Đặc điểm của doanh nghiệp nhà nước như thế nào?

Trong thời kỳ xã hội đang ngày càng phát triển, các doanh nghiệp được đăng ký ngày càng nhiều, mô hình các doanh nghiệp ngày càng được mở rộng. Đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước năm vai trò chủ chốt các ngành nghề kinh doanh trong nước. Vậy, Doanh nghiệp nhà nước là gì? Hoạt động thế nào? Đặc điểm của doanh nghiệp nhà nước là gì? Hãy cùng LVN Group trả lời những câu hỏi này nhé.

Văn bản hướng dẫn

• Luật doanh nghiệp 2020

Doanh nghiệp nhà nước là gì?

Doanh nghiệp nhà nước là: Doanh nghiệp nhà nước là những cơ sở sản xuất kinh doanh do nhà nước sở hữu toàn bộ hay phần lớn vốn trong doanh nghiệp. Những doanh nghiệp này thuộc quyền sở hữu của nhà nước hay chủ yếu thuộc quyền sở hữu của nhà nước, do đó chính phủ có thể gây ảnh hưởng có tính chi phối trực tiếp hoặc gián tiếp đối với doanh nghiệp.

Theo khoản 11 Điều 4 Luật Doanh nghiệp năm 2020 quy định: “Doanh nghiệp nhà nước bao gồm các doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ, tổng số cổ phần có quyền biểu quyết theo hướng dẫn tại Điều 88 của Luật này.”.

Doanh nghiệp nhà nước là tổ chức kinh tế do Nhà nước sở hữu toàn bộ vốn điều lệ hoặc có cổ phần, vốn góp chi phối được tổ chức dưới cách thức công ty Nhà nước, công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn.

Doanh nghiệp nhà nước là doanh nghiệp một chủ trong trường hợp nhà nước sở hữu toàn bộ vốn điều lệ (tức sở hữu 100%). Doanh nghiệp nhà nước nhiều chủ sở hữu trong trường hợp có cổ phần, vốn góp chi phối có tỉ lệ trên 50% và dưới 100%.

Phân loại các doanh nghiệp nhà nước

Dựa vào cách thức tổ chức doanh nghiệp nhà nước có năm loại, gồm:

Thứ nhất, công ty nhà nước: là doanh nghiệp do nhà nước sở hữu toàn bộ vốn điều lệ thành lập, tổ chức quản lý và tồn tại dưới cách thức công ty Nhà nước độc lập và tổng công ty nhà nước.

Thứ hai,  công ty cổ phần nhà nước: là công ty cổ phần mà toàn bộ cổ đông là các công ty nhà nước  hoặc tổ chức được nhà nước ủy quyền góp vốn.

Thứ ba, công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước một thành viên là công ty trách nhiệm hữu hạn do nhà nước sở hữu toàn bộ vốn điều lệ.

Thứ tư, công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước có từ hai thành viên trở lên: là công ty trách nhiệm hữu hạn trong đó có tất cả các thành viên đều là công ty nhà nước hoặc có thành viên là công ty nhà nước, thành viên được ủy quyền góp vốn. Được tổ chức và hoạt động theo luật doanh nghiệp.

Thứ năm, doanh nghiệp cổ phần, vốn góp chi phối của nhà nước: là doanh nghiệp mà cổ phần hoặc vốn góp của nhà nước chiếm trên 50% vốn điều lệ. Nhà nước giữ quyền chi phối doanh nghiệp.

Dựa theo nguồn vốn: có hai loại

Thứ nhất, Doanh nghiệp nhà nước do nhà nước sở hữu 100% vốn, gồm: công ty nhà nước, công ty cổ phần nhà nước, công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước một thành viên, công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước hai thành viên trở lên.

Thứ hai, Doanh nghiệp do nhà nước có cổ, vốn góp chi phối, gồm: công ty cổ phần nhà nước  mà nhà nước chiếm trên 50% cổ phiếu, công ty trách nhiệm hữu hạn mà nhà nước chiếm trên 50% vốn góp.

Dựa theo mô hình tổ chức quản lý: có hai loại

Thứ nhất, doanh nghiệp nhà nước có hội đồng quản trị: hội đồng quản trị là đơn vị uỷ quyền trực tiếp chủ sở hữu nhà nước, chịu trách nhiệm trước nhà nước.

Thứ hai, doanh nghiệp nhà nước không có hội đồng quản trị: giám đốc doanh nghiệp được nhà nước bổ nhiệm hoặc thuê để điều hành hoạt động của doanh nghiệp.

