Điều 49 Hiến pháp 2013

Hiến pháp năm 2013 được thông qua là sự kiện chính trị, pháp lý đặc biệt cần thiết, đánh dấu bước tiến mới trong lịch sử lập hiến nước ta. Với đặc điểm thể chế chính trị và mô hình tổ chức bộ máy nhà nước của Việt Nam thì chế định Chủ tịch nước trong Hiến pháp năm 2013 đã có những thay đổi tích cực, hợp lý. Hãy cùng LVN Group nghiên cứu Điều 49 Hiến pháp 2013 qua nội dung trình bày dưới đây!

Điều 49.

Người nước ngoài đấu tranh vì tự do và độc lập dân tộc, vì chủ nghĩa xã hội, dân chủ và hòa bình hoặc vì sự nghiệp khoa học mà bị bức hại thì được Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam xem xét cho cư trú.

1. Khái niệm cư trú chính trị

Việc điều chỉnh pháp lý hoạt động của người nước ngoài có liên quan đến một vấn đề vẫn thường xảy ra trong đời sống quốc tế, đó là quyền cư trú chính trị của người nước ngoài trên lãnh thổ một quốc gia.

Cư trú chính trị là việc một quốc gia cho phép những người nước ngoài đang bị truy nã tại quốc gia mà họ mang quốc tích do những hoạt động và quan điểm về chính trị, khoa học và tôn giáo… được quyền nhập cảnh và cư trú trên lãnh thổ nước sở tại.

Trong quan hệ quốc tế, chấp nhận và cho phép một người nước ngoài được cư trú trên lãnh thổ nước mình là thẩm quyền riêng biệt cùa mỗi quốc gia, chủ yếu xuất phát từ lý do nhân đạo. Người nước ngoài được quyền cư trú chính trị không bị buộc phải gia nhập quốc tịch cùa nước sở tại. Họ được hưởng những quyền ngang với người nước ngoài khác, đang sinh sống ở nước sở tại. Quốc gia cho phép cư trú chính tri phải có nghĩa vụ bảo đảm an ninh cho người được cư trú chính trị, bảo đảm họ không bị dẫn độ hoặc trục xuất theo yêu cầu của quốc gia mà họ là công dân.

Các quy định cụ thể về quyền cư trú được ghi nhận trong Tuyên ngôn toàn thế giới về quyền con người năm 1948 và Tuyên bố về cư trú lãnh thổ năm 1967. Quyền cư trú đã được công nhân rộng rãi là quyền phát sinh trên cơ sở chủ quyền quốc gia và có tính chất chính tri tuyệt đối. Mặt khác, đương sự phải có đơn xin cư trú đến đơn vị có thẩm quyền của quốc gia hữu quan, theo trình tự và thủ tục được quy định frong pháp luật nước này.

2. Phạm vi những người được hưởng quyền cư trú

Đây là một trong các vấn đề cơ bản của chế định quyền cư trú. Xuất phát từ thực tiễn của các quốc gia, quyền cư trú được ghi nhận trong hiến pháp mỗi nước, với những chỉ dẫn về nhóm người có thể yêu cầu quyền cư trú. Quyền cư trú với tính chất là một chế định pháp lý quốc tế, là quyền của quốc gia chứ không phải là quyền của thể nhân. Quốc gia không có nghĩa vụ phải dành cho nhóm cá nhân xác định quyền cư trú. Chính vì vậy, trong các văn bản pháp lý quốc gia không có điều khoản, quy định nào ghi nhận quyền của công dân yêu cầu cư trú ở nước ngoài. Nhìn chung, trong hệ thống pháp luật trong nước của các quốc gia đều ghi nhận, cơ sở chung để đối tượng được hưởng quyền cư trú là thể nhân bị truy đuổi vì các lý do hoạt động và quan điểm chính tri tại đất nước mình.

Trong Tuyên ngôn toàn thế giới về quyền con người năm 1948, cũng như tuyên bố về cư trú lãnh thổ năm Ị967 đã chỉ rõ rằng, bất kỳ cá nhân nào cũng có quyền yêu cầu cư trú ở nước khác và quyền sử dụng quyền lợi này, trừ trường hợp người nước ngoài bị truy nã vì tội phạm hình sự, trái với Hiến chương Liên hợp quốc (Điều 14 Tuyên ngôn toàn thế giới về quyền con người năm 1948). Mặt khác, trong các điều khoản của hai văn bản nêu trên còn ghi rõ, không có cơ sở dành quyền cư trú cho các cá nhân đã bán rẻ lợi ích của dân tộc mình, bị truy nã vì theo đuổi các lợi ích thấp hèn, vi phạm các nguyên tắc của Hiến chương Liên hợp quốc.

Thực tiễn quốc tế cho thấy, một số nước tư bản áp dụng các biện pháp phân biệt đối xử đối với người xin cư trú chính tri theo đuổi tư tưởng cách mạng và tiến bộ xã hội. Mặt khác, các nước này đồng thời sử dụng rộng rãi chế định quyền cư trú chính trị để khuyến khích, bảo trợ cho bọn tội phạm chiến tranh và nhũng tên lưu vong phản cách mạng chống phá lại nền hoà bình an ninh của thế giới cũng như độc lập tự do dân tộc của từng quốc gia. Chính vì vậy, trong Tuyên bố của Liên hợp quốc về cư trú lãnh thổ được thông qua ngày 14/2/1967 đã khẳng định rõ:

“Quyền cư trú chính trị cần được trao cho những người đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân. Các nước cần phải giúp đỡ những người này để họ có thể nhập cảnh, không trục xuất, cưỡng bức họ trở về nước mà họ đang bị truy nã. Các nước không được trao quyền cư trú cho những kẻ phạm tội ác quốc tế, trước hết là tôi ác chống hoà bình và tội ác chiến tranh. Các nước phải đảm bảo an ninh cho người cư trú chính trị trên lãnh thổ nước mình”.

