Thủ tục xử lý tài sản bảo đảm như thế nào năm 2023?

Tài sản bảo đảm là một thuật ngữ dùng để chỉ những tài sản được chủ sở hữu mang ra để bảo đảm nghĩa vụ của mình. Và đó thường là nghĩa vụ trả nợ của chủ sở hữu. Với rất nhiều loại hình cùng biện pháp bảo đảm mà người chủ sở hữu tài sản có thể tiếp nhận như thế chấp, cầm cố, đặt cọc, ký quỹ,… những cách thức này đều cần có tài sản bảo đảm. Và khi người sở hữu tài sản không thể thực hiện được nghĩa vụ của mình đúng thời hạn, tài sản sẽ bị xử lý hay còn gọi là xử lý tài sản bảo đảm. Vậy xử lý tài sản bảo đảm khi nào? Xử lý tài sản bảo đảm thế nào? Và thủ tục xử lý tài sản bảo đảm được quy định thế nào?

Tất cả những câu hỏi liên quan đến vấn đề này sẽ được LVN Group trả lời trong bài viết sau.

Văn bản quy định

Bộ luật Dân sự 2015

Tài sản bảo đảm quy định thế nào?

Tùy cùngo loại biện pháp sẽ có yêu cầu riêng đối với tài sản bảo đảm. Căn cứ, Điều 295 Bộ luật dân sự 2015 quy định về tài sản bảo đảm.

• Tài sản bảo đảm phải thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm; trừ trường hợp cầm giữ tài sản, bảo lưu quyền sở hữu.
• Tài sản bảo đảm có thể được mô tả chung, nhưng phải xác định được.
• Tài sản bảo đảm có thể là tài sản hiện có hoặc tài sản hình thành trong tương lai.
• Giá trị của tài sản bảo đảm có thể lớn hơn, bằng hoặc nhỏ hơn giá trị nghĩa vụ được bảo đảm

Theo đó tất cả các tài sản thuộc về sở hữu của bên bảo đảm đều có thể dùng bảo đảm thực hiện nghĩa vụ; kể cả tài sản được hình thành trong tương lại.

Tuy nhiên cần lưu ý đối với từng loại biện pháp sẽ có điều kiện riêng về tài sản. Ví dụ hợp đồng vay tín chấp không yêu cầu tài sản bảo đảm; biện pháp cầm cố không thể bảo đảm bằng tài sản hình thành trong tương lai.

Tài sản bảo đảm bị xử lý trong những trường hợp nào theo hướng dẫn?

Căn cứ Điều 299 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về các trường hợp xử lý tài sản bảo đảm như sau:

Các trường hợp xử lý tài sản bảo đảm

1. Đến hạn thực hiện nghĩa vụ được bảo đảm mà bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.
2. Bên có nghĩa vụ phải thực hiện nghĩa vụ được bảo đảm trước thời hạn do vi phạm nghĩa vụ theo thỏa thuận hoặc theo hướng dẫn của luật.
3. Trường hợp khác do các bên thỏa thuận hoặc luật có quy định.
   Theo đó, tài sản dùng để bảo đảm cho việc vay ngân hàng sẽ được xử lý nếu:

• Đến hạn thực hiện nghĩa vụ được bảo đảm mà bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.
• Bên có nghĩa vụ phải thực hiện nghĩa vụ được bảo đảm trước thời hạn do vi phạm nghĩa vụ theo thỏa thuận hoặc theo hướng dẫn của luật.
• Vi phạm các điều khoản theo thỏa thuận của các bệnh hoặc luật có quy định.

Quy định chung về xử lý tài sản bảo đảm

Đối với việc xử lý tài sản bảo đảm phải được thực hiện đúng với thỏa thuận của các bên, quy định của Nghị định cùng pháp luật liên quan.

Trường hợp tài sản bảo đảm là quyền khai thác khoáng sản, quyền khai thác tài nguyên thiên nhiên khác thì việc xử lý tài sản bảo đảm phải phù hợp theo hướng dẫn của pháp luật về khoáng sản, pháp luật về tài nguyên thiên nhiên khác cùng pháp luật có liên quan.

Bên nhận bảo đảm thực hiện việc xử lý tài sản bảo đảm trên cơ sở thỏa thuận trong hợp đồng bảo đảm thì không cần có văn bản ủy quyền hoặc văn bản đồng ý của bên bảo đảm.

Trường hợp Bộ luật Dân sự, luật khác liên quan quy định tài sản đang dùng để bảo đảm phải xử lý để bên bảo đảm thực hiện nghĩa vụ khác thì tài sản này được xử lý theo hướng dẫn đó.

Việc bên nhận bảo đảm xử lý tài sản bảo đảm để thu hồi nợ không phải là hoạt động kinh doanh tài sản của bên nhận bảo đảm.

Phương thức xử lý tài sản bảo đảm gồm những phương thức nào?

Căn cứ Điều 303 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về phương thức xử lý tài sản cầm cố, thế chấp như sau:

1. Bên bảo đảm cùng bên nhận bảo đảm có quyền thỏa thuận một trong các phương thức xử lý tài sản cầm cố, thế chấp sau đây:
   a) Bán đấu giá tài sản;
   b) Bên nhận bảo đảm tự bán tài sản;
   c) Bên nhận bảo đảm nhận chính tài sản để thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ của bên bảo đảm;
   d) Phương thức khác.
2. Trường hợp không có thỏa thuận về phương thức xử lý tài sản bảo đảm theo hướng dẫn tại khoản 1 Điều này thì tài sản được bán đấu giá, trừ trường hợp luật có quy định khác.
   Theo đó, bên bảo đảm cùng bên nhận bảo đảm có quyền thỏa thuận một trong các phương thức xử lý tài sản cầm cố, thế chấp sau đây:

• Bán đấu giá tài sản;
• Bên nhận bảo đảm tự bán tài sản;
• Bên nhận bảo đảm nhận chính tài sản để thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ của bên bảo đảm;
• Phương thức khác.

Trường hợp không có thỏa thuận về phương thức xử lý tài sản bảo đảm theo 04 phương thức nêu trên thì tài sản được bán đấu giá, trừ trường hợp luật có quy định khác.

Đối với trường hợp bán đấu giá tài sản thì được thực hiện theo hướng dẫn của pháp luật về bán đấu giá tài sản.

Thủ tục xử lý tài sản bảo đảm được quy định thế nào?

Thông báo về việc xử lý tài sản bảo đảm

Trước khi xử lý tài sản bảo đảm, bên nhận bảo đảm phải thông báo bằng văn bản trong một thời hạn hợp lý về việc xử lý tài sản bảo đảm cho bên bảo đảm cùng các bên cùng nhận bảo đảm khác.

Đối với tài sản bảo đảm có nguy cơ bị hư hỏng dẫn đến bị giảm sút giá trị hoặc mất toàn bộ giá trị thì bên nhận bảo đảm có quyền xử lý ngay, đồng thời phải thông báo cho bên bảo đảm cùng các bên nhận bảo đảm khác về việc xử lý tài sản đó.

Trường hợp bên nhận bảo đảm không thông báo về việc xử lý tài sản bảo đảm theo hướng dẫn mà gây tổn hại thì phải bồi thường cho bên bảo đảm, các bên cùng nhận bảo đảm khác.

Văn bản thông báo về việc xử lý tài sản bảo đảm có nội dung chủ yếu như sau:

· Lý do xử lý tài sản.

· Nghĩa vụ được bảo đảm.

· Mô tả tài sản.

· Phương thức, thời gian, địa điểm xử lý tài sản bảo đảm.

Giao tài sản bảo đảm để xử lý

Người đang giữ tài sản bảo đảm có nghĩa vụ giao tài sản bảo đảm cho bên nhận bảo đảm để xử lý khi thuộc một trong các trường hợp xử lý tải sản bảo đảm tại Điều 299 BLDS 2015.

Trường hợp người đang giữ tài sản không giao tài sản thì bên nhận bảo đảm có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết, trừ trường hợp luật liên quan có quy định khác.

Trước khi xử lý tài sản bảo đảm, bên nhận bảo đảm phải thông báo bằng văn bản trong một thời hạn hợp lý về việc xử lý tài sản bảo đảm cho bên bảo đảm cùng các bên cùng nhận bảo đảm khác.

Đối với tài sản bảo đảm có nguy cơ bị hư hỏng dẫn đến bị giảm sút giá trị hoặc mất toàn bộ giá trị thì bên nhận bảo đảm có quyền xử lý ngay, đồng thời phải thông báo cho bên bảo đảm cùng các bên nhận bảo đảm khác về việc xử lý tài sản đó.

Trường hợp bên nhận bảo đảm không thông báo về việc xử lý tài sản bảo đảm theo hướng dẫn mà gây tổn hại thì phải bồi thường cho bên bảo đảm, các bên cùng nhận bảo đảm khác.

