Corticoid là nhóm thuốc kháng viêm rất quen thuộc được sử dụng trong điều trị nhiều bệnh: Ức chế rối loạn viêm, chống dị ứng và ức chế hệ thống miễn dịch. Tuy nhiên, các thuốc này chỉ sử dụng sau khi cân nhắc rất kỹ lợi ích/nguy cơ và chỉ sử dụng khi thật cần thiết. Trong nội dung trình bày này, Luật LVN Group sẽ gửi tới một số thông tin liên quan đến hướng dẫn sử dụng corticoid theo hướng dẫn của Bộ y tế.
1. Corticoid là thuốc gì ?
Corticoid (tên trọn vẹn là glucocorticoid) là một loại thuốc kháng viêm được chỉ định trong nhiều bệnh lý khác nhau. Corticoid dùng trong điều trị có tác dụng tương tự như hormone được sản xuất bởi tuyến thượng thận (hai tuyến nhỏ nằm phía trên thận).
Trên thị trường, thuốc chứa corticoid được sản xuất dưới nhiều dạng dùng khác nhau:
- Dạng viên (corticoid dùng đường uống)
- Dạng tiêm trực tiếp vào trong mạch máu, trong khớp, cơ
- Dạng hít qua miệng
- Dạng xịt mũi
- Dạng dung dịch dùng với máy khí dung
- Dạng kem, gel, thuốc mỡ…. dùng tại chỗ (bôi ngoài da, nhỏ mắt, mũi, tai….)
2. Tác dụng của Corticoid.
Corticoid có 3 công dụng chính gồm: Chống viêm, chống dị ứng, ức chế hệ miễn dịch trong cơ thể. Tuy nhiên Corticoid chỉ phát huy tác dụng tốt khi sử dụng với nồng độ thích hợp tức nồng độ cortisol trong máu cao hơn nồng độ sinh lý.
Tác dụng chống viêm: Corticoid có tác dụng chống viêm trong nhiều giai đoạn của quá trình viêm trong cơ thể. Corticoid giúp ức chế sự di chuyển bạch cầu về ổ viêm bằng việc kìm hãm phospholipase A2, giảm quá trình tổng hợp và giải phóng các leucotrien, prostaglandin, ức chế hoạt động giải phóng các men tiêu thể, giảm hoạt động thực bào và các bạch cầu đa nhân,…
Tác dụng chống dị ứng: Corticoid giúp ức chế phospholipase C và phong tỏa hoạt động giải phóng trung gian các hóa học tham gia vào phản ứng dị ứng như IgE, histamin, serotonin…
Tác dụng ức chế miễn dịch: Corticoid giúp ức chế hoạt động miễn dịch tế bào, ức chế quá trình tăng sinh và hoạt tính gây độc của các lympho T. Đồn thời kìm hãm sản xuất TNF và làm suy giảm các hoạt tính diệt khuẩn.
3. Nguyên tắc sử dụng Corticoid.
Corticoid có nhiều công dụng trong điều trị nhiều bệnh lý. Tuy nhiên sử dụng liều lượng quá mức có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng tới sức khỏe. Do vậy khi dùng Corticoid cần tuân thủ một số nguyên tắc như:
- Dùng Corticoid ở liều thấp nhất có hiệu quả, tránh dùng thuốc Corticoid liều cao và kéo dài trong nhiều ngày
- Chọn glucocorticosteroid có t½ ngắn hoặc mức vừa tương đương như prednisolone
- Để tránh glucocorticosteroid làm tăng nguy cơ suy thượng thận cấp, tuyệt đối không ngưng sử dụng glucocorticosteroid đột ngột sau 1 đợt điều trị dài ngày (thời gian > 2 tuần), kể cả khi người bệnh dùng ở liều rất thấp nhất.
- Chế độ ăn khi điều trị bằng glucocorticosteroid cần tăng cường nhiều protein, thực phẩm giàu calci và kali. Đồng thời, người bệnh hạn chế muối, sản phẩm chứa nhiều đường và lipid và nên bổ sung thêm vitamin D.
- Tuyệt đối vô khuẩn khi tiêm glucocorticosteroid vào ổ khớp để điều trị bệnh.
4. Sử dụng corticoid theo hướng dẫn của Bộ y tế.
Liều dùng thuốc corticoid ở mối đối tượng bệnh sẽ sẽ khác nhau để nhằm giúp phát huy công dụng tối đa nhất. Đặc biệt corticoid được bào chế ở nhiều loại như betamethasone, budesonit, cortisone, dexamethasone, hydrocortisone, methylprednisolone,….
Trong đó:
Corticoid dạng uống (viên, siro…)
Thường quá trình điều trị sẽ kéo dài nhiều ngày trong vài tuần để cơ thể có đủ thời gian đáp ứng với thuốc và phục hồi khả năng sản sinh hormone tự nhiên. Trong quá trình sử dụng corticoid dạng uống, người bệnh cần chú yes kết hợp với thức ăn để giảm kích ứng dạ dày, không tự ý ngưng thuốc đột ngột,…
Liều lượng cụ thể của một số dạng thuốc corticoid đối với người trưởng thành như như:
Betamethasone: Liều lượng thông thường 0,25 đến 7,2 mg/ngày, liều dài ngày khoảng 1,2 đến 12 mg/ngày.
