Gia đình văn hóa được coi như một kiểu gia đình mới khác với gia đình truyền thống hoặc gia đình cũ trong thời kỳ phong kiến, thực dân. Bởi trong gia đình, ngoài các yếu tố truyền thống đã được chọn lọc và phát huy còn có những yếu tố mới của thời đại đáp ứng yêu cầu của sự phát triển xã hội. Vậy gia đình văn hóa là gì? Lập kế hoạch mô hình xây dựng gia đình văn hóa thế nào? Hãy nghiên cứu qua nội dung trình bày dưới đây.
1. Gia đình văn hoá là gì?
Gia đình văn hóa là sự kế thừa văn hóa gia đình truyền thống được nâng cao lên thành giá trị văn hóa gia đình hiện đại – gia đình xã hội chủ nghĩa – gia đình phát triển về vật chất và tinh thần thể hiện qua nề nếp, kỷ cương, thuận hòa, êm ấm, yêu thương và có trách nhiệm với nhau giữa các thành viên trong gia đình. Về điều này, Hồ Chí Minh khẳng định: “Về tinh thần thì phải trên dưới thuận hòa không thiên tư thiên ái. Bỏ thói mẹ chồng hành hạ nàng dâu, dì ghẻ ghét bỏ con chồng. Cưới hỏi, giỗ tết nên đơn giản, tiết kiệm. Trong nhà, ngoài vườn sạch sẽ gọn gàng. Đối với xóm giềng phải thân mật và sẵn sàng giúp đỡ. Đối với việc làng, việc nước phải hăng hái làm gương. Người trong nhà ai cũng biết chữ. Luôn luôn cố gắng làm cho nhà mình thành một nhà kiểu mẫu trong làng. Các gia đình cần tích cực tham gia vào các hoạt động văn hóa của cộng đồng và lôi cuốn các thành viên cùng tham gia qua đó giúp cho thành viên gia đình tiếp thu những giá trị văn hóa dân tộc và làm cho nó trở thành giá trị văn hóa gia đình. Thực hiện tốt chức năng biến văn hóa xã hội thành văn hóa cá nhân bằng sự giáo dục và trao truyền văn hóa của mình”
2. Tiêu chuẩn Gia đình văn hóa
Gia đình văn hóa là một danh hiệu nhiều gia đình luôn thi đua và mong muốn hướng đến. Để trở thành một Gia đình văn hóa và được chứng nhận là một Gia đình văn hóa thì cần đạt những tiêu chí sau:
Tiêu chuẩn của gia đình văn hoá gồm có:
Gia đình ấm no, hòa thuận, tiến bộ, khỏe mạnh và hạnh phúc
- Gia đình có kinh tế ổn định, hoà thuận có kỷ cương nề nếp, không có người mắc các tệ nạn xã hội
- Thực hiện Nếp sống văn minh, giữ gìn thuần phong mỹ tục, không sử dụng văn hoá phẩm thuộc loại cấm lưu hành
- Trẻ em đang độ tuổi đi học đều được đến trường, đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học trở lên
- Các thành viên trong gia đình chăm lo rèn luyện sức khoẻ, giữ gìn vệ sinh và phòng bệnh.
Thực hiện tốt nghĩa vụ công dân
- Các thành viên trong gia đình thực hiện tốt đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước
- Giữ gìn an ninh, chính trị, trật tự, an toàn xã hội, vệ sinh môi trường và nếp sống văn hoá nơi công cộng
- Tham gia bảo vệ, tôn tạo các di tích lịch sử – văn hoá, danh lam thắng cảnh của địa phương.
Thực hiện kế hoạch hoá gia đình
- Mỗi cặp vợ chồng sinh con không vi phạm chính sách kế hoạch hoá gia đình.
- Có kế hoạch phát triển kinh tế, làm giầu chính đáng
- Có kế hoạch tiêu dùng hợp lý, tiết kiệm
Đoàn kết tương trợ trong cộng đồng dân cư
- Đoàn kết với cộng đồng dân cư, tương trợ giúp đỡ nhau trong lao động sản xuất, khi khó khăn, hoạn nạn
- Tham gia hoà giải các mối quan hệ bất đồng trong địa bàn dân cư
- Tham gia các hoạt động xã hội từ thiện nhằm xây dựng địa bàn dân cư ổn định, vững mạnh; vận động các gia đình khác cùng tham gia.
Mặt khác thì để đạt danh hiệu Gia đình văn hóa cấp cao hơn do Ủy ban nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh hoặc do Ủy ban nhân dân thành phố trực thuộc Trung ương công nhận thì còn phải đạt đủ thêm những tiêu chuẩn khác do Ủy ban nhân dân ở đó đưa ra nữa.