Xử lý tài sản bảo đảm

Bên bảo đảm cùng bên nhận bảo đảm có quyền thỏa thuận một trong các phương thức xử lý tài sản sau đây:

· Bán đấu giá tài sản;

· Bên nhận bảo đảm tự bán tài sản;

· Bên nhận bảo đảm nhận chính tài sản để thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ của bên bảo đảm;

· Phương thức khác.

Trường hợp không có thỏa thuận về phương thức xử lý tài sản bảo đảm theo hướng dẫn tại khoản 1 Điều này thì tài sản được bán đấu giá, trừ trường hợp luật có quy định khác.

Thanh toán số tiền có được từ việc xử lý tài sản bảo đảm

Điều 307 BLDS 2015 quy định về việc thanh toán số tiền có được từ việc xử lý tài sản bảo đảm như sau:

· Số tiền có được từ việc xử lý tài sản cầm cố, thế chấp sau khi thanh toán chi phí bảo quản, thu giữ cùng xử lý tài sản cầm cố, thế chấp được thanh toán theo thứ tự ưu tiên quy định tại Điều 308 của Bộ luật này.

· Trường hợp số tiền có được từ việc xử lý tài sản cầm cố, thế chấp sau khi thanh toán chi phí bảo quản, thu giữ cùng xử lý tài sản cầm cố, thế chấp lớn hơn giá trị nghĩa vụ được bảo đảm thì số tiền chênh lệch phải được trả cho bên bảo đảm.

· Trường hợp số tiền có được từ việc xử lý tài sản cầm cố, thế chấp sau khi thanh toán chi phí bảo quản, thu giữ cùng xử lý tài sản cầm cố, thế chấp nhỏ hơn giá trị nghĩa vụ được bảo đảm thì phần nghĩa vụ chưa được thanh toán được xác định là nghĩa vụ không có bảo đảm, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận bổ sung tài sản bảo đảm. Bên nhận bảo đảm có quyền yêu cầu bên có nghĩa vụ được bảo đảm phải thực hiện phần nghĩa vụ chưa được thanh toán.

Thứ tự trả nợ khi xử lý tài sản bảo đảm

Nghĩa vụ trả nợ có bảo đảm được ưu tiên trước nghĩa vụ trả nợ không có bảo đảm. Nếu có nhiều nghĩa vụ trả nợ cùng có tài sản bảo đảm thì được ưu tiên theo thứ tự có hiệu lực đối kháng đối với người thứ ba (nắm giữ tài sản cầm cố hay đăng ký thế chấp tài sản trước).

Bộ luật Dân sự cũ trước đây quy định tiền bán tài sản bảo đảm được thanh toán theo thứ tự sau đây: chi phí bảo quản, bán tài sản cùng xử lý tài sản; nợ gốc, lãi, tiền phạt, tiền bồi thường tổn hại nếu có. Tuy nhiên, Bộ luật Dân sự năm 2015 không còn quy định cụ thể về thứ tự thanh toán các nghĩa vụ được bảo đảm khi bán tài sản bảo đảm.

Khi bán tài sản bảo đảm thì thứ tự thu nợ gốc cùng lãi thế nào là do sự thỏa thuận của các bên. Riêng với các tổ chức tín dụng, “đối với khoản nợ vay bị quá hạn trả nợ, tổ chức tín dụng thực hiện theo thứ tự nợ gốc thu trước, nợ lãi tiền vay thu sau” từ tiền bán tài sản bảo đảm.

Bộ luật Dân sự cũ đã quy định không hợp lý về việc thanh toán thiếu tiền bán tài sản bảo đảm. Đó là, nếu tiền bán tài sản bảo đảm trả nợ thiếu, thì bên bảo đảm “phải trả tiếp phần còn thiếu”. Điều này chỉ đúng trong trường hợp bên bảo đảm đồng thời cũng chính là bên có nghĩa vụ trả nợ, còn nếu bên bảo đảm là bên thứ ba, thì nghĩa vụ của bên bảo đảm phải được chấm dứt, chứ không thể khoác cho họ một trách nhiệm vô lý như vậy. Trách nhiệm tiếp tục trả nợ chỉ có thể là của bên có nghĩa vụ được bảo đảm bằng tài sản cầm cố, thế chấp.

Trong trường hợp nhiều bên cùng nhận thế chấp hàng hóa thì thứ tự ưu tiên của các bên nhận thế chấp hàng hóa là theo thứ tự đăng ký thế chấp. Tuy nhiên, trên thực tiễn không bảo đảm quyền ưu tiên theo thứ tự đăng ký thế chấp, mà theo khả năng quản lý, nắm giữ, thu giữ trực tiếp (giông với cầm cố).

