Trọng tài không có thẩm quyền đương nhiên mà chỉ được giải quyết tranh chấp khi các bên có quyền và nghĩa vụ liên quan thỏa thuận chỉ định. Khi các bên thiết lập một thỏa thuận trọng tài thì nghĩa là họ đã trao thẩm quyền giải quyết tranh chấp cho trọng tài và tòa án không có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đó trừ khi thỏa thuận trọng tài vô hiệu hoặc bị hủy bỏ bởi chính các bên. Vì vậy, thẩm quyền của trọng tài được xác lập trên cơ sở thỏa thuận trọng tài. Cùng Luật LVN Group nghiên cứu nội dung trình bày bên dưới để trả lời câu hỏi Thoả thuận trọng tài có bắt buộc phải được lập thành văn bản không? !.
1. Quy định của pháp luật Việt Nam về thỏa thuận trọng tài thương mại:
Nguyên tắc thỏa thuận trọng tài
Một trong những Nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài là nguyên tắc thỏa thuận trọng tài được quy định tại Điều 4 Luật Trọng tài thương mại (TTTM): Trọng tài viên phải tôn trọng thỏa thuận của các bên nếu thỏa thuận đó không vi phạm điều cấm và trái đạo đức xã hội (khoản 1)
Trọng tài viên phải tôn trọng sự thỏa thuận của các bên tranh chấp về các vấn đề liên quan đến thủ tục giải quyết như các bên thỏa thuận: chọn trung tâm trọng tài, trọng tài viên, địa điểm giải quyết vụ tranh chấp, thời hạn thực hiện các thủ tục cần thiết cho vụ giải quyết , thời gian mở phiên họp giải quyết vụ tranh chấp…Nếu không tôn trọng sự thỏa thuận của các bên thì hệ quả dẫn đến là các quyết định của hội đồng trọng tài sẽ bị tòa án hủy theo yêu cầu của các bên.
Bản chất của thỏa thuận trọng tài
Bản chất của thoả thuận ở đây thể hiện ở chí thống nhất sự đồng thuận, tự nguyện của tất cả các bên tranh chấp. Một thỏa thuận trọng tài sẽ không có giá trị pháp lý nếu chỉ là ý chí chủ quan của một bên hay là sự áp đặt của bất kỳ đơn vị, tổ chức, cá nhân. Pháp luật của các nước thường đưa ra mét khung pháp lý chung nhất mà trong phạm vi đó ý chí của các bên được tôn trọng tuyệt đối và điều kiện tiên quyết để xác lập thoả thuận trọng tài
Theo quy định tại Điều 27 Luật TTTM “2. Trung tâm trọng tài hoạt động không vì mục đích lợi nhuận” .Nói cách khác, trọng tài không phải là một tổ chức kinh tế được lập ra để kinh doanh dịch vụ xét xử. Tuy nhiên, khi các bên có tranh chấp mang ra trọng tài thương mại thì trọng tài thu phí từ khách hàng- các bên tranh chấp thông qua việc bảo đảm tính khách quan, công bằng, vô tư, thủ tục đơn giản và độ bảo mật cao khi tiến hành xét xử. Tuy nhiên dịch vụ pháp lý mà trọng tài thương mại gửi tới không nhằm mục đích sinh lợi, hoạt động của họ là lấy thu bù chi.
Hình thức thỏa thuận trọng tài
Hình thức thỏa thuận trọng tài được quy định tại Điều 16 Luật TTTM:
Hình thức của thoả thuận trọng tài cũng là một đặc điểm tạo ra sự khác biệt với những thoả thuận khác thỏa thuận trọng tài có thể tồn tại dưới 2 cách thức: cách thức điều khoản trọng tài trong hợp đồng hoặc dưới cách thức thỏa thuận riêng (còn gọi là thỏa ước trọng tài) (Khoản 1)
+) thoả thuận của các bên được ghi nhận trong hợp đồng về việc đưa tranh chấp có thể xảy ra trong tương lai ra đơn vị trọng tài giải quyết Điều khoản trọng tài trong hợp đồng thường nằm ở cuối hợp đồng và đây chỉ là sự dự liệu, tranh chấp hợp đồng chưa xảy ra hoặc không bao giờ xảy ra nên điều khoản trọng tài thường rất ngắn gọn, đôi khi quá đơn giản.
