Phân tích nhân vật bé Thu trong Chiếc lược ngà hay chọn lọc

Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng là một tác phẩm tiêu biểu của nền văn học Việt Nam và cũng là một trong những tác phẩm về tình cảm gia đình, tình yêu phụ tử để lại những xúc động sâu sắc trong lòng người đọc. Tác phẩm Sáng ngời bởi hình ảnh của nhân vật bé Thu – một cô bé vô cùng cá tính, mạnh mẽ và yêu thương ba tha thiết. Dưới đây là bài phân tích về bé Thu trong truyện ngắn “Chiếc lược ngà”. Mời độc giả cùng theo dõi.

1. Giới thiệu khái quát về tác giả Nguyễn Quang Sáng:

Nhà văn Nguyễn Quang Sáng sinh năm 1932 và mất năm 2014, có bút danh là Nguyễn Sáng. Ông sinh tại xã Mỹ Luông (nay là thị trấn Mỹ Luông), huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang. Ông tham gia kháng chiến và giữ nhiều chức vụ quan trọng. Cuộc đời của tác giả trải qua những năm kháng chiến của cả hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.

Nguyễn Quang Sáng là một đảng viên ưu tú của Đảng Cộng sản và là một thành viên sáng giá của Hội Nhà văn Việt Nam. Ông đã để lại một sự nghiệp sáng tác đồ sộ với các truyện ngắn và tiểu thuyết như “Dòng sông thơ ấu”, “Chị Nhung”, “Paris”, ” Người con đi xa” và một số bộ phim như “Cánh đồng hoang”, “Pho tượng”, “Cho đến bao giờ”… Với tài năng của mình, Nguyễn Quang Sáng liên tiếp giành được nhiều giải thưởng danh giá.

2. Giới thiệu khái quát về truyện ngắn “Chiếc lược ngà”:

Nhan đề:

“Chiếc lược ngà” là một nhan đề hay thể hiện nội dung, tư tưởng, chủ đề của tác phẩm. Không chỉ vậy còn là hình tượng nghệ thuật chứa đựng tình cảm cha con sâu nặng, thiêng liêng.  Đối với bé Thu, chiếc lược ngà là kỉ niệm về người cha, người lính trong một vùng chiến sự, tình yêu và tình cảm của người cha dành cho cô.

Tóm tắt:

Ông Sáu đi ra trận kháng chiến. Mãi đến khi con gái lên tám tuổi, ông mới có dịp về thăm nhà. Bé Thu không nhận ra bố vì vết sẹo trên mặt không còn giống với người mà em biết trong ảnh. Thu đối xử với cha như một người xa lạ. Khi Thu nhận ra cha, tình cha con trỗi dậy mạnh mẽ trong tấm lòng cô bé cũng là lúc ông Sáu phải đi chiến đấu. Tại nơi căn cứ người cha đã dồn hết tình thương con để làm chiếc lược ngà cho cô con gái bé nhỏ. Thế nhưng ông đã hi sinh trong một trận càn. Trước khi nhắm mắt xuôi tay, ông còn trao kịp chiếc lược cho người bạn của mình để đưa cho con gái.

Hoàn cảnh sáng tác: Bài văn được ra đời năm 1966 (khi tác giả hoạt động ở chiến trường Nam Bộ) và sau đó được đưa vào tập truyện cùng tên.

Bố cục gồm 3 phần:

‐ Phần 1: Từ đầu đến “chị cũng không muốn bắt nó về”: Ông Sáu được nghỉ ba ngày về thăm gia đình nhưng bé Thu không nhận ông là cha.

‐ Phần 2: Tiếp theo đến “vừa nói vừa từ từ tuột xuống”: Bé Thu sau đó mới nhận ra cha và cuộc chia tay của hai cha con.

‐ Phần 3: Đoạn còn lại: Ông Sáu sau đó hi sinh ở chiến trường và câu chuyện chiếc lược ngà.

Giá trị nội dung: Thể hiện cảm động mặc dù trong cảnh ngộ éo le của chiến tranh vẫn sáng ngời tình cha con sâu nặng và cao đẹp.

Giá trị nghệ thuật:

‐ Những tình huống bất ngờ mà tự nhiên, hợp lý

– Nghệ thuật miêu tả tâm lí và diễn biến nhân vật, đặc biệt là nhân vật trẻ em.

