khoản 2 Điều 21); “Cha mẹ không được phân biệt đối xử giữa các con, ngược đãi, hành hạ, xúc phạm con” (khoản 2 Điều 34); “Nghiêm cấm con có hành vi ngược đãi, hành hạ, xúc phạm cha mẹ” (Điều 35); “Ông bà nội, ông bà ngoại có nghĩa vụ và quyền trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu, sống mẫu mực và nêu gương tốt cho con cháu… có nghĩa vụ nuôi dưỡng cháu” (Điều 47)
Đối tượng tác động (người bị hại) của tội phạm này bao gồm: ông bà, cha mẹ, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình.
Ông bà bao gồm cả ông bà nội, ông bà ngoại. Tuy nhiên có ý kiến cho rằng có cả ông bà bên vợ hoặc bên chồng, nếu bị cháu rể hoặc cháu dâu ngược đãi, hành hạ thì cũng là đối tượng điều chỉnh của tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà. Có thể còn ý kiến khác nhau về vấn đề này, nhưng theo chúng tôi, quan hệ ông bà với các cháu xuất phát từ quan hệ huyết thống chứ không xuất phát từ quan hệ hôn nhân, vì vậy, người bị hại (đối tượng tác động) của tội phạm này không bao gồm ông bà bên vợ hoặc ông bà bên chồng. Điều 47 Luật hôn nhân và gia đình, khi quy định về quan hệ ông bà với các cháu cũng không quy định ông bà bên vợ hoặc bên chồng. Về quan hệ đạo đức, ông bà bên vợ cũng như ông bà bên chồng thì chồng hoặc vợ cũng phải tôn trọng, chăm sóc. Nhưng nghĩa vụ pháp lý và trách nhiệm hình sự đối với cháu rể hoặc cháu dâu thì lại là vấn đề khác. Nếu chúng ta chấp nhận quan điểm cho rằng, cháu rể hoặc cháu dâu có nghĩa vụ pháp lý đối với ông bà của vợ hoặc chồng mình thì sau khi quan hệ hôn nhân chấm dứt nghĩa vụ đó sẽ được thực hiện thế nào.
Cha mẹ bao gồm cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, cha mẹ vợ, cha mẹ chồng. Tuy nhiên, đối với cha mẹ vợ hoặc cha mẹ chồng chỉ có thể là đối tượng của tội phạm này khi quan hệ hôn nhân vợ chồng vẫn còn tồn tại hoặc một trong hai người đã chết, nếu quan hệ hôn nhân chấm dứt do ly hôn và người vợ hoặc người chồng đã kết hôn với người khác thì cha mẹ vợ hoặc cha mẹ chồng cũ không còn là đối tượng tác động của tội phạm này nữa.
Con bao gồm con đẻ (con trong giá thú hoặc ngoài giá thú), con nuôi, con dâu, con rể, con riêng của vợ hoặc chồng chưa thanh niên và đang chung sống chung với bố dượng hoặc mẹ kế.
Cháu bao gồm cháu nội hoặc cháu ngoại, cháu nuôi. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, còn bao gồm cả cháu dâu, cháu rể cũng là đối tượng tác động của tội phạm này. Nhưng theo chúng tôi, đối tượng tác động của tội phạm này không bao gồm cháu dâu hoặc cháu rể.
Người có công nuôi dưỡng mình là người có công nuôi dưỡng người có hành vi ngược đãi, hành hạ. Đối tượng này không phụ thuộc vào quan hệ huyết thống hoặc quan hệ hôn nhân, mà hoàn toàn phụ thuộc vào quan hệ giữa người nuôi dưỡng với người được nuôi dưỡng. Nếu người nuôi dưỡng người phạm tội lại là ông, bà, cha, mẹ, vợ, chồng, con, cháu bị ngược đãi, hành hạ thì không thuộc trường hợp ngược đãi, hành hạ người có công nuôi dưỡng mình.

2.3 Mặt chủ quan

Người phạm tội thực hiện hành vi ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình là do cố ý, tức là người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là hành vi ngược đãi, hành hạ ông bà, cha mẹ, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình.
Tuy nhiên, tội phạm là tội xâm phạm quan hệ gia đình, nên thực tế có nhiều trường hợp người phạm tội không nhận thức rõ hành vi của mình là hành vi ngược đãi, hành hạ người thân của mình, thậm chí một số bậc cha mẹ còn cho rằng đánh đập con cái là quyền của bố mẹ và đó là phương pháp dạy dỗ, giáo dục con cái. Cũng chính xuất phát từ tư tưởng lạc hậu này nên có những người con bị ngược đãi, hành hạ thậm tệ nhưng không dám tố cáo hành vi của cha mẹ, còn cha mẹ thì thản nhiên coi như không có chuyện gì xảy ra. Chiếu cố đến một thực trạng này và khi xã hội chưa phát triển cao, nên nhà làm luật quy định hành vi ngược đãi, hành hạ phải gây ra hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính mà còn vi phạm mới là tội phạm.

