Khái niệm, bản chất, nhiệm vụ của trại giam và nguyên tắc tổ chức hệ thống trại giam ở Việt Nam?

1.1 Khái niệm trại giam

Thi hành án phạt tù là buộc những người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân chấp hành hình phạt tại trại giam, nhằm giáo dục họ trở thành người lương thiện.

Phân tích lý luận cũng như thực tiễn thi hành hình phạt tù, có thể nhìn nhận trại giam trên hai phương diện cơ bản:

– Thứ nhất, trại giam là nơi chấp hành hình phạt tù có thời hạn, tù chung thân của những phạm nhân đã bị Toà án kết tội và buộc phải chấp hành hình phạt tù.

Trên phương diện thứ nhất, cho thấy, việc chấp hành hình phạt tù, theo đúng quy định của pháp luật chỉ có thể được thực hiện trong trại giam. Trại giam nơi mà người bị án phạt tù phải đến để chấp hành hình phạt được Toà án ghi trong bản án và tuyên tại Toà cho người đó biết.

Người chấp hành hình phạt tù trong trại giam được gọi là phạm nhân.

Các loại hình phạt tù có thời hạn, tù chung thân đều đòi hỏi phải chấp hành trong trại giam.

– Thứ hai, trại giam là cơ quan tổ chức thi hành hình phạt tù, có chức năng, nhiệm vụ giam giữ, giáo dục cải tạo những người bị kết án tù theo đúng đưòng lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước.

Trên phương diện này, cho thấy trại giam là một chủ thể trong hệ thống cơ quan thi hành hình phạt, và đó là cơ quan có chức năng chuyên trách thi hành hình phạt tù. Trại giam có chức năng, nhiệm vụ tổ chức thi hành bản án hình sự có hình phạt tù mà Toà đã tuyên. Việc thi hành hình phạt tù, tức giam giữ và áp dụng các biện pháp quản lý, giáo dục, cải tạo đối với phạm nhân là chức năng, nhiệm vụ của trại giam. Trại nào được Toà án đã ra bản án, quyết định buộc phạm nhân

phải chấp hành bản án ỏ đó thì trại đó có trách nhiệm phải tổ chức thi hành án phạt tù đối với phạm nhân đó. Việc tổ chức thi hành bản án phạt tù đối với phạm nhân được thực hiện theo đúng đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước.

1.2 Bản chất của trại giam

Xét về bản chất, trại giam là nơi giam giữ, thực hiện sự trừng phạt của nhà nước và xã hội đối với người phạm tội. Tại Điều 3 Pháp lệnh thi hành án phạt tù đã nêu rõ: “Trong thời hạn chấp hành hình phạt, người bị kết án tù phải bị giam giữ, lao động và học tập theo quy định của pháp luật”.

Quyết định hình phạt tù đối với một bị án nào đó, Toà án nhân danh Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam tuyên phạt người đó một hình phạt phù hợp với tội trạng và nhân thân của họ. Hình phạt tù trên những phương diện nhất định phản ánh mức độ tội trạng và nhân thân của người bị án, đòi hỏi phải cách ly họ ra khỏi đời sống xã hội để thực hiện các tác động trừng trị và giáo dục.

Là nơi chấp hành hình phạt đốĩ với phạm nhân bị kết án phạt tù, trại giam thực hiện một trong những chức năng cơ bản, quan trọng của mình là tước quyền tự do, là hạn chế tối đa khả năng tiếp xúc của người đã phạm tội đối với môi trường xã hội bên ngoài trong thời gian người đó phải chấp hành hình phạt tù.

Bằng việc đưa một người vào trại giam, Nhà nước thể hiện thái độ trừng trị nghiêm khắc đối với người đã phạm tội. Nhân danh Nhà nước, nhân danh công lý, khi quỵết định hình phạt tù đối với một người, Toà án thực hiện một ý tưởng sâu sắc thể hiện ngay trong loại hình phạt này là để người bị án nhận thức được đầy đủ giá trị của sự trừng phạt cần thiết và có thể của Nhà nước và xã hội đốĩ với mình, và cái giá phải trả cho việc thực hiện hành vi phạm tội.

Cùng với điều đó, Toà án cũng nhằm chọn một điều kiện hợp lý nhất phù hợp với nhân thân và tội trạng của người bị án để người đó có thể có điều kiện nhận được sự giáo dục cưỡng bức và thông qua sự tác động giáo dục cưỡng bức đó để cải tạo con người, đưa con người phạm tội từ chỗ bất lương, chống lại xã hội, có những giá trị mâu thuẫn với giá trị xã hội thành người lương thiện, có ích cho xã hội.

Trại giam của Việt Nam còn là nơi để tổ chức tiến hành công tác quản chê đối với các phạm nhân, để ngăn chặn điều kiện thực hiện tội phạm mới, tước đi những điều kiện có thể thúc đẩy động cơ phạm tội trong con người phạm nhân có thể trỗi dậy và biến thành hành động phạm tội.

Thông qua công tác tác động giáo dục cưỡng bức và thuyết phục để người bị án nhận thức sâu sắc hơn nhu cầu về lao động cải tạo hoàn lương. Pháp luật của Nhà nước ta nghiêm cấm mọi hình thức nhục hình, xúc phạm danh dự, nhân phẩm đốĩ với người đang chấp hành hình phạt tù (Điều 4 Pháp lệnh thi hành hình phạt tù).

2. Khái niệm, nguyên tắc tổ chức hệ thống trại giam ở Việt Nam:

2.1 Khái niệm hệ thống trại giam

Hệ thống trại giam là tổng thể các trại giam trên toàn lãnh thổ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa VỊệt Nam được đặt trong mối quan hệ hữu cơ, tổ chức và phối hợp chặt chẽ với nhau nhằm thực hiện mục đích, nhiệm vụ chung thi hành hình phạt tù đối với những người phạm tội đã bị Toà án Việt Nam kết án tù có thời hạn, tù chung thân.

Căn cứ vào Pháp lệnh thi hành án phạt tù năm 1993 và Quy chế trại giam ban hành theo Quyết định số 60/CP ngày 16/9/1993 của Chính phủ, các cơ quan thi hành án phạt tù trên lãnh thổ nước ta lập thành một hệ thống. Hệ thống trại giam được tổ chức xây dựng trên nguyên tắc bảo đảm thực hiện đúng đắn chính sách hình sự của Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam trên lĩnh vực thi hành án hình sự.

Toàn bộ các trại giam lập thành một thể thông nhất có mối liên hệ chặt chẽ, và đặt dưới cùng một hệ thông quản lý, lãnh đạo, chỉ huy thông nhất của Chính phủ, nhằm tổ chức thi hành một cách đầy đủ đúng đắn các bản án phạt tù do Toà án các cấp tuyên phạt theo đúng pháp luật của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Hệ thống trại giam được tổ chức và hoạt động nhằm thực hiện mục đích, nhiệm vụ chung quản lý giam giữ, giáo dục cải tạo những người phạm tội trên cơ sở tuân thủ nghiêm chỉnh chính sách hình sự tiến bộ, công bằng, dân chủ, nhân đạo của Đảng và Nhà nước, thực hiện hoạt động cưỡng chế của Nhà nước đồng thời phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm.