Bảo vệ trẻ em là vấn đề mang tính quốc tế, được các quốc gia trên thế giới và Việt Nam đặc biệt quan tâm. Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, pháp luật hình sự giữ vai trò quan trọng, là công cụ hữu hiệu, sắc bén trong phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm.
>> Luật sư tư vấn pháp luật Hình sự, gọi: 1900.0191
1. Khái quát chung
Bảo vệ trẻ em là vấn đề mang tính quốc tế, được các quốc gia trên thế giới và Việt Nam đặc biệt quan tâm. Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, pháp luật hình sự giữ vai trò quan trọng, là công cụ hữu hiệu, sắc bén trong phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác bảo vệ trẻ em, trong các giai đoạn lịch sử, từ thời kỳ phong kiến đến nay, pháp luật hình sự nước ta đều có những quy định về tội phạm và hình phạt nghiêm khắc đối với người phạm tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi (tội hiếp dâm trẻ em theo cách gọi trước đây)
2. Tội hiếp dâm người dưới mười sáu tuổi được quy định trong bộ luật hình sự 2015 sửa đổi 2017
Tội hiếp dâm người dưới mười sáu tuổi được quy định tại Điều 142 Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi 2017, cụ thể như sau:
Điều 142. Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:a) Dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tĩnh trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao câu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đên dưới 16 tuổi trái với ý muốn của họ;b) Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tĩnh dục khác với người dưới 13 tuổi.2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây? thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm:a) Có tính chất loạn luân;b) Làm nạn nhăn có thai;c) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;d) Đối với người mà người phạm tội có trách nhiệm chăm sóc, giáo dục, chữa bệnh;đ) Phạm tội 02 lần trở lên;e) Đối với 02 người trở lên;g) Tải phạm nguy hiểm.3. Phạm tội thuộc một trong các trường họp sau dây, thì bị phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:a) Có tổ chức;b) Nhiều người hiếp một người;c) Đối với người dưới 10 tuổi;d) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tẩn thương cơ thể 61%) trở lên;đ) Biết mình bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội;e) Làm nạn nhân chết hoặc tự sát.4. Người phạm tội còn có thể bị cẩm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
3. Bình luận
Điều luật gồm 4 khoản. Trong đó, khoản 1 quy định dấu hiệu pháp lý và khung hình phạt cơ bản của tội hiếp dâm người dưới 16 tuồi; các khoản 2, 3 quy định các trường hợp phạm tội tăng nặng và khoản 4 quy định khung hình phạt bổ sung.
3.1 Dấu hiệu chủ thể của tội phạm
Theo Điều 12 BLHS, chủ thể của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong trường hợp nạn nhân từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi là người từ đủ 14 tuổi trở lên.
– Dấu hiệu hành vi khách quan của tội phạm
Trong trường hợp này, hành vi khách quan của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi được quy định tương tự như hành vi khách quan của tội hiếp dâm (Điều 141 BLHS). Cụ thể: Hành vi khách quan có thể là:
+ Hành vi dùng vũ lực và hành vi giao cấu với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi trái với ý muốn của họ;
+ Hành vi dùng vũ lực và hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi trái với ý muốn của họ;
+ Hành vi đe dọa dùng vũ lực và hành vi giao cấu với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi trái với ý muốn của họ;
+ Hành vi đe dọa dùng vũ lực và hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi trái với ý muốn của họ;
+ Hành vi giao cấu với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi trái với ý muốn của họ bằng thủ đoạn lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân;
+ Hành vi giao cấu với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi trái với ý muốn của họ bằng thủ đoạn khác;
+ Hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi trái với ý muốn của họ bằng thủ đoạn lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc
+ Hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi trái với ý muốn của họ bằng thủ đoạn khác.
– Dấu hiệu nạn nhân của tội phạm
Nạn nhân của tội phạm trong trường hợp này phải là người dưới 16 tuổi nhưng phải đủ 13 tuổi. Dấu hiệu “dưới 16 tuổi” là dấu hiệu phân biệt tội phạm này với tội hiếp dâm còn dấu hiệu “đủ 13 tuổi” là dấu hiệu phân biệt trường họp phạm tội này với trường hợp phạm tội thứ hai của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.
3.2 Dấu hiệu lỗi của chủ thể
Lỗi của chủ thể được quy định là lỗi cố ý. về lý thuyết, lỗi cố ý đòi hỏi chủ thể biết hành vi của mình là trái ý muốn của nạn nhân và biết độ tuổi của nạn nhân. Tuy nhiên, thực tiễn thường không chấp nhận đòi hỏi thứ hai.
* về dấu hiệu pháp lý của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong trường hợp nạn nhân chưa đủ 13 tuổi
3.3 Dấu hiệu chủ thể của tội phạm
Theo Điều 12 BLHS, chủ thể của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong trường hợp nạn nhân chưa đủ 13 tuổi là người từ đủ 14 tuổi trở lên.
– Dấu hiệu hành vi khách quan của tội phạm
Trong trường hợp nạn nhân chưa đủ 13 tuổi, hành vi khách quan của tội này được quy định chỉ là hành vi giao cấu hoặc hành vi quan hệ tình dục khác mà không đòi hỏi có thủ đoạn phạm tội như ở tội hiếp dâm. Theo đó, hành vi giao cấu hoặc hành vi quan hệ tình dục khác có thể trái với ý muốn của nạn nhân hoặc cũng có thể không trái với ý muốn của họ (đồng thuận).
3.4 Dấu hiệu lỗi của chủ thể
Lỗi của chủ thể được quy định là lỗi cố ý. về lý thuyết, lỗi cố ý đòi hỏi chủ thể biết nạn nhân chưa đủ 13 tuổi. Tuy nhiên, thực tiễn thường không chấp nhận đòi hỏi này.
Khoản 1 của điều luật quy định khung hình phạt cơ bản có mức phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.
Khoản 2 của điều luật quy định khung hình phạt tăng nặng thứ nhất có mức phạt tù từ 12 năm đến 20 năm được áp dụng cho trường hợp phạm tội có một trong các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng sau:
– (Phạm tội) có tỉnh chất loạn luân: Đây là trường hợp giữa người phạm tội và nạn nhân có quan hệ cùng dòng máu về trực hệ hoặc có quan hệ là anh chị em cùng cha mẹ, anh chị em cùng cha khác mẹ hoặc cùng mẹ khác cha và mối quan hệ đặc biệt này làm tăng tính nguy hiểm của hành vi phạm tội nên cũng làm tăng trách nhiệm hình sự.
– (Phạm tội) làm nạn nhân có thai: Đây là trường hợp tăng nặng trách nhiệm hình sự vì nạn nhân còn phải chịu thêm tác động tâm lý nhìn chung là không tích cực do việc mang thai.
– Gây thương tích, gây tồn hại cho sức khoẻ hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhãn mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60°/o: Đây là trường họp tăng nặng trách nhiệm hình sự vì hành vi phạm tội còn xâm phạm nghiêm trọng đến sức khỏe của nạn nhân.
– (Phạm tội) đối với người mà người phạm tội có trách nhiệm chăm sóc, giáo dục, chữa bệnh: Đây là trường hợp người phạm tội có quan hệ đặc biệt với nạn nhân. Họ là người có trách nhiệm với nạn nhân và nạn nhân là người có sự tin tưởng và trông cậy người phạm tội. Mối quan hệ đậc biệt này làm tăng tính nguy hiểm của hành vi phạm tội nên cũng làm tăng trách nhiệm hình sự.
– Phạm tội 02 lần trở lên: Đây là trường hợp chủ thể đã thực hiện nhiều hành vi phạm tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi đổi với cùng 01 nạn nhân hoặc đối với các nạn nhân khác nhau.
– (Phạm tội) đối với 02 người trở lên: Đây là trường hợp chủ thể phạm tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi đối với nhiều nạn nhân khác nhau.
– Tải phạm nguy hiểm: Đây là trường hợp phạm tội thỏa mãn các dấu hiệu của tái phạm nguy hiểm được quy định tại Điều 53 BLHS. (135) Tình tỉết nhân thân này của chủ thể làm tăng trách nhiệm hình sự của họ.
Khoản 3 của điều luật quy định khung hình phạt tăng nặng thứ hai là phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình được áp dụng cho trường hợp phạm tội có một trong các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng sau:
– (Phạm tội) có tồ chức: Đây là trường hợp đồng phạm hiếp dâm người dưới 16 tuổi mà trong đó có sự câu kết chặt chẽ giữa những người đồng phạm.
– Nhiều người hiếp một người: Đây là trường hợp đồng phạm hiếp dâm người dưới 16 tuổi mà trong đó có nhiều người có hành vi giao cấu hoặc hành vi quan hệ tình dục khác với cùng một nạn nhân. Hiếp dâm người dưới 16 tuổi có tổ chức và nhiều người hiếp một người tuy đều là đồng phạm nhưng một trường hợp đòi hỏi là đồng phạm có tổ chức còn một trường hợp đòi hối phải có nhiều người cùng là người thực hiện hành vi giao cấu hoặc hành vi quan hệ tình dục với người dưới 16 tuổi.
– (Phạm tội) đối với người dưới 10 tuổi: Đây là trường hợp tăng nặng trách nhiệm hình sự do nạn nhân còn nhỏ tuổi nên tội phạm có tính nghiêm trọng hơn.
– (Phạm tội) gây thương tích, gây tổn hại cho sức khoẻ hoặc gây roi loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lén: Đây là trường hợp tăng nặng trách nhiệm hình sự vì hành vi phạm tội còn xâm phạm rất nghiêm trọng đến sức khỏe của nạn nhân.
– (Người phạm tội) biết mĩnh bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội: Đây là trường hợp tăng nặng trách nhiệm hình sự vì hành vi phạm tội còn có thể làm cho nạn nhân bị lây nhiễm HIV, đe dọa đến tính mạng của họ.
– (Phạm tội) làm nạn nhân chết hoặc tự sát: Trường hợp hiếp dâm người dưới 16 tuổi làm nạn nhân chết là trường hợp đã gây ra hậu quả nạn nhân chết và lỗi của người phạm tội đối với hậu quả này là lỗi vô ý. Nếu người phạm tội có lỗi cố ý đối với hậu quả chết người thì hành vi phạm tội của họ cấu thành tội giết người (Điều 123 BLHS) và tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Trường hợp hiếp dâm người dưới 16 tuổi làm nạn nhân tự sát là trường họp nạn nhân do bị hiếp dâm nên đã có hành vi tự tước đoạt tính mạng của mình. Giữa việc bị hiếp dâm và việc tự sát có mối QHNQ với nhau.
Khoản 4 của điều luật quy định khung hình phạt bổ sung (có thể được áp dụng) là: cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Trân trọng./.
Bộ phận tư vấn pháp luật hình sự – Công ty luật LVN Group