1. Dân chủ trực tiếp là gì ?
Căn cứ điều 6 Hiến pháp 2013 quy định:
Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp, bằng dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước.
Dân chủ trực tiếp là hình thức dân chủ với những quy chế, thiết chế để nhân dân thảo luận, biểu quyết, tham gia trực tiếp quyết định công việc của cộng đồng nhà nước.
Đây là hình thức tham gia của mọi công dân một cách bình đẳng và trực tiếp vào các quyết định trong các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội,… theo biểu quyết đa số, là sự thể hiện một cách trực tiếp ý chí của chủ thể quyền lực về những vấn đề quan trọng nhất.
Ví dụ: Tất cả công dân đủ điều kiện theo quy định của pháp luật được trực tiếp đi bỏ phiếu bầu ra những người mình tin tưởng, đủ đức đủ tài vào trong Hội đồng nhân dân các cấp và các đại biểu quốc hội.
Hiện nay, dân chủ trực tiếp được chú ý và quan tâm nhiều hơn, ngày dân ngày càng có trình độ văn hoá, vì thế mà họ chủ động tìm hiểu thông tin những diễn biến, hoạt động, công việc của cộng đồng nhà nước. Công dân không chỉ quan tâm đến quyền lợi và nghĩa vụ của bản thân, mà họ còn muốn tham gia đóng góp sự hiểu biết, ý kiến của mình, bàn luận về các vấn đề của cộng đồng.
Việc trình độ dân trí nâng cao khiến cho việc hiểu biết pháp luật cũng được phổ biến hơn, người dân giám sát công việc nhà nước, gửi đơn, thư khiếu nại, giám sát chi tiêu ngân sách và xây dựng kết cấu hạ tầng địa phương.
1.1. Ưu điểm
Cử tri được bàn bạc trực tiếp để đi đến thống nhất các quyết sách, chương trình hành động trong các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội,… theo biểu quyết đa số. Mọi công dân bình đẳng không phân biệt giới tính, tôn giáo, địa vị xã hội,… Tập trung được nhiều ý kiến hay, quý báu từ nhân dân để Đảng, Nhà nước xây dựng luật, các chính sách, phát huy được tinh thần tự quản của nhân dân. Mang tính quần chúng rộng rãi.
1.2. Nhược điểm
Hạn chế của dân chủ trực tiếp: phạm vị hẹp, chỉ ở tầm vi mô, ban đầu. Và còn phải phụ thuộc vào nhận thức của người dân.
Không phải ai cũng có đủ kiến thức để hiểu hết tất cả mọi vấn đề ở mọi mặt nếu không phải trong lĩnh vực mà mình nắm chắc. Vì thế, đôi khi sự góp ý dân chủ trực tiếp sẽ mang tính cá nhân, cái nhìn chủ quan. Chính vì vậy, dân chủ luôn được hiểu là dân chủ theo quy định, trong một mức độ nhất định và không vượt ra ngoài phạm vi quy định của pháp luật.
2. Dân chủ gián tiếp là gì ?
Căn cứ Điều 6 Hiến pháp 2013 quy định:
Dân chủ gián tiếp là hình thức dân chủ thông qua những quy chế, thiết chế để nhân dân bầu ra những người đại diện thay mặt mình quyết định các công việc chung của cộng đồng, đất nước.
Như vậy, dân chủ gián tiếp là dân chủ đại diện, mà yếu tố quan trọng nhất là trong đó người dân có quyền bỏ phiếu trực tiếp bầu ra người đại diện cho mình quyết định các công việc chung của cộng đồng, đất nước. Những người được bầu đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của người dân và phải hành động dựa trên nguyên tắc đó.
2.1. Ưu điểm
Nhân dân được làm chủ thông qua người đại diện nên phạm vi được bao quát toàn bộ lãnh thổ từ địa phương đến trung ương, trên mọi lĩnh vực. Nhiều vấn đề của người dân trên khắp mọi miền đều được đề cập và phản ánh.
2.2. Nhược điểm
Hạn chế của dân chủ gián tiếp: Nguyện vọng của nhân dân không được phản ánh trực tiếp nên phụ thuộc nhiều vào khả năng của người đại diện. Đôi khi nguyện vọng của nhân dân chưa được phản ánh kịp thời và chính xác.
Vì vậy, việc bầu ra người đại diện cho nhân dân, cán bộ nhà nước, các đại biểu quốc hội đủ sức, đủ tài luôn là công tác quan trọng và ngày càng được chú trọng trong tình hình hiện nay. Khi mà mặt bằng dân trí ở nước ta ngày càng nâng cao, mọi người đều đã ý thức được tầm quan trọng của những người đại diện cho nhân dân phải có tâm, tầm nhìn và thực lực tài giỏi.
