Với sự hội nhập quốc tế của Việt Nam khiến cho hoạt động M&A cũng trở nên thu hút nhiều nhà đầu tư từ quốc tế. Tuy nhiên, một thương vụ M&A thành công đòi hỏi từ rất nhiều quá trình, sự phức tạp đến từ việc quản lý doanh nghiệp, tài chính, lao động,… và kèm theo cả những khó khăn về pháp lý ngày càng đa dạng. Hợp đồng mua bán – sáp nhập cần chú ý tới những vấn đề nào để tránh các rủi ro cũng như tranh chấp?
Hợp đồng tư vấn M&A
1. Các vấn đề cần lưu ý khi thực hiện hợp đồng mua bán – sáp nhập M&A
Đầu tiên, các bên cần lưu ý đến các biện pháp cam đoan và bảo đảm.
Đây là một cách thức buộc các bên khi tham gia phải đảm bảo các thông tin đã gửi tới là hoàn toàn chính xác ngay tại thời gian ký. Khi soạn thảo hợp đồng, các bên tham gia phải thỏa thuận điều khoản cam đoan và bảo đảm này chính là nghĩa vụ hợp đồng mà hai bên sẽ phải chịu trách nhiệm với những gì mình đã tuyên bố, cam đoan.
Điều này nhằm gặt bỏ lỗ hổng, nếu điều khoản này chỉ là sự tuyên bố của các bên khi tham gia hợp đồng thì cơ bản theo hướng dẫn của pháp luật, đây sẽ không phải là cơ sở pháp lý nào để có quyền đòi bồi thường tổn hại nếu một trong các bên gửi tới không đúng sự thật và gây ra tổn hại.
Thứ hai, cơ chế về việc xác định và điều chỉnh giá
Một trong những hoạt động cần thiết có thể quyết định được tương lai của thương vụ chính là định giá doanh nghiệp. Hai bên khi tham gia cần phải quy định rõ về các điều khoản liên quan, bởi kết quả định giá này phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau.
Cần lưu ý thêm về các tranh chấp có thể xảy ra trong thực tiễn như: Thanh toán thêm dựa vào hiệu quả trong kinh doanh; Một bên vi phạm nghĩa vụ hợp đồng; Các điều kiện tiên quyết; Bồi hoàn; Các tranh chấp khác (thường là những tranh chấp về lao động và cổ đông).
2. Những vấn đề tranh chấp hợp đồng thường xảy ra ở Việt Nam
Một là, vi phạm về cam đoan và bảo đảm.
Như đã nói ở trên, tranh chấp này khá phức tạp và liên quan đến các quy định cũng như các thông tin mà các bên đã xác định làm cơ sở để đi đến giao kết trong hợp đồng.
Hai là, cơ chế về việc xác định và điều chỉnh giá.
Thông thường, các bên khi ký hợp đồng sẽ dựa trên một phương pháp định giá cũng như điều chỉnh giá nhất định đã được thỏa thuận và đồng ý với nhau từ trước. Tuy nhiên, vấn đề này phát sinh khi các bên đã thanh toàn một hoặc toàn bộ lại có những cơ chế điều chỉnh giá khác ngay sau khi giao kết hợp đồng.
Thứ ba, nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm.
Sau ngày hoàn tất giao dịch, các bên thường sẽ tiến hành xem xét quá trình quản lý, vận hành của công ty và khi không làm theo như những gì đã thoả thuận thì sẽ xảy ra tranh chấp. Tranh chấp thường thường phát sinh ngay sau khi hoàn tất hợp đồng.
Thứ tư, yêu cầu bồi thường tổn hại, phạt vi phạm và trả lãi chậm.
Theo pháp luật Việt Nam, khi vi phạm thì sẽ phải bồi thường tổn hại theo thực tiễn. Các bên thường đòi bồi thường tổn hại bằng tiền vì cảm thấy dễ dàng và nhanh chóng hơn so với yêu cầu thực hiện nghĩa vụ.
Cuối cùng, tranh chấp của các cổ đông.
Dựa trên điều lệ hoặc do thỏa thuận mà quyền của cổ đông phát sinh. Vấn đề này khá phức tạp và thường xảy ra tranh chấp liên quan đến quyền kiểm soát doanh nghiệp.
3. Lưu ý trước khi ký kết hợp đồng M&A
Khi tham gia M&A, việc đầu tiên doanh nghiệp cần lưu ý là phải xác định được rất rõ mục tiêu chiến lược của mình trong thương vụ M&A là gì.Trên cơ sở xác định được mục tiêu chiến lược, các doanh nghiệp sau đó cần phải tiến hành điều tra, thẩm tra và đưa ra các yếu tố rủi ro về mặt tài chính và pháp lý như khả năng đạt được mức lợi nhuận kỳ vọng, các chi phí tài chính có thể phát sinh trong quá trình thực hiện thương vụ, tính pháp lý của các thỏa thuận hoặc các quy định về chống độc quyền…
Sau khi đã xác định được rõ các rủi ro về mặt tài chính và pháp lý, doanh nghiệp mới đi đến việc cân nhắc và quyết định có nên được không nên giao kết hợp đồng M&A. Nếu giao kết, hợp đồng M&A phải bảo đảm giải quyết được tương đối trọn vẹn các rủi ro pháp lý, tài chính đã được chỉ ra trong quá trình điều tra, thẩm tra đó. Tóm lại, doanh nghiệp cần kiểm soát được rủi ro.