3. Ý nghĩa của Gia đình văn hóa
Có thể nói gia đình hạt nhân là những tế bào nhỏ bé để hình thành nên một xã hội, một cộng đồng lớn. Gia đình có vai trò cần thiết và quyết định trực tiếp đến việc xây dựng và ảnh hưởng không nhỏ đến từng cá nhân. Gia đình là nơi nuôi dưỡng và giáo dục mỗi con người sống có ý thức, có đạo đức và có cống hiến cho xã hội.
Gia đình văn hóa được đề ra để mỗi thành viên trong gia đình có sự cố gắng, nỗ lực trong mọi hoạt động, thay đổi trong tư duy và nhận thức để sống tốt hơn và có ích hơn. Từ đó xã hội mới ổn định và phát triển được.
Xã hội nào cũng được tạo nên từ tập hợp nhiều gia đình mà trong đó là các cá nhân. Xây dựng gia đình văn hóa với nếp sống lành mạnh sẽ tạo ra những con người chuẩn mực, tạo ra một xã hội tốt đẹp hơn. Mặt khác xây dựng gia đình văn hóa cũng là việc làm giúp phát triển truyền thống tốt đẹp của gia đình, gìn giữ bản sắc của các làng xóm.
4. Kế hoạch mô hình xây dựng gia đình văn hóa chi tiết
Sau đây là kế hoạch mô hình xây dựng gia đình văn hóa của tỉnh Sơn La bạn đọc có thể cân nhắc.
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác xây dựng gia đình trong tình hình mới của Ban Bí thư và Chiến lược phát triển gia đình Việt Nam đến năm 2030 của Thủ tướng chính phủ. Ngày 31/01/2023, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 25/KH-UBND thực hiện Công tác gia đình năm 2023.
UBND tỉnh đề nghị các sở, ban, ngành, các tổ chức chính trị – xã hội, UBND các huyện, thành phố cửa hàng triệt, phổ biến, triển khai thực hiện kịp thời quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp thực hiện công tác gia đình trong tình hình mới tại Chỉ thị số 06-CT/TW của Ban Bí thư; các Chỉ thị, Chiến lược, Chương trình, Kế hoạch, Đề án, Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình trên địa bàn tỉnh; nâng cao vai trò, trách nhiệm của các cấp, các ngành và toàn xã hội trong công tác xây dựng gia đình; nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và mọi người dân về công tác xây dựng gia đình trong tình hình mới. Tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền và các tổ chức chính trị – xã hội; đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, tổ chức đoàn thể, các cá nhân, gia đình và cộng đồng dân cư về vị trí, vai rò của công tác gia đình nhằm tạo sự chuyển biến tích cực trong xây gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh trên địa bàn tỉnh. UBND tỉnh yêu cầu việc triển khai thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ, nội dung trong kế hoạch phải có sự phối hợp thường xuyên, chặt chẽ của các đơn vị, đơn vị các cấp; lồng ghép với các nội dung, nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội đảm bảo phù hợp với yêu cầu thực tiễn của địa phương với các chỉ tiêu cụ thể sau:
Phấn đấu 96% các gia đình được gửi tới thông tin, kiến thức về văn hóa ứng xử, kỹ năng giáo dục đạo đức, lối sống, tình yêu thương, truyền thống dân tộc và các giá trị văn hoá tốt đẹp; phòng ngừa rủi ro, tệ nạn xã hội, bạo lực trong gia đình; đặc biệt quan tâm hộ gia đình chính sách, hộ nghèo và cận nghèo, gia đình dân tộc thiểu số.
Phấn đấu 96% các gia đình được tuyên truyền, giáo dục về truyền thống dân tộc, truyền thống văn hóa, truyền thống gia đình và tiếp thu có chọn lọc những tinh hoa văn hóa nhân loại, giá trị tốt đẹp của gia đình hiện đại.
Phấn đấu 95% các xã, phường, thị trấn có mô hình về truyền thông, giáo dục xây dựng gia đình hạnh phúc, phát triển bền vững tại cơ sở. Phấn đấu 100% các địa phương đưa nội dung giáo dục đạo đức, lối sống, giáo dục hệ giá trị gia đình trong thời kỳ mới vào hương ước, quy ước của bản, tổ, tiểu khu. Phấn đấu 100% nam, nữ thanh niên trước khi kết hôn được giáo dục, tư vấn về hôn nhân gia đình, kiến thức, kỹ năng xây dựng gia đình hạnh phúc. Phấn đấu hằng năm 90% vụ việc bạo lực gia đình được giải quyết theo hướng dẫn pháp luật; 100% người bị bạo lực gia đình được hỗ trợ gửi tới các dịch vụ thiết yếu; 100% địa phương có mô hình can thiệp, phòng ngừa và ứng phó bạo lực gia đình nhằm giảm tác hại của bạo lực gia đình, đặc biệt với phụ nữ, người yếu thế và trẻ em.