1. khoáng sản titan là gì?
2. Hiện trạng khai thác, chế biến
Theo ông Nguyễn Chí Thục và Nguyễn Văn Thuyên, các chuyên gia Viện Khoa học Trái đất và Khoáng sản, titan và các sản phẩm từ titan là vật liệu cần thiết trong đời sống xã hội. Ngày nay, với nhu cầu sử dụng ngày càng cao, titan và các hợp kim của nó được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau như công nghiệp hàng không, vũ trụ, luyện kim, công nghiệp chế tạo máy, công nghiệp hóa chất, xây dựng,…
Trong tự nhiên, titan không tự phát mà chủ yếu tồn tại ở dạng khoáng vật. Có hơn 80 khoáng chất chứa titan được biết đến. Các khoáng chất phổ biến và có giá trị kinh tế nhất trong tự nhiên là ilmenit (FeTiO3) và rutil (TiO2), tiếp theo là anatase (TiO2), titan trắng (TiO2 nH2O), brookit (TiO2). Nhìn chung, quặng chứa titan còn chứa nhiều khoáng vật có ích khác, đặc biệt là zircon (ZrSiO4), monazite ((Ce,La,…)PO4).
Hoạt động khai thác và chế biến titan ở Việt Nam bắt đầu từ năm 1990 và sản lượng khai thác ngày càng tăng. Đầu những năm 1990, sản lượng khai thác và chế biến tinh quặng titan và zirconi chỉ khoảng vài nghìn tấn/năm. Đến năm 2010, sản lượng khai thác khoảng 585.000 tấn. Hà Tĩnh, Thanh Hóa, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Bình Định, Phú An, Thuận Thuận là những nơi khai thác và chế biến titan và zircon nhiều nhất trong những năm gần đây.
Việt Nam có thể được coi là quốc gia có nguồn tài nguyên titan lớn nhưng đến nay sản lượng khai thác mới lên tới hàng chục triệu tấn, nhiều mỏ, mỏ đã khai thác hết nhưng vẫn chưa hoàn thành thủ tục đóng cửa mỏ. Các diện tích giàu quặng về cơ bản đã được khai thác hết, nhưng các diện tích chồng lấn khó khai thác và không khả thi về mặt kinh tế. Phần lớn tài nguyên còn lại là tài nguyên ước tính cấp 333 và tài nguyên cấp 334a, hàm lượng quặng thấp và cấp thấp.
Phần titan trong hệ tầng cát đỏ mới được đánh giá là có tiềm năng lớn nhưng chưa xác định được đặc tính kỹ thuật khai thác và chế biến. Mặt khác, hàm lượng và chất lượng nhìn chung còn thấp, do tính chất của quặng và sự cố kết của trầm tích chứa quặng nên điều kiện khai thác và tuyển quặng rất khó khăn, nguồn nước khai thác và tuyển quặng khan hiếm, sự phát triển kinh tế của tài nguyên này không thể được thực hiện. Phân bố titan ở Việt Nam phân bố thưa dân, khó khai thác quy mô công nghiệp tại các khu vực cấm và tạm thời cấm khai thác.
Các công nghệ khai thác và khai thác khoáng sản của Việt Nam về cơ bản là tương tự nhau, đó là khai thác thủy lực kết hợp máy đào, máy cào, tách hình nón, xoắn ốc thẳng đứng và công nghệ tách từ. Do đó, trong nhiều năm chỉ có tinh quặng ilmenite (nồng độ 50-52% TiO2) và rutil (nồng độ 82-93% TiO2) được chế biến và chủ yếu bán ra thị trường thế giới dưới dạng khoáng vật liệu. Hầu hết nguyên liệu thô được xuất khẩu sang Trung Quốc, chỉ một lượng nhỏ được sử dụng trong nước để sản xuất sơn, que hàn và một số thiết bị quốc phòng.
Hiệp hội Công nghiệp Titan Việt Nam cho biết, từ năm 2009 đến nay, việc xuất khẩu các sản phẩm chế biến sâu gặp nhiều khó khăn. Từ năm 2012, việc xuất khẩu quặng thô bị dừng lại khiến lượng titan tồn kho tăng từ 300.000 tấn năm 2013 lên gần 500.000 tấn năm 2014.