4. Đảm bảo các nội dung cần thiết trong hợp đồng M&A
Hợp đồng M&A phải tuân thủ các nguyên tắc như tự do thỏa thuận, nguyên tắc tự nguyện và nguyên tắc chịu trách nhiệm về mặt tài sản.Tuy nhiên, trong hợp đồng M&A, cũng cần nhấn mạnh nguyên tắc hợp tác, vì quá trình M&A là một quá trình kéo dài, vì vậy, trong quá trình thực hiện hơp đồng, các bên phải hết sức hợp tác để hợp đồng được thành công.
Hợp đồng M&A sẽ được thiết kế riêng phù hợp cho từng trường hợp cụ thể tùy thuộc vào mục tiêu chiến lược của từng bên tham gia trực tiếp vào quá trình M&A cũng như kết quả điều tra, khảo sát các rủi ro tài chính và pháp lý của các bên. Do vậy, không có một loại hợp đồng mẫu nào cho M&A. Nhưng doanh nghiệp khi soạn thảo hợp đồng M&A cần chú ý đảm bảo các nội dung cơ bản của hợp đồng mà pháp luật quy định tránh hợp đồng vô hiệu:
- Chủ thể: Cần ghi rõ thông tin của các bên như: tên doanh nghiệp, địa chỉ trụ sở chính, tên, chức vụ của người uỷ quyền theo pháp luật, số CMND (hoặc số hộ chiếu) của người uỷ quyền theo pháp luật, mã số thuế doanh nghiệp,… theo Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hoặc Giấy chứng nhận đầu tư. Khi tiến hành giao kết hợp đồng, các bên có thể liên hệ và yêu cầu đối tác gửi tới bản sao Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hoặc Giấy chứng nhận đầu tư để đảm bảo đúng thông tin và thẩm quyền ký kết.
- Giá chuyển nhượng: Cần ghi rõ tổng giá trị của hợp đồng. Doanh nghiệp cần lưu ý đồng tiền thanh toán là Việt Nam đồng, trừ một số trường hợp được Nhà nước cho phép sử dụng ngoại hối trên lãnh thổ Việt Nam theo hướng dẫn của Thông tư 32/2013/TT-NHNN.
- Phương thức và thời gian thanh toán: Các bên cần ghi rõ phương thức thanh toán (chuyển khoản hay tiền mặt) và thời gian thanh toán cụ thể với số tiền thanh toán của từng đợt. Để đảm bảo an toàn, các bên nên yêu cầu một tổ chức uy tín có thẩm quyền thực hiện dịch vụ tài chính trung gian. Bên thứ ba này sẽ đứng ra đảm bảo các bên trong hợp đồng thực hiện đúng thỏa thuận và hợp pháp.
- Điều kiện, thời hạn chuyển giao tài sản: Đối với bên mua, cần quy định rõ những điều kiện kèm theo và thời gian cụ thể trong tiến trình M&A để bên bán thực hiện nghĩa vụ trong việc chuyển giao tài sản, cổ phần, cổ phiếu theo hướng dẫn của hợp đồng.
- Quyền và nghĩa vụ pháp lý của các bên: Các bên cần chi tiết hóa các nghĩa vụ trong giai đoạn trước, trong và sau khi thực hiện hợp đồng cũng như thời gian chấm dứt cụ thể.
- Điều khoản ràng buộc trách nhiệm: Các bên có thể dự trù các tình huống đối phương có thể vận dụng để không thực hiện hợp đồng mà soạn thảo những điều khoản thích hợp, như trách nhiệm của bên mua khi không thanh toán, hoặc trách nhiệm của bên bán khi không chuyển giao đối tượng của hợp đồng.
- Thời hạn thực hiện hợp đồng: Trong hợp đồng cần quy định rõ thời gian bắt đầu có hiệu lực và chấm dứt, hoặc những căn cứ phát sinh dẫn đến hợp đồng chấm dứt hiệu lực.
- Điều khoản giải quyết tranh chấp: Tranh chấp có thể được đưa ra Tòa án có thẩm quyền hoặc Trọng tài thương mại để giải quyết.
- Tuyên bố và cam kết của hai bên về tình trạng doanh nghiệp: Hợp đồng cần có điều khoản quy định bên bán phải khẳng định và cam kết về các khoản nợ của doanh nghiệp. Việc này nhằm hạn chế tranh chấp và rủi ro đối với bên mua.
Trên đây là một số lưu ý cần thiết mà doanh nghiệp cần đặc biệt lưu ý khi thực hiện hợp đồng M&A với đối tác. Để tránh trường hợp hợp đồng vô hiệu một phần hoặc toàn phần, doanh nghiệp có thể nhờ các đơn vị tư vấn pháp luật uy tín hỗ trợ, tư vấn trong quá trình soạn thảo hợp đồng M&A sao cho đảm bảo được quyền lợi tối ưu nhất cho mình.