Đối với vấn đề cư trú chính trị đã có sự công nhận chung là quyền cư trú không thể được giành cho:

– Những cá nhân phạm tội ác quốc tế (như tội ác chiến tranh, tội ác diệt chùng…);

– Những cá nhân tội phạm hình sự quốc tế, thực hiện các hành vi tội phạm có tính chất quốc tế như không tặc, buôn bán ma túy và các chất hướng thần…

– Những kẻ tội phạm hình sự mà việc dẫn độ được quy định trong các điều ước quốc tế song phương hoặc đa phương về dẫn độ;

– Những cá nhân có hành vi trái với mục đích và nguyên tắc của Hiến chương Liên hợp quốc.

Trong trường hợp quyền cư trú dành cho cá nhân là bất hợp pháp thì quốc gia mà người này mang quốc tịch có quyền yêu cầu dẫn độ người này, còn quốc gia cho phép cư trú phải có nghĩa vụ dẫn độ.

3. Pháp luật một số nước và Việt Nam về quyền cư trú

Trong pháp luật và thực tiễn của các nước, việc áp dụng quyền cư trú rất khác nhau. Sự khác nhau như vậy xuất phát từ chính sách, đường lối cũng như vị thế của quốc gia trên trường quốc tế và mối quan hệ bang giao giữa các nước vói nhau.

Ở Việt Nam, chế định quyền cư trú mang tính chất dân chủ và tiến bộ. Theo Hiến pháp và pháp luật Việt Nam, những người được hưởng quyền cư trú là những người nước ngoài bị truy nã vì bảo vê lợi ích của nhân dân lao động, vì hoạt động khoa học… (Điều 49 Hiến pháp 2013 nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam).

Pháp luật của Liên bang Nga quy định, Tổng thống Nga có quyền quy định vấn đề quốc tịch và cư trú chính trị. Nga dành cho những người bị truy đuổi hoặc đe dọa truy đuổi ở nước mà họ mang quốc tịch hoặc ở nước mà người này thường trú vì lý do hoạt động chính trị-xã hội và chính kiến, không trái với các nguyên tắc dân chủ được cộng đồng quốc tế công nhận, vói các quy phạm luật quốc tế, quyền cư trú tại Liên bang Nga. Theo quy định, quyền cư trú chính trị ở Liên bang Nga không dành cho:

– Những người bị truy nã vì các hành vi được định danh là tội phạm hoặc hành vi có lỗi trái với các mục đích và nguyên tắc của tổ chức Liên hợp quốc;

– Cá nhân tới từ nước thứ ba mà ở nước này không có sự đe dọa truy nã và các lý do khác.

Cơ quan có thẩm quyền giải quyết là đơn vị di trú trung ương. Trình tự và thù tục giải quyết được quy định trong sắc lênh cùa Tổng thống Nga ngày 21/7/1997.

Theo các quy định cùa Cộng hoà Pháp, người nước ngoài nộp đơn xin cư trú tại đơn vị có thẩm quyền của Pháp về người tị nạn và người không có quốc tịch cùng với các loại giấy tờ cần thiết khác như hộ chiếu, giấy chứng minh thư… Trong đơn phải ghi rõ nguyên nhân, hoàn cảnh, sự kiện dẫn đến việc xin cư trú ở Pháp.

Thực tiễn về vấn đề này của nước Pháp đã cho thấy, Pháp không cho phép những cá nhân chạy khỏi nước mình vì lý do nôi chiến đến cư trú. Quyền cư trú tại Pháp có hiệu lực đầu tiên là 3 năm, sau đó sẽ được gia hạn từng thời kỳ nhất định là 5 năm. Theo luật cùa Pháp, người xin cư trú không bị mất quốc tịch của mình.

Hoa Kỳ điều chỉnh vấn đề quyền cư trú theo Luật Di trú liên bang. Theo quy định của luật này, người nước ngoài xin cư trú chính tụ tại Hoa Kỳ phải thuộc nhóm người tị nạn theo các quy định của luật quốc tế (phù hợp với khái niệm pháp lý quốc tế về người tị nạn) đồng thời người nước ngoài phải đang hiện diện trên lãnh thổ Hoa Kỳ hoặc ở điểm nhập cảnh vào nước này. Không được phép xin cư trú tại các đại sứ cửa hàng hoặc lãnh sự cửa hàng Hoa Kỳ ở nước ngoài.

Những người xin cư trú ở Hoa Kỳ mà trước đó có hành vi tội phạm hình sự nghiêm trọng không có tính chất chính trị hoặc có cơ sở chắc chắn rằng người này là mối nguy hiểm cho an ninh quốc gia của Hoa Kỳ thì sẽ không được hường quyền cư trú tại Mỹ.

Luật cùa nước Cộng hoà Áo quy định, người nước ngoài nộp đơn xin cư trú tại Áo sẽ được giải quyết tại khu vực biên giới (cửa khẩu vào Áo). Vì vây, ở khu vực biên giới của nước Cộng hoà Áo có các điểm đặc biệt dành cho người tị nạn. Tại đây, họ sẽ bị kiểm soát và kiểm tra của đơn vị có thẩm quyền về di trú của nhà nước Áo.