Trong thực tiễn, có thể nảy sinh những tình huống vì một lý do nào đó mà đối tượng có nhận thức sai (hiểu sai) về mối nguy hiểm cho xã hội hoặc về tình tiết thực tiễn của hành vi mà mình thực hiện. Căn cứ vào nội dung nhận thức này của chủ thể, có hai loại sai lầm mà chủ thể mắc phải: sai lầm về mặt pháp lý và sai lầm về thực tiễn.
1. Lỗi pháp lý
Lỗi pháp lý là sự hiểu lầm của chủ thể về bản chất pháp lý của hành động của mình. Lỗi này có thể xảy ra trong các trường hợp sau:
* Một người lầm tưởng rằng hành động của mình là phạm tội trong khi thực tiễn không phải vậy. Trong trường hợp này, chủ thể không phải chịu trách nhiệm hình sự, bởi chỉ có hành vi gây nguy hiểm cho xã hội do luật hình sự quy định mới là tội phạm.
* Một người lầm tưởng rằng hành vi của mình không phải là tội phạm nhưng thực chất là tội phạm theo hướng dẫn của Bộ luật Hình sự. Trong trường hợp này, nếu chủ thể thực hiện hành vi nhận thấy hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội (tức là có đủ năng lực trách nhiệm hình sự và đã đủ độ tuổi do pháp luật quy định) thì phải truy cứu trách nhiệm hình sự. ).
2. Sai sự kiện
Lỗi về sự vật là sự hiểu sai các tình tiết thực tiễn của hành vi do chủ thể thực hiện. Sai lầm này có thể là về khách thể, về khách thể, về quan hệ nhân quả hoặc về công cụ, phương tiện.
Lỗi về khách thể là lỗi của chủ thể về bản chất của quan hệ xã hội, tức là quan hệ xã hội là đối tượng chịu tác động của hành động của chủ thể. Lỗi này có thể xảy ra trong các trường hợp sau:
Chủ thể thực hiện hành vi xâm hại đến một quan hệ xã hội là đối tượng được luật hình sự bảo vệ nhưng không thực hiện được do có sự tác động “sai trái” vào một khách thể khác không phải là khách thể đó.
Ví dụ: Liang Defa định giết Chen Huiping, nhưng vì tưởng là Ping nên đã bắn vào bức tượng trong vườn. Trong trường hợp này, Phát phải chịu trách nhiệm hình sự về tội giết người.
Chủ thể của tội xâm phạm quan hệ xã hội là khách thể được luật hình sự bảo vệ, nhưng do tác động “nhầm” vào khách thể khác nên khách thể đó chưa bị tổn hại về thực chất.
Ví dụ: Trần Trung Dũng phóng hỏa kho hàng để trả thù Đỗ Văn Bình định phá xe của Bình trong kho. Hậu quả, anh Lê Văn Cường (ngủ trong kho) bị thiêu chết, còn xe ô tô của anh Bình hôm đó không để trong kho nên không bị tổn hại. Trong trường hợp này, người thực hiện hành vi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội cố ý (không thực hiện) (tội hủy hoại tài sản) và tội vô ý làm chết người (tội gây hậu quả chết người). .
Chủ thể của hành vi phạm tội xâm hại quan hệ xã hội không phải là đối tượng được luật hình sự bảo vệ, mà thực chất là “xâm hại” nhầm đối tượng được luật hình sự bảo vệ.
Ví dụ: Lê Quý Dương nhầm người với thú nên bắn chết khi đang đi săn ban đêm. Trong trường hợp này, nếu người thực hiện hành vi gây tổn hại có lỗi (tội cẩu thả làm chết người) thì phải chịu trách nhiệm hình sự về tội cẩu thả.
Lỗi về khách thể là việc chủ thể hiểu sai về khách thể tác động khi phạm tội.
Cần phân biệt giữa trường hợp lỗi đối tượng và trường hợp lỗi đối tượng.
Trong trường hợp có lỗi về khách thể, thủ phạm cũng sai về khách thể bị hại, nhưng khác với lỗi khách thể, sự hiểu biết của người gây hại về khách thể cũng sai do lỗi khách thể.
Trong trường hợp sai đối tượng, thủ phạm không sai về đối tượng.
Ví dụ: Đỗ Trung Kiên định giết Lê Trọng Đại nhưng lại bắn nhầm Nguyễn Quốc Cường vì Tưởng Cường là người dân tộc Đài.
Trong trường hợp này, người phạm tội chỉ có lỗi đối với khách thể chứ không phải lỗi đối với khách thể. Sai lầm về khách thể không ảnh hưởng đến trách nhiệm hình sự của người phạm tội.
Lỗi nhân quả là lỗi của chủ thể trong việc đánh giá diễn biến của hành động mà mình thực hiện.
Ví dụ: Lò A Tủa có mâu thuẫn sâu sắc với Tráng A Sua nên định giết Sua nhưng khi dùng súng bắn Sua thì anh ta bắn trượt nên viên đạn trúng vào người Lò A Sua. Trong trường hợp này, Rơ vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự về tội “giết người” mà Dừa định thực hiện.
Lỗi về công cụ, phương tiện là lỗi của chủ thể về thuộc tính của công cụ, phương tiện dùng để thực hiện hành vi.
Ví dụ: Trần Công Danh muốn giết Võ Chí Bình, thấy Bình đang ngồi ở nhà Danh rút chốt quả lựu đạn ném vào chỗ Bình ngồi nhưng lựu đạn không nổ do kíp nổ còn Bình. phát nổ mà không chết.
Trong trường hợp này, Danh đã thực hiện hành vi mà Danh phải chịu trách nhiệm hình sự về tội “giết người” (không đủ tư cách).
Một dạng khác của lỗi này là khi chủ thể lầm tưởng rằng công cụ hoặc phương tiện đó không thể
Người có khả năng gây hậu quả nên đã sử dụng công cụ, phương tiện đó và đã gây ra hậu quả.
Ví dụ: Hòa tưởng súng hết đạn nên chĩa súng vào Đoàn bóp cò làm súng nổ làm chết Đoàn. Trong trường hợp này, chủ thể phải chịu trách nhiệm hình sự về tội cố ý làm chết người (với lỗi vô ý tự phụ).