3. Dàn ý phân tích nhân vật bé Thu – Mẫu 1:

3.1. Mở bài:

‐ Giới thiệu về tác phẩm giả Nguyễn Quang Sáng và câu truyện “Chiếc lược ngà”.

‐ Nói về hoàn cảnh sáng tác: Năm 1966, trong thời kỳ chống Mỹ ác liệt.

‐ Cảm nghĩ chung về nhân vật Thu: tình cảm mãnh liệt, sâu sắc. Tính cách ương ngạnh đến mức ương ngạnh, nhưng vẫn là một đứa trẻ ngây thơ, trong sáng.

3.2. Thân bài:

Khái quát hoàn cảnh của bé Thu: 

Đất nước có chiến tranh, cha đi công tác từ khi Thu chưa đầy một tuổi, lớn lên bé chưa lần nào được cha quan tâm, yêu thương. Tình cảm của bé Thu dành cho cha chỉ được gửi gắm trong tấm ảnh chụp cùng với má.

Phân tích diễn biến tâm lí nhân vật:

Tâm trạng lúc đầu: ngạc nhiên, sợ hãi và bỏ chạy; không nhận ông Sáu là cha vì mặt ông Sáu có vết sẹo nên không muốn người đàn ông trong bức ảnh; luôn tỏ ra lạnh lùng và xa cách với ông Sáu; phản ứng dữ dội rồi chạy sang bà nội để bày tỏ sự tức giận (phản ứng của một đứa trẻ rất ngây thơ).

Tâm trạng của bé Thu lúc sau: buồn rầu suy nghĩ ân hận sau lời giải thích của bà ngoại; nhận cha đúng lúc hai cha con phải chia xa; thể hiện cảm xúc mạnh mẽ và hối tiếc.

Nghệ thuật xây dựng nhân vật bé Thu:

‐ Tình huống truyện (éo le)

‐ Miêu tả tâm lý nhân vật (sự bướng bỉ nhân của trẻ con, khi hai cha con sắp chia tay)

‐ Ngôn ngữ đặc trưng Nam Bộ (chân chất, mộc mạc, tình cảm).

3.3. Kết bài:

Tác phẩm là câu chuyện  cảm động về tình cha con; để thể hiện tình yêu và sự nhạy cảm của tác giả đối với con người. Rút ra bài học, suy nghĩ của bản thân.

4. Dàn ý phân tích nhân vật bé Thu – Mẫu 2:

4.1. Mở bài:

‐ Giới thiệu một cách khái quát về tác giả Nguyễn Quang Sáng và truyện ngắn “Chiếc lược ngà”.

‐ Giới thiệu nội dung phân tích: Bé Thu là nhân vật chính của tác phẩm, là một cô bé có tính cách cá tính và đáng yêu, là biểu tượng của tình  cha con sâu nặng, thiêng liêng.

4.2. Thân bài:

Khái quát tác phẩm:

Tình huống truyện:

– Cuộc gặp gỡ của hai cha con ông Sáu sau 8 năm xa cách: chỉ biết nhau qua những tấm hình, khi người cha muốn nghe con gọi cha, người con không nhận ra cha, đến lúc nhận ra và bày tỏ tình yêu thương thì cha phải đi.

– Sau khi trở về đơn vị, người cha dồn hết tình yêu thương làm chiếc lược ngà cho con, nhưng chưa kịp trao cho con thì ông đã hy sinh trong trận chiến giữa Mỹ và Ngụy.

Cảnh ngộ của bé Thu:

‐ Cha đi chiến đấu khi bé còn rất nhỏ, vì vậy trong tâm trí bé Thu không có nhiều kí ức về hình ảnh của người cha. Gia đình chỉ cho bé xem ảnh của ba mà thôi.

‐ Đây là nguyên nhân dẫn đến bi kịch giằng xé trong tấm lòng bé Thu khi ba gái trở về nhà vài ngày cách biệt sau tám năm.

Phân tích nhân vật bé Thu trong Chiếc lược ngà:

Phân tích nhân vật bé Thu khi lần đầu gặp cha:

‐ Lần đầu gặp, ông Sáu đưa tay về phía Thu: Thu giật mình, mắt mở to, bối rối, lạ lẫm, rồi hốt hoảng, mặt tái mét.

