Nghĩa tường minh là gì? Hàm ý là gì? Ví dụ nghĩa tường minh và hàm ý 2023

Nghĩa tường minh và hàm ý là hai cách thể hiện nội dung trong văn, thơ. Trong đó, nghĩa tường minh được thể hiện là nghĩa đen, nhắc trực tiếp đến các suy nghĩ, nội dung tác giả khắc hoạ còn hàm ý lại nói lên lớp nghĩa bóng, được ẩn đi trong câu chuyện được diễn tả. Nghĩa tường minh là gì?

Nghĩa tường minh là gì?

Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng các từ ngữ trong câu, lớp nghĩa này được thể hiện ngay trong việc sử dụng từ ngữ, hình ảnh muốn miêu tả, diễn giải.

Nghĩa tường minh còn có tên gọi khác là hiển ngôn. Nó nằm trong câu là phần dùng để diễn đạt bằng từ ngữ trong câu. Nghĩa tường minh rất dễ nhận ra bởi được thể hiện qua câu nói, ai cũng có thể hiểu mà không cần phải suy diễn về nội dung và ý nghĩa.

Nghĩa tường minh còn được biết đến với tên gọi phổ thông là nghĩa đen. Nó được thể hiện trong câu, thông qua câu chữ người nghe, người đọc có thể thấy và hiểu ngay.

Ví dụ về nghĩa tường minh

Để hiểu rõ hơn về khái niệm Nghĩa tường minh là gì? nội dung này sẽ đưa ra một số ví dụ cụ thể như sau:

Ví dụ 1: Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.

Nghĩa tường minh: để thứ gì gần mực thì sẽ bị mực làm cho đen đi. Để thứ gì gần đèn sẽ được ánh sáng chiếu làm cho nó trở nên sáng sủa hơn.

Ví dụ 2: Cháy nhà mới ra mặt chuột.

Nghĩa tường minh: khi nhà bị cháy nên những con chuột sống trong nhà sợ quá mà chạy ra nên để lộ mặt và ta sẽ biết được có bao nhiêu con chuột trong nhà.

Ví dụ 3: Dã tràng xe cát

Nghĩa tường minh: Hình ảnh con dã tràng xe cát

Hàm ý là gì?

Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy, thường mang đến lớp nghĩa sâu sắc hơn mà người nói muốn truyền tải.

Nghĩa hàm ý hay còn gọi là nghĩa bóng. Khác với nghĩa đen, nghĩa bóng không thể nhìn thấy ngay mà cần người đọc, người nghe phải suy ngẫm vfa khám phá sự tinh túy ản chứa trong con chữ.

Hàm ý còn có tên gọi khác là hàm ẩn, hàm ngôn, nó là phần thông báo trong câu nhưng không được diễn đạt, biểu thị bằng từ ngữ. Người nghe, người nói có thể hiểu nghĩa thông qua việc suy diễn từ nghĩa của các từ ngữ cấu thành nên câu.

Tùy vào hoàn cảnh, mà hàm ý được sử dụng với các mục đích như: Mời mọc, rủ rê; Từ chối; Lời thiếu thiện chí, đề nghị kín đáo.

Ngoài khái niệm Nghĩa tường minh là gì? thì cũng cần nắm được khái niệm hàm ý như trên.

Ví dụ về hàm ý

Ví dụ 1: Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.

Hàm ý: Mực trong câu tục ngữ này dùng để sự tối tăm, mù mịt, tượng trưng cho những điều xấu, những thói quen, đức tính không tốt trong cuộc sống của con người. Còn đèn tượng trưng cho ánh sáng, chân lí, lẽ phải, những điều đúng đắn, tốt đẹp.

Câu tục ngữ khuyên nhủ con người tránh xa những điều xấu xa, sai trái, hướng đến những điều tốt đẹp, những chân lí của cuộc sống để trở thành một con người có ích cho xã hội.

Ví dụ 2: Cháy nhà mới ra mặt chuột.

Hàm ý: Khi chúng ta gặp khó khăn, hoạn nạn mới thực sự biết được đâu là những người bạn chân thành, đâu là những kẻ đến bên ta toan tính vụ lợi, từ đó ta sẽ lọc được những ngườ bạn và có được sự lựa chọn sáng suốt hơn cho cuộc sống của mình.

Ví dụ 3: Dã tràng xe cát

Nghĩa hàm ý: Nhọc công mưu cầu việc gì mà cuối cùng nhọc công vô ích.

Ví dụ 4:

Cùng một câu: Trời sắp mưa đấy, có thể hiểu hàm ý:

– Ra cất quần áo vào;

– Mang áo mưa đi;

– Đừng đi nữa.

Điều kiện sử dụng nghĩa tường minh và hàm ý

Nghĩa tường minh là gì? đã được giải thích ở trên, theo đó điều kiện sử dụng nghĩa tường minh và hàm ý như sau:

– Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu, qua đó mà có nhiều lớp nghĩa được thể hiện, cung cấp trong nội dung truyền đạt.

– Người nghe (đọc) có năng lực giải đoán hàm ý, phải hiểu được lớp nghĩa bóng được người nói nhắc đến, từ đó mới mang lại sự đảm bảo trong nội dung giao tiếp.

– Trong giao tiếp, sử dụng hàm ý có nhiều tác dụng khác nhau như thể hiện tính lịch sự, tế nhị, nói ẩn ý. Đồng thời từ đó giúp cho cách diễn đạt trở nên phong phú, linh hoạt. Nhờ vào hàm ý mà chỉ người cần hiểu mới có thể hiểu, trong khi những người khác có thể nghe nhưng không hiểu hết hàm ý đó.

– Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng người nghe có thể suy ra từ những từ ngữ ấy. Chính vì vậy mà chúng ta có thể linh hoạt hơn trong việc lựa chọn từ ngữ và cách diễn đạt.

– Hàm ý có thể có trong ngôn ngữ sinh hoạt, báo chí, vãn chương, từ đó mang đến các nét nghệ thuật đặc trưng, sự mềm mại và giá trị ý nghĩa cao. Nhưng trong văn bản khoa học thì không nên dùng hàm ý. Đặc biệt là hàm ý không được sử dụng trong hành chính công vụ, trong các quy phạm pháp luật.

Hy vọng rằng qua nội dung bài viết trên đây đã cung cấp những kiến thức cơ bản về nghĩa tường minh và hàm ý để các em học sinh có thể tham khảo trong quá trình làm bài tập.