+) Còn cách thức thỏa thuận riêng là văn bản riêng rẽ do các bên thỏa thuận lập ra khi tranh chấp phát sinh. Do thời gian xác lập là khi tranh chấp đã phát sinh, các bên biết rõ tính chất và mức độ tranh chấp nên thoả ước trọng tài thường được các bên soạn thảo cụ thể, chi tiết và do vậy có hiệu quả cao hơn. Nhưng dù là điều khoản trọng tài hay thoả ước trọng tài thì xét về bản chất là không có sự khác biệt, chúng đều thể hiện sự thoả thuận ý chí của các bên về việc đưa tranh chấp ra trọng tài giải quyết, hay nói cách khác cả 2 đều là cơ sở của “Quyền lực trọng tài”.
Trong tất cả các trường hợp “Thỏa thuận trọng tài phải được xác lập dưới dạng văn bản” (Khoản 2). điều này có nghĩa là thỏa thuận trọng tài bắt buộc phải bằng văn bản mà không cần xác lập bằng bất kì một cách thức nào khác để đảm bảo cho thỏa thuận trọng tài có giá trị như một chứng cứ xác thực ý chí của các bên muốn giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, thỏa thuận này có thể được lập trước hoặc sau khi tranh chấp phát sinh..
Thỏa thuận vô hiệu:
Điều 18 Luật TTTM quy định về Thỏa thuận vô hiệu
“ 2. Thỏa thuận trọng tài là thỏa thuận giữa các bên về việc giải quyết bằng Trọng tài tranh chấp có thể phát sinh hoặc đã phát sinh”(Khoản 2 Điều 3). Tuy nhiên , thoả thuận đó có thể vô hiệu do các lý do khác nhau, được quy định tại Điều 18:
+ Khoản 1 quy định: “ Tranh chấp phát sinh trong các lĩnh vực không thuộc thẩm quyền của Trọng tài quy định tại Điều 2 của Luật này.”
Mà Điều 2 quy định rõ về Thẩm quyền giải quyết các tranh chấp của Trọng tài
“ 1. Tranh chấp giữa các bên phát sinh từ hoạt động thương mại.
- Tranh chấp phát sinh giữa các bên trong đó ít nhất một bên có hoạt động thương mại.
- Tranh chấp khác giữa các bên mà pháp luật quy định được giải quyết bằng Trọng tài”. Vậy những tranh chấp không thuộc một trong ba tranh chấp tại Điều 2 này thì thỏa thuận trọng tài đó sẽ vô hiệu.
+) Khoản 2 “Người xác lập thoả thuận trọng tài không có thẩm quyền theo hướng dẫn của pháp luật”
Người không có thẩm quyền xác lập thỏa thuận trọng tài là người không có quyền theo luật định để ký kết thỏa thuận trọng tài như người được ủy quyền vượt quá phạm vi ủy quyền.
+ ) Khoản 3: ” Người xác lập thoả thuận trọng tài không có năng lực hành vi dân sự theo hướng dẫn của Bộ luật dân sự.”
Người không có năng lực hành vi dân sự theo hướng dẫn của Bộ luật dân sự xác lập thoả thuận trọng tài thì thỏa thuận trọng tài đó cũng bị vô hiệu.
+) Khoản 4: “Hình thức của thoả thuận trọng tài không phù hợp với quy định tại Điều 16 của Luật này.”