‐ Thấy ba em bỏ chạy vào nhà cầu cứu mẹ. Thể hiện sự ngây thơ, trong sáng pha chút sợ hãi.

‐ Thu không chấp nhận sự thật vì người cha mà cô nhìn thấy trong ảnh không giống ông Sáu ngoài đời.

Phân tích nhân vật bé Thu vào khoảng thời gian ông Sáu ở nhà:

‐ Khi cha muốn gần gũi vỗ về thì bé Thu chạy ra chỗ khác coi ông Sáu như người xa lạ.

‐ Thu quyết từ chối gọi cho ông Sáu là cha, gọi trống không mặc cho mẹ mắng.

‐ Khi phải chắt nước từ nồi quá to và nặng đối với mình, bé Thu từ chối sự giúp đỡ của ông Sáu mà tự xoay xở.

‐ Khi ông Sáu gắp một miếng trứng cá vào bát bé Thu, nó hất luôn ra và làm đổ bát cơm.

‐ Ông Sáu không kiềm được sự tức giận nên đã đánh nó, nó ngay lập tức bỏ sang nhà ngoại.

‐ Bé Thu phản ứng rất mạnh mẽ, thể hiện sự bướng bỉnh nhưng cũng rất cá tính.

Phân tích nhân vật bé Thu khi nhận ra cha:

‐ Khi Thu sang nhà bà ngoại, bà ngoại đã giải thích cho Thu vì sao cha lại có vết sẹo dài như vậy, cuộc sống của cha khó khăn ra sao và chính chiến tranh đã gây ra vết sẹo ấy cho cha.

‐ Bé Thu vô cùng buồn, hối hận và áy náy, trằn trọc mãi không ngủ được, “nằm im, lăn lộn, thỉnh thoảng lại thở dài như người lớn…”.

‐ Bé Thu hoàn toàn thay đổi thái độ trước sự ngạc nhiên của ông Sáu và mọi người: Không còn ương ngạnh, lạnh lùng và cau có như trước.

‐ Bắt gặp cái nhìn trìu mến, buồn bã của ba, đôi mắt nó bỗng xôn xao.

Phân tích nhân vật bé Thu khi ông Sáu cất lời từ biệt:

‐ Bé Thu bỗng cất lên tiếng gọi ba,  tiếng gọi bầy xé lòng bị kìm nén tròn suốt tám năm ròng rã, tiếng gọi ấy của bé Thu chất chứa bao tình yêu thương thắm thiết đối với người cha của mình.

‐ “Nó vừa kêu vừa chạy xô tới, nhanh như một con sóc, nó chạy thót lên và dang hai tay ôm chặt lấy cổ ba nó”.

‐ “Nó ôm chặt lấy cổ ba, nói trong tiếng khóc để giữ không cho ba đi.

‐ Nó đã khóc, hôn bà, hôn tóc, hôn cổ, hôn vai và thậm chí hôn cả vết sẹo của ba.

Có vẻ như tất cả khoảng cách giữa ba và cô bé đã bị xóa nhòa. Bé Thu không thể che giấu tình cảm của mình với cha, cô sợ cha sẽ ra đi và tìm mọi cách để giữ cha lại.

Tình yêu mãnh liệt của bé Thu dành cho ba khiến mọi người xung quanh cảm động.

5. Bài phân tích nhân vật bé Thu trong Chiếc lược ngà:

Có những tác phẩm khiến người đọc rơi nước mắt vì những cảm xúc giằng xé của nhân vật. Có những nhân vật tuy chỉ được vẽ nên bởi ngòi bút của tác giả nhưng lại có sức ám ảnh khôn nguôi. Thu, nhân vật trong truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng là một nhân vật luôn gây cho người đọc cảm xúc mãnh liệt khi lật giở từng trang sách. “Chiếc lược ngà” được sáng tác năm 1966, khi cuộc kháng chiến đang diễn ra ác liệt và nhiều khó khăn. Ông Sáu đi bộ đội khi Thu chưa đầy một tuổi nhưng khi về thăm thì bé đã lớn nhưng quyết không chịu nhận cha. Sự dằn vặt, day dứt, nước mắt, sự hối hận, sự xung đột nội tâm của đứa trẻ đã đưa cốt truyện lên cao trào. Ba ngày ở với ba nhưng bé Thu không chịu nhận, chỉ đến khi nghe bà ngoại kể về vết sẹo trên mặt ba, bé Thu mới ôm chặt lấy ôm chặt lấy ông Sáu không chịu buông để không cho ba đi. Tình cha con bùng nổ, tình cảm  trong lòng người đọc cứ thế tan chảy.