Budesonit: Liều dùng 9 mg mỗi ngày trong thời gian 8 tuần đầu, sau đó giảm liều xuống còn 6 mg mỗi ngày.
Cortisone: Liều uống khoảng 25-300 miligam mỗi ngày.
Dexamethasone: Khoảng 0,5-10 mg/ngày.
Hydrocortisone: Khoảng 20-800mg/ngày.
Methylprednisolone: Khoảng 4 đến 160 mg/ 1 hoặc 2 ngày.
Corticoid dạng tiêm trực tiếp vào cơ thể
Betamethasone: Liều tiêm khoảng 2-6 mg/ ngày.
Cortisone: Liều tiêm khoảng 20-300 mg/ ngày.
Dexamethasone: Liều tiêm khoảng từ 20,2 đến 40 mg.
Hydrocortisone: Liều tiêm khoảng 5 đến 500 mg.
Methylprednisolone: Liều tiêm 4-160 mg mỗi ngày.
Prednisolone: Liều tiêm 2-100 mg mỗi ngày.
Prednisone: Liều tiêm 5 đến 200 miligam (mg) mỗi một hoặc hai ngày
Triamcinolone: Liều tiêm 0,5 đến 100 mg/ngày
Corticoid dạng kem bôi hoặc mỡ dùng ngoài da
Corticoid dạng kem bôi thường dùng để thoa lên da với một lượng nhỏ và mỏng lên bề mặt da. Corticoid bôi có khả năng điều trị dự phòng lượng quá nhiều thuốc hấp thu khiến cơ thể gây ra các tác dụng phụ. Sử dụng Corticoid bôi cần tránh vùng da bị trầy xước, gần mắt.
Bộ y tế khuyến cáo, người bệnh khi sử dụng các nhóm thuốc corticoid nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào cần báo ngay với bác sĩ điều trị. Người bệnh chỉ được sử dụng thuốc corticoid khi được bác sĩ chỉ định. Tuyệt đối không sử dụng thuốc liều lượng nhiều hoặc ít hơn nếu không được sự cho phép của bác sĩ.
5. Dùng Corticoid điều trị Covid-19.
Để điều trị COVID-19 một cách hiệu quả, cần phải hiểu rõ cả về bệnh và về thuốc. Người mắc bệnh COVID-19 có thể ở các mức độ khác nhau, từ không có triệu chứng, triệu chứng nhẹ, trung bình, nặng và nguy kịch. Với mỗi mức độ bệnh, cơ chế bệnh sinh rất khác nhau, thậm chí đối nghịch nhau, đòi hỏi phải lựa chọn thuốc thật cẩn thận. Nếu thuốc dùng cho mức độ bệnh này bị nhầm sang mức độ bệnh khác, không những không có lợi mà còn gây hại, thậm chí ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh.
Đơn cử với trường hợp thuốc nhóm corrticoid, với hai thuốc hay được nhắc đến trong điều trị COVID-19 là dexamethason và methylprednisolon (medrol). Nhóm thuốc này chỉ được dùng cho người bệnh từ mức độ trung bình trở lên, chủ yếu do trên những người bệnh này, hệ miễn dịch có thể đang hoạt động quá mức và gây ra tổn thương các đơn vị khác nhau trong cơ thể. Dexamethason hay methylprednisolon được chỉ định do thuốc có tác dụng ức chế miễn dịch, vào cơ thể sẽ tác động “kìm hãm” ảnh hưởng của quá mức của hệ thống miễn dịch đang tấn công và gây tổn thương đơn vị. Thử nghiệm lâm sàng đã chứng minh với những trường hợp này, dùng corticoid đã làm giảm được thời gian nằm viện và cải thiện tỷ lệ tử vong.
Tuy nhiên, chỉ một tỷ lệ rất nhỏ người bệnh COVID-19 rơi vào tình trạng hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức như trên. Phần lớn các trường hợp, hệ thống miễn dịch chỉ kích hoạt ở mức độ vừa đủ để làm đúng chức năng của nó khi cơ thể nhiễm virus. Hệ thống miễn dịch chính là “sức đề kháng” tự nhiên của cơ thể, giúp chiến đấu và loại bỏ virus.
Do vậy, trong những trường hợp này, nếu tự ý dùng corticoid điều trị COVID-19, hệ miễn dịch của người bệnh sẽ bị ức chế, vô hình lại tiếp sức cho virus nhân lên và làm bệnh lý nặng nề hơn.
Cùng với đó, khi hệ thống miễn dịch của cơ thể bị yếu đi, còn có nguy cơ gia tăng bội nhiễm các tác nhân gây bệnh khác như vi khuẩn, nấm… làm tình trạng người bệnh càng phức tạp.
Trên đây là nội dung nội dung trình bày của Luật LVN Group về “ Hướng dẫn sử dụng corticoid theo hướng dẫn của Bộ y tế ”. Bài viết trên là những thông tin cần thiết mà quý bạn đọc có thể áp dụng vào đời sống thực tiễn. Trong thời gian cân nhắc nếu có những vướng mắc hay thông tin nào cần chia sẻ hãy chủ động liên hệ và trao đổi cùng luật sư để được hỗ trợ đưa ra phương án giải quyết cho những vướng mắc pháp lý mà khách hàng đang mắc phải.