Như đã phân tích ở trên đây về cách thức của thoả thuận trọng tài là bằng văn bản, nếu cách thức không phù hợp với quy định tại Điều 16, tức là thỏa thuận trọng tài bằng các cách thức khác cách thức bằng văn bản thì thỏa thuận đó sẽ vô hiệu
+) Khoản 5: “Một trong các bên bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép trong quá trình xác lập thoả thuận trọng tài và có yêu cầu tuyên bố thỏa thuận trọng tài đó là vô hiệu”:
Thỏa thuận trọng tài là kết quả của sự thống nhất ý chí giữa các bên tự do, bình đẳng. Sự thống nhất ý chí đó không bị ràng buộc bởi pháp luật hay bất kì một tổ chức, cá nhân nào. Khi một trong các bên bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép trong quá trình xác lập thoả thuận trọng tài là những hành động đi ngược lại với nguyên tắc tự do thỏa thuận, và sẽ bị vô hiệu
+) Khoản 6: “Thỏa thuận trọng tài vi phạm điều cấm của pháp luật”
Tùy vào thời gian phát hiện thỏa thuận trọng tài sẽ vô hiệu sẽ mang lại những hậu quả pháp lý như tại Điều 6 : “Trong trường hợp các bên tranh chấp đã có thoả thuận trọng tài mà một bên khởi kiện tại Toà án thì Toà án phải từ chối thụ lý, trừ trường hợp thỏa thuận trọng tài vô hiệu hoặc thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được”. Vì vậy Tòa án sẽ phải thụ lý vụ việc tranh chấp khi thỏa thuận trọng tài vô hiệu được quy định rõ tại Điều 43.
Thỏa thuận trọng tài vô hiệu tại bất kỳ thời gian nào cũng đều làm cho trọng tài không còn thẩm quyền giải quyết vụ tranh chấp nửa và tòa án có thẩm quyền nếu các bên không có thỏa thuận khác.
Tính độc lập của thỏa thuận trọng tài
Thỏa thuận trọng tài thực chất là một hợp đồng nhỏ có nội dung khác biệt và có giá trị độc lập so với hợp đồng chính. Ngay cả khi “hợp đồng bị thay đổi, gia hạn, hủy bỏ hợp đồng, hợp đồng vô hiệu hoặc không thể thực hiện được không làm mất hiệu lực của thoả thuận trọng tài” (Điều 19 Luật TTTM)
Khi thỏa thuận trọng tài là một điều khoản nằm trong hợp đồng chính thì vẫn mang tính độc lập với hợp đồng chính do thỏa thuận trọng tài có đối tượng pháp lý xác định thủ tục tố tụng sẽ được áp dụng trong trường hợp có tranh chấp phát sinh giữa các bên, hoàn toàn khác so với đối tượng của hợp đồng chính là xác định quyền và nghĩa vụ của các bên trong một quan hệ pháp luật nhất định.
2. Thoả thuận trọng tài có bắt buộc phải được lập thành văn bản
Theo quy định pháp luật hiện nay thì thoả thuận trọng tài là thoả thuận giữa các bên về việc giải quyết bằng Trọng tài tranh chấp có thể phát sinh hoặc đã phát sinh. Thỏa thuận trọng tài có thể được xác lập dưới cách thức điều khoản trọng tài trong hợp đồng hoặc dưới cách thức thỏa thuận riêng.
Theo quy định tại Điều 16 Luật Trọng tài thương mại 2010 thì thỏa thuận trọng tài phải được xác lập dưới dạng văn bản.
Các cách thức thỏa thuận sau đây cũng được coi là xác lập dưới dạng văn bản:
– Thoả thuận được xác lập qua trao đổi giữa các bên bằng telegram, fax, telex, thư điện tử và các cách thức khác theo hướng dẫn của pháp luật;
– Thỏa thuận được xác lập thông qua trao đổi thông tin bằng văn bản giữa các bên;
– Thỏa thuận được luật sư, công chứng viên hoặc tổ chức có thẩm quyền ghi chép lại bằng văn bản theo yêu cầu của các bên;
– Trong giao dịch các bên có dẫn chiếu đến một văn bản có thể hiện thỏa thuận trọng tài như hợp đồng, chứng từ, điều lệ công ty và những tài liệu tương tự khác;
– Qua trao đổi về đơn kiện và bản tự bảo vệ mà trong đó thể hiện sự tồn tại của thoả thuận do một bên đưa ra và bên kia không phủ nhận.
Trên đây là nội dung về Thoả thuận trọng tài có bắt buộc phải được lập thành văn bản Luật LVN Group cập nhật được xin gửi đến các bạn đọc, hi vọng với nguồn thông tin này sẽ là nguồn kiến thức hữu ích giúp các bạn hiểu hơn vấn đề trên. Trong quá trình nghiên cứu nếu có vấn đề câu hỏi vui lòng liên hệ công ty Luật LVN Group để được hỗ trợ ngay. Hãy theo dõi website của chúng tôi để nhận được các nội dung trình bày hay về các lĩnh vực khác nữa !.