Tuy Thu mới 8 tuổi rất cá tính, mạnh mẽ và bướng bỉnh. Tâm trí Thu chỉ có duy nhất ảnh của cha trong với mẹ trong ngày cưới của họ. Đó là những gì nó có thể gìn giữ và đợi chờ ba trở về. Khi ông Sáu gọi “Thu! Ba đây con” thì bé Thu vẫn không chịu, thẳng thừng từ chối. Ông Sáu luôn yêu thương bé Thu một cách chân thành và sâu sắc nhất nhưng đổi lại ông chỉ nhận được sự lạnh nhạt và xa lánh. Chỉ vì vết sẹo dài trên mặt, chỉ vì chiến tranh, vì những tội ác mà nó gây ra.

Nguyễn Quang Sáng thể hiện cá tính mạnh mẽ của cô bé 8 tuổi rất sắc sảo và bản lĩnh. Sự ương ngạnh, lạnh lùng của bé Thu đối với ông Sáu thể hiện qua cử chỉ, lời nói. Khi mẹ yêu cầu bé Thu mời ba ăn tối thì nó chỉ nói ngắn gọn: “vô ăn cơm”. Đặc biệt qua chi tiết  chắt nước ở nồi cơm, mặc dù không thể chắt được nhưng bé Thu nhất quyết không nhờ ông Sáu giúp.

Thái độ ương ngạnh, lạnh lùng, dửng dưng của đứa con làm ông Sáu buồn lòng. Cao trào của tính cách bé Thu được thể hiện trong bữa cơm, khi ông Sáu gắp miếng trứng cá bỏ vào bát của Thu nhưng nó đã hất tung cất bát cơm. Ông Sáu không kiềm chế được sự tổn thương và tức giận nên đánh Thu, ai cũng tưởng Thu sẽ đứng dậy bỏ đi nhưng không, nó cúi gằm xuống, gắp miếng cá bị rơi để vào bát, rồi im lặng rời đi.

Chính suy nghĩ của bé Thu đã thôi thúc, đẩy hành động trở nên quyết liệt, khước từ mọi tình cảm và yêu thương của ba dành cho mình. Vì đối với Thu đó không phải là ba mình. Có lẽ chính sự cá tính và mạnh mẽ này đã khiến bé Thu trở thành một cô gái giao liên ngoan cường trong cuộc kháng chiến sau này.

Nguyễn Quang Sáng không chỉ giới hạn trong việc miêu tả tâm lí nhân vật đứa trẻ tám tuổi mà lấy nhân vật này làm xuất phát điểm cho tình yêu thương ba tha thiết và mãnh liệt. Ba ngày ở với ba nhưng bé Thu không chịu nhận ba, chỉ  khi nghe bà ngoại kể về vết sẹo trên mặt ba do chiến tranh, nó mới vỡ lẽ. Mặt nó buồn rười rượi, hình như nó nghĩ tới ông Sáu mà không dám lại gần.“Ba đi nghe con” lời nói ông Sáu thốt ra đầy khó khăn và đau đớn, day dứt nhưng không thể thuyết phục được con gái.

Sau đó, một cảnh xúc động được mở ra. Bé Thu gọi “ba”, tiếng “ba” như đã kìm nén bao nhiêu năm chỉ chờ thời điểm này để chực trào. Tiếng gọi “ba” này dường như khiến người đọc ngộp thở với tình yêu triền miên và sâu lắng.

Sự bướng bỉnh, ngang tàng và tình yêu ba tha thiết say là những yếu tố để Thu tự quyết định con đường của mình trong tương lai, tiếp bước cha ông đánh đuổi quân xâm lược.

Như vậy, việc tạo hình nhân vật Thu với tính cách và cảm xúc khiến người đọc càng xúc động tình phụ tử thiêng liêng. Qua đó tác giả muốn lên án chiến tranh đã khiến cho nhiều gia đình phải rơi vào sự đau khổ.