3. Phân biệt dân chủ trực tiếp và dân chủ gián tiếp
3.1. Giống nhau
Cả quyền dân chủ trực tiếp và dân chủ gián tiếp đều thể hiện cho quyền lực của nhân dân mà cụ thể ở đây là quyền làm chủ.
3.2. Khác nhau
– Đại diện:
Trong một nền dân chủ gián tiếp, các cử tri ( người dân ) bầu ra những đại diện sẽ thay họ đưa ra các quyết định chính trị và thông qua luật. Các nhà lãnh đạo hoặc chính trị gia được bầu lên nắm quyền để đại diện cho lợi ích của người dân của họ. Trong khi đó, trong một nền dân chủ trực tiếp, các cử tri quyết định các sáng kiến chính sách mà không có đại diện lập pháp làm uỷ quyền, điều này có nghĩa là người dân tự mình đưa ra các quyết định chính trị để xây dựng và thông qua luật.
– Bầu cử
Công dân của cả nền dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện – gián tiếp luôn có thể bỏ phiếu trong các cuộc trưng cầu dân ý, họ cũng có thể bãi nhiệm các quan chức nhà nước, nhưng trong nền dân chủ trực tiếp, các quyết định của người dân luôn được tôn trọng. Trong khi đó, trong một nền dân chủ đại diện, khi người dân muốn bỏ phiếu cho người đại diện, họ có thể phớt lờ quyền bỏ phiếu của người dân và tiếp tục với vị trí, quyết định của mình.
– Quy mô:
Dân chủ trực tiếp là hình thức dân chủ chỉ phù hợp với các cộng đồng nhỏ hoặc quốc gia nhỏ. Trong khi đó, dân chủ đại diện – gián tiếp là hình thức dân chủ thích hợp cho một nước lớn. Điều này là do thực tế là tất cả mọi người không thể nắm quyền và nó đòi hỏi một số lượng người hợp lý để đại diện cho toàn bộ dân chúng.
– Hoạt động tích cực:
Trong một nền dân chủ trực tiếp, công dân của đất nước tham gia tích cực nhất vào chính phủ của họ vì họ có sự tham gia và sự tham gia ấy là trực tiếp vào chính phủ, trong khi ở một hình thức dân chủ gián tiếp, công dân chủ yếu cho phép đại diện của họ đưa ra quyết định cho họ trong khi họ ngồi sang một bên thực hiện quyền hạn của mình.
– Ý nghĩa:
Dân chủ trực tiếp đề cập đến một hình thức chính phủ trong đó công dân tham gia một cách chính đáng vào việc quản lý của chính phủ.
Dân chủ gián tiếp bao hàm một nền dân chủ trong đó mọi người bầu cho người đại diện của họ, để đại diện cho họ trong việc tham gia đến công việc của cộng đồng, đất nước.
– Cách thức:
Dân chủ trực tiếp: Tham gia trực tiếp vào công việc của cộng đồng, đất nước.
Dân chủ gián tiếp: Người dân thực hiện quyền làm chủ thông qua cơ quan, người đại diện.
– Tính chất:
Dân chủ trực tiếp: Mang tính chất quần chúng rộng rãi. Phụ thuộc vào trình độ nhận thức của nhân dân.
Dân chủ gián tiếp: Mang tính chất phản ánh gián tiếp, đôi khi không chính xác, cụ thể. Phụ thuộc vào khả năng người đại diện.
– Sự thích hợp:
Dân chủ trực tiếp: Quy mô dân số nhỏ
Dân chủ gián tiếp: Quy mô dân số lớn
Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, mọi chủ trương, chính sách phải thực sự xuất phát từ cuộc sống, nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân, lấy hạnh phúc, ấm no của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu. Dân chủ trực tiếp và gián tiếp vì thế trở thành một trong những quyền quan trọng nhất của con người, thể hiện sự tự do, bình đẳng, quyền làm chủ của mỗi người.
Tuy hai hình thức dân chủ này có sự khác nhau, giống nhau nhưng đều thực hiện quyền dân chủ của nhân dân và hơn hết là hai hình thức này đều có ưu và nhược điểm. Chính vì vậy nhà nước, tổ chức thực hiện linh hoạt hai hình thức dân chủ này nhằm đảm bảo hệ thống dân chủ nước ta luôn đảm bảo để đem lại hiệu quả dân chủ cao.
Hy vọng bài viết trên của Luật LVN Group đã cung cấp cho quý bạn đọc những kiến thức hữu ích, Trân trọng cảm ơn.