Vấn đề về thanh toán khoản nợ không có bảo đảm

Việc thanh toán khoản nợ không có bảo đảm (trừ khoản nợ không có bảo đảm phát sinh sau khi mở thủ tục phá sản cùng trả lương cho người lao động trong doanh nghiệp, hợp tác xã) sau khi có quyết định mở thủ tục phá sản, bị cấm đôi với doanh nghiệp, hợp tác xã, nếu thực hiện thì sẽ vô hiệu.

Khi một tài sản được dùng để bảo đảm thực hiện nhiều nghĩa vụ, thì thứ tự ưu tiên thanh toán giữa các bên cùng nhận bảo đảm được xác định theo “thứ tự xác lập hiệu lực đối kháng”. Ví dụ, nếu “bên nhận cầm cố nắm giữ tài sản cầm cố” sau thời gian đăng ký thế chấp, thì không được ưu tiên hơn bên nhận thế chấp.

Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định, việc cầm cố tài sản có hiệu lực đối khống với người thứ ba kể từ thời gian bên nhận cầm cố nắm giữ tài sản cầm cố. Việc thế chấp tài sản phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba kể từ thời gian đăng ký. Việc cầm giữ tài sản phát sinh hiệu lực đôi kháng với người thứ ba kể từ thời gian bên cầm giữ chiếm giữ tài sản.

Vì vậy, nếu một bên cùng nhận cầm cố, thế chấp một tài sản với bên nhận bảo đảm khác, thì bên nào nắm giữ tài sản cầm cố hoặc đăng ký thế chấp trước, sẽ có quyền ưu tiên hơn bên kia.

Nếu bên cầm giữ tài sản bảo đảm cầm giữ tài sản sau thời gian bên nhận thế chấp đăng ký thế chấp, thì không được quyền ưu tiên thanh toán trước, nhưng lại có quyền được yêu cầu thanh toán xong nghĩa vụ thì mối giao trả tài sản cầm giữ, nên thực tiễn vẫn có ưu thế hơn bên nhận thế chấp (bên có quyền xử lý tài sản).

Tuy nhiên, đang có một số quy định khác không chi tiết. Chẳng hạn, quy định “khoản vay đặc biệt được ưu tiên hoàn trả trước tất cả các khoản nỢ khác, kể cả các khoản nợ có tài sản bảo đảm của tổ chức tín dụng” trong một số trường hợp (không phụ thuộc cùngo thời gian giao dịch hay xác định thứ tự đốì kháng) có tiếp tục được hiểu là được ưu tiên trước tất cả các biện pháp bảo đảm, kể cả việc cầm giữ tài sản được không? Điều này vẫn còn tranh cãi vì không được quy định trong Bộ luật Dân sự năm 2015.

Bộ luật Dân sự năm 2015 cũng quy định, trường hợp số tiền có được từ việc xử lý tài sản cầm cố, thế chấp sau khi thanh toán các chi phí bảo quản, thu giữ cùng xử lý tài sản cầm cố, thế chấp nhỏ hơn giá trị nghĩa vụ được bảo đảm thì phần nghĩa vụ chưa được thanh toán được xác định là nghĩa vụ không có bảo đảm, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận bổ sung tài sản bảo đảm. Bên nhận bảo đảm có quyền yêu cầu bên có nghĩa vụ được bảo đảm phải thực hiện phần nghĩa vụ chưa được thanh toán.

Trong trường hợp giao dịch bảo đảm được giao kết để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trong tương lai thì nghĩa vụ trong tương lai có thứ tự ưu tiên thanh toán theo thứ tự đăng ký giao dịch bảo đảm đó, không phụ thuộc cùngo thời gian xác lập giao địch dân sự làm phát sinh nghĩa vụ trong tương lai.

Bài viết có liên quan

• Biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ là gì?
• Biện pháp ngăn chặn cùng bảo đảm xử lý vi phạm hành chính
• Pháp luật về đăng ký giao dịch bảo đảm tại Việt Nam

Liên hệ ngay

Trên đây là nội dung liên quan đến vấn đề “Thủ tục xử lý tài sản bảo đảm”  Nếu quý khách hàng đang có bất kỳ băn khoăn hay câu hỏi đến dịch vụ pháp lý như Thành lập công ty Tp Hồ Chí Minh cần được trả lời, các LVN Group, chuyên gia chuyên môn sẽ tư vấn, giúp đỡ tận tình, hãy gọi cho chúng tôi qua số hotline 1900.0191 để được tư vấn nhanh chóng, hiệu quả.

Giải đáp có liên quan