Giá quặng titan xuất khẩu giảm khiến đơn vị không có lãi, thậm chí thua lỗ. Nhiều đơn vị hạn chế khởi động để bảo vệ máy móc, thiết bị chiếm tới 90% trong tổng số 70 mỏ, nhà máy chế biến titan lớn nhỏ của cả nước (tổng công suất khai thác gần 1 triệu tấn/năm).
Hoạt động của 14 đơn vị thành viên mạnh nhất năm 2013 chỉ đạt 38,7%, năm 2014 cấp phép khai thác đạt 16,2% năng lực sản xuất. Các nhà máy quặng titan nằm rải rác ở các khu vực có trữ lượng quặng titan lớn như Bình Thuận, Bình Định, Thái Nguyên, Huế, Quảng Nam, Quảng Trị… Việc các nhà máy quặng titan ngừng hoạt động đã khiến khoảng 70% công nhân trong vùng titan phải nghỉ việc. ngành khai thác và chế biến quặng mất việc làm.
Tại Bình Thuận, trong số 22 doanh nghiệp khai thác khoáng sản, chỉ có 8 doanh nghiệp có hệ thống tuyển hoàn chỉnh, còn lại chỉ tuyển thô hoặc tuyển tập trung (tách ilmenit ra khỏi khu vực khai thác khác). Các khoáng vật nặng khác, không có từ hóa mạnh, điện phân riêng từng sản phẩm từ zircon, rutil, monazite).
Hầu hết các doanh nghiệp chỉ có giấy phép 1-4 năm để khai thác triệt để, không có dây chuyền tuyển, không có hệ thống nghiền mịn zircon và tất nhiên là không chế biến sâu quặng titan. Kết quả là, zircon đã được bán với giá chỉ bằng 50% giá thế giới trong nhiều năm.
Trước thực trạng này, năm 2008, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định cấm xuất khẩu titan thô, buộc các doanh nghiệp có giấy phép khai thác, chế biến phải đầu tư công nghệ hiện đại để chế biến sâu quặng titan.
3. Triển vọng phát triển
Bộ Công Thương đã trình “Quy hoạch tổng thể thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng quặng titan dài hạn đến năm 2020 và 2030” để Chính phủ phê duyệt. Quy hoạch tổng thể làm rõ khái niệm phát triển công nghiệp, phấn đấu đến năm 2020 hình thành ngành công nghiệp titan từ chế biến sâu quặng titan thành pigment, titan xốp và các sản phẩm khác; bảo đảm nhu cầu pigment trong nước; xuất khẩu các sản phẩm như xỉ titan, titan xốp muối titan và zirconium oxychloride.
Đến năm 2030, hình thành trung tâm khai thác, chế biến titan quy mô lớn, công nghệ tiên tiến tại Bình Thuận để phát triển ngành titan ổn định, bền vững. Tập trung phát triển các sản phẩm pigment, titan xốp, titan kim loại, titan hợp kim phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu.
Ước tính tổng trữ lượng và tài nguyên titan zircon là 664 triệu tấn tinh quặng. Sa khoáng titan phân bố chủ yếu ở vùng ven biển từ Thanh Hóa đến Bắc Bà Rịa-Vũng Tàu. Trong đó 83% nằm ở khu vực tầng cát đỏ Ninh Thuận, Bình Thuận và Bắc Bà Rịa Vũng Tàu. So với trữ lượng titan 1,4 tỷ tấn đã được xác định trên thế giới, đây là một con số rất lớn. Điều này mở ra triển vọng Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có ngành khai thác titan phát triển.
Những năm gần đây, hoạt động khai thác sa khoáng titan ở Việt Nam trở nên sôi động do thị trường tiêu thụ titan thế giới tăng trưởng mạnh. Hơn 40 đơn vị trực thuộc Trung ương có 38 mỏ khai thác và 18 xưởng tuyển quặng, công suất khai thác mỗi năm hơn 2 triệu tấn quặng. Khi đánh giá về sự phát triển lâu dài của ngành khai thác, chế biến và xuất khẩu quặng titan Việt Nam, các chuyên gia trong và ngoài nước cho rằng, nguồn sa khoáng titan của Việt Nam rất phong phú, đảm bảo đủ nền tảng. thời kỳ phát triển.