Nguyên cáo là người có quyền, lợi ích liên quan trong một vụ án hình sự có đơn yêu cầu Toà án buộc người phạm tội phải bồi thường thiệt hại cho mình do hành vi phạm tội của họ gây ra.

 

1. Nguyên cáo là gì? Cách hiểu về khái niệm nguyên cáo?

Trong bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 của Việt Nam không đề cập đến khái niệm “nguyên cáo”. Khái niệm “nguyên cáo thường xuất hiện trong các phim ảnh của các nước phương tây hay phim Hàn Quốc. Đối chiếu nội hạm của khái niệm nguyên cáo có thể suy luận rằng khái niệm nguyên cáo được hiểu tương đồng với khái niệm “người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan” trong vụ án hình sự.

Có thể hiểu rằng: Nguyên cáo là người có quyền, lợi ích liên quan trong một vụ án hình sự có đơn yêu cầu Tòa án buộc người phạm tội phải bồi thường thiệt hại cho hành vi phạm tội của họ gây ra.

– Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án là cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án hình sự.

– Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là người tuy không khởi kiện, không bị kiện, việc giải quyết vụ án dân sự có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của họ nên họ được tự mình đề nghị hoặc các đương sự khác đề nghị và được tòa án chấp nhận đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.

Trong từ điển tiếng Việt, từ “liên quan” có nghĩa là “có mối ràng buộc nào đó”. Như vậy, có thể hiểu đơn giả “liên quan” là từ cái này dẫn đến cái kia, mang yếu tố mắt xích, nằm trong quá trình diễn biến của vụ việc nhưng không mang yếu tố trực tiếp của mối quan hệ nguyên nhân – kết quả của hành vi phạm tội.

Như vậy, từ trên ta có thể thấy: Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án hình sự là cá nhân, cơ quan, tổ chức không phải là bị can, bị cáo, bị hại trong vụ án hình sự. Nhưng khi giải quyết vụ án hình sự thì họ có quyền lợi, nghĩa vụ xuất phát từ bị can, bị cáo, bị hại.

Trong vụ án hình sự, nguyên cáo chủ yếu được xác định là liên quan đến vấn đề dân sự trong vụ án hình sự. Lưu ý là, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án hình sự hoàn toàn khác, tách bạch so với “đồng phạm” hay “người bị hại”, vì vậy tránh hiểu lầm hai nội dung này.

 

2. Chủ thể là nguyên cáo

– Nguyên cáo là cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án hình sự.

– Nguyên cáo là người không tham gia thực hiện tội phạm hoặc có tham gia, nhưng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự và Tòa án phải xử lý quyền lợi, tài sản của họ vì liên quan đến tội phạm. Nguyên cáo thường là những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án thường là: chủ sở hữu tài sản, nhưng tài sản đó lại có trong tay người phạm tội; người được người phạm tội cho tài sản, mà tải sản đó có được do hoạt động phạm tội.

– Nguyên cáo là người tham gia tố tụng. Bộ luật hình sự quy định cụ thể các quyền và nghĩa vụ của họ trong tố tụng hình sự.

 

3. Quyền và nghĩa vụ của nguyên cáo trong vụ án hình sự

3.1 Quyền của nguyên cáo trong vụ án hình sự

Nguyên cáo hoặc người đại diện của họ có những quyền như sau:

– Được thông báo, giải thích quyền và nghĩa vụ

– Đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu

– Yêu cầu giám định, định giá tài sản theo quy định của pháp luật

– Tham gia phiên Tòa; phát biểu ý kiến, đề nghị của chủ tọa phiên Toà hỏi những người tham gia phiên Tòa; tranh luận tại phiên Tòa để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình; xem biên bản phiên Tòa;

– Tự bảo vệ, nhờ người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho mình

– Trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá

– Kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án về những vấn đề trực tiếp liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của mình

– Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng

– Các quyền khác theo quy định của pháp luật.

 

3.2 Nghĩa vụ của nguyên cáo trong vụ án hình sự

Trong vụ án hình sự, nguyên cáo và người đại diện của họ có những nghĩa vụ như sau:

– Có mặt theo giấy triệu tập của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng

– Trình bày trung thực những tình tiết liên quan đến quyền và nghĩa vụ của mình

– Chấp hành quyết định, yêu cầu của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.

Nguyên cáo trong vụ án là người có quyền lợi, nghĩa vụ bị ảnh hưởng trực tiếp bởi các quyết định của cơ quan tiến hành tố tụng

 

4. Lời khai của nguyên cáo trong vụ án hình sự

Đây là nguồn chứng cứ quan trọng giúp người tiến hành tố tụng có những thông tin cần thiết để giải quyết vụ án hình sự. Tuy nhiên, nguyên cáo chỉ trình bày những tình tiết trực tiếp liên quan đến quyền lợi của họ. Không được dùng làm chứng cứ những tình tiết do người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trình bày nếu họ không thể nói rõ vì sao biết được tình tiết đó.

Lời khai của nguyên cáo trong vụ án hình sự là sự trình bày bằng miệng những tình tiết trực tiếp liên quan đến quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong vụ án hình sự, mối quan hệ giữa họ với bị can, bị cáo được thực hiện trước các cơ quan tiến hành tố tụng, theo thủ tục do pháp luật tố tụng hình sự quy định.

Lời khai của nguyên cáo đề cập đến những tình tiết về việc tài sản, quyền lợi của họ liên quan đến tội phạm, cho nên đây là nguồn chứng cứ quan trọng giúp các cơ quan tiến hành tố tụng làm sáng tỏ những tình tiết cần thiết cho việc giải quyết đúng đắn vụ án hình sự. Ví dụ, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án trình bày về việc khi mua tài sản do người khác phạm tội mà có thì thời điểm mua họ có biết tài sản đó là do phạm tội mà có hay không; trình bày về việc họ biết hay không biết người phạm tội sử dụng tài sản mà mình cho mượn để thực hiện tội phạm. Tuy nhiên lời khai của nguyên cáo sẽ không được dùng để làm chứng cứ nếu như những tình tiết mà người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trình bày không được xác thực, người khai không thể nói rõ vì sao biết được tình tiết đó. Như vậy lời khai của nguyên cáo chỉ được dùng làm chứng cứ khi nội dung của lời khai được xác thực. 

Tóm lại, nguyên cáo là một trong những người tham gia trong tố tụng hình sự. Nguyên cáo có thể từ bỏ quyền lợi của mình bằng cách không yêu cầu cơ quan tiến hành tố tụng buộc bị can, bị cáo hoặc người khác bồi thường thiệt hại về vật chất cho mình. Còn đối với người có nghĩa vụ liên quan đến vụ án thì bắt buộc phải tham gia, vì họ phải chịu trách nhiệm bồi thường hay trả lại tài sản hoặc chứng minh cho cơ quan tiến hành tố tụng mối quan hệ giữa mình với bị can, bị cáo, bị hại… liên quan đến hành vi phạm tội của bị can, bị cáo…

Nếu có bất kỳ vướng mắc nào về vấn đề này hoặc những vấn đề pháp lý khác xin vui lòng liên hệ tới tổng đài tư vấn pháp luật hình sự trực tuyến qua số điện thoại 1900.0191 để được hỗ trợ giải đáp. Luật LVN Group xin trân trọng cảm ơn!