2.4 Dấu hiệu hành vỉ khách quan của tội phạm

Hành vi khách quan của tội này được quy định có thể là:
+ Hành vi đối xử tồi tệ với nạn nhân: Đây là hành vi đối xử với nạn nhân xấu hơn nhiều so với điều kiện có thể về các mặt sinh hoạt hàng ngày, như cho ăn đói, mặc rách, bắt làm việc nặng nhọc quá sức…
+ Hành vi bạo lực xâm phạm thân thể nạn nhân: Đây là hành vi sử dụng bạo lực xâm phạm thân thể nạn nhân như đánh, trói V.V.. nạn nhân.
Đối tượng xâm hại của các hành vi nêu trên hay nạn nhân của tội phạm này được quy định là:
+ Ông bà: Có thể là ông bà nội, ông bà ngoại;
+ Cha mẹ: Có thể là cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, cha dượng, mẹ kế, cha mẹ chồng, cha mẹ vợ;
+ Vợ chồng theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình;
+ Cháu: Có thể là cháu nội, cháu ngoại.
+ Người có công nuôi dưỡng mình: Là người đã hoặc đang nuôi dưỡng người có hành vi xâm hại mà không phải là người có quan hệ gia đình nêu trên.
– Dấu hiệu phân biệt giữa hành vi đối xử tồi tệ hoặc hành vi bạo lực xâm phạm thân thể ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mĩnh bị coi là tội phạm với hành vi đối xử tồi tệ hoặc có hành vỉ bạo lực xâm phạm thân thể ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mĩnh chỉ bị coi là vỉ phạm
Hành vi đối xử tồi tệ hoặc hành vi bạo lực xâm phạm thân thể ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình cấu thành tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình khi thỏa mãn một trong hai dấu hiệu sau:
+ Thứ nhất, thường xuyên làm cho nạn nhân bị đau đớn về thể xác, tinh thần: Đây là trường hợp do thực hiện thường xuyên hành vi đối xử tồi tệ hoặc hành vi bạo lực xâm phạm thân thể nạn nhân nên chủ thể làm cho nạn nhân luôn bị giày vò về tình cảm, đau khổ về tinh thần, đau đớn về thể xác và phàn nào bị tổn hại đến sức khoẻ.
+ Thứ hai, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình mà còn vi phạm.
Neu hành vi đối xử tồi tệ hoặc hành vi bạo lực xâm phạm thân thể không thuộc trường họp thứ nhất, thì hành vi này chỉ cấu thành tội phạm khi chủ thể đã bị xử phạt vi phạm hành chính. Khi đó, “đã bị xử phạt vi phạm hành chính” được coi là một dấu hiệu của chủ thể của tội phạm.

2.5 Dấu hiệu lỗi của chủ thể

Lỗi của chủ thể được quy định là lỗi cố ý. Chủ thể biết mối quan hệ giữa mình với nạn nhân (như điều luật quy định) khi thực hiện hành vi đối xử tồi tệ hoặc hành vi bạo lực xâm phạm thân thể.
Khoản 1 của điều luật quy định khung hình phạt cơ bản là phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
Khoản 2 của điều luật quy định khung hình phạt tăng nặng có mức phạt tù từ 02 năm đến 05 năm được áp dụng cho trường họp phạm tội có một trong các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng sau:
– (Phạm tội) Đổi với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu: Đây là trường hợp phạm tội mà nạn nhân thuộc đối tượng cần được quan tâm và bảo vệ đặc biệt. Trong trường hợp nạn nhân là phụ nữ có thai, điều luật đòi hỏi chủ thể biết việc này.
– (Phạm tội) Đổi với người khuyết tật nặng, khuyết tật đặc biệt nặng hoặc người mẳc bệnh hiểm nghèo: Đây là trường hợp phạm tội mà nạn nhân cũng thuộc đối tượng cần được quan tâm và bảo vệ đặc biệt. Trong đó, “Người khuyết tật nặng là người do khuyết tật dan đến không thế tự thực hiện một số việc phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân hàng ngày “Người khuyết tật đặc biệt nặng là người do khuyết tật dẫn đến không thể tự thực hiện việc phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân hàng ngày”;(54/) Người mắc bệnh hiểm nghèo là người đang bị bệnh nguy hiểm đến tính mạng, khó có phương thức chữa trị như ung thư giai đoạn cuối, xơ gan cổ chướng, lao nặng độ 4 kháng thuốc, bại liệt, suy tim độ 3, suy thận độ 4 trở lên; HIV giai đoạn AIDS đang có các nhiễm trùng cơ hội không có khả năng tự chăm sóc bản thân và có nguy cơ tử vong cao.
Trân trọng!
Bộ phận tư vấn pháp luật hình sự – Công ty luật LVN Group