Đặc điểm của doanh nghiệp nhà nước được quy định thế nào?

– Chủ đầu tư: là Nhà nước hoặc Nhà nước cùng với các tổ chức, cá nhân khác. Với tư cách là chủ đầu tư duy nhất vào doanh nghiệp, nhà nước có toàn quyền quyết định các vấn đề liên quan đến sự tồn tại và hoạt động của từng doanh nghiệp nhà nước. Trong đó, Nhà nước có quyền quyết định về hình thành, tổ chức lại và định đoạt; quyết định mục tiêu, chiến lược phát triển, kế hoạch sản xuất kinh doanh, đầu tư tài chính; quyết định mô hình tổ chức quản lý, quyết định giải thể; kiểm tra, giám sát thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ của doanh nghiệp…..

– Sở hữu vốn: Nhà nước sở hữu toàn bộ vốn điều lệ (100%) hoặc sở hữu phần vốn góp chi phối (trên 50% nhưng dưới 100% vốn điều lệ).

– Hình thức tồn tại: doanh nghiệp nhà nước có nhiều cách thức tồn tại. Nếu doanh nghiệp nhà nước do nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ thì có các loại hình doanh nghiệp như: công ty nhà nước, công ty cổ phần nhà nước, công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước một thành viên, công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước. Nếu doanh nghiệp do nhà nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ thì có thể tồn tại dưới các loại hình doanh nghiệp sau: công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn

­- Trách nhiệm tài sản: doanh nghiệp nhà nước chịu trách nhiệm trong phạm vi tài sản của doanh nghiệp. Nhà nước chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi tài sản góp vốn vào doanh nghiệp.

– Tư cách pháp lý: doanh nghiệp nhà nước có tư cách pháp nhân.

– Luật áp dụng: các công ty nhà nước đã thực hiện chuyển đổi thành công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn sẽ tổ chức và hoạt động theo luật doanh nghiệp. Các loại doanh nghiệp nhà nước khác tổ chức và hoạt động theo luật doanh nghiệp.

Cơ cấu tổ chức, Quyền và tổ chức của doanh nghiệp nhà nước

Cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp nhà nước.

Căn cứ theo Điều 90 Luật Doanh nghiệp 2020 quy định doanh nghiệp nhà nước theo cách thức công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên tổ chức quản lý theo một trong hai mô hình sau:

• (Chủ tịch công ty, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc, Ban kiểm soát;
• Hội đồng thành viên, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc, Ban kiểm soát.

Đối với cách thức công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên và công ty cổ phần, Nhà nước đóng vai trò là thành viên hoặc cổ đông của công ty.

Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp nhà nước.

Về quyền lợi, Doanh nghiệp nhà nước sở hữu trọn vẹn quyền của doanh nghiệp tại Điều 7 Luật Doanh nghiệp 2020, bao gồm:

• Tự do kinh doanh ngành, nghề mà luật không cấm.
• Tự chủ kinh doanh và lựa chọn cách thức tổ chức kinh doanh; chủ động lựa chọn ngành, nghề, địa bàn, cách thức kinh doanh; chủ động điều chỉnh quy mô và ngành, nghề kinh doanh.
• Lựa chọn cách thức, phương thức huy động, phân bổ và sử dụng vốn.
• Tự do tìm kiếm thị trường, khách hàng và ký kết hợp đồng.
• Kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu.
• Tuyển dụng, thuê và sử dụng lao động theo hướng dẫn của pháp luật về lao động.
• Chủ động ứng dụng khoa học và công nghệ để nâng cao hiệu quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh; được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ theo hướng dẫn của pháp luật về sở hữu trí tuệ.
• Chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản của doanh nghiệp.
• Từ chối yêu cầu của đơn vị, tổ chức, cá nhân về cung cấp nguồn lực không theo hướng dẫn của pháp luật.
• Khiếu nại, tham gia tố tụng theo hướng dẫn của pháp luật.
• Quyền khác theo hướng dẫn của pháp luật.

Về nghĩa vụ, doanh nghiệp nhà nước phải đáp ứng các nghĩa vụ chung tại Điều 8 Luật Doanh nghiệp 2020:

• Đáp ứng đủ điều kiện đầu tư kinh doanh khi kinh doanh ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện; ngành, nghề tiếp cận thị trường có điều kiện đối với nhà đầu tư nước ngoài theo hướng dẫn của pháp luật và bảo đảm duy trì đủ điều kiện đó trong suốt quá trình hoạt động kinh doanh.
• Thực hiện trọn vẹn, kịp thời nghĩa vụ về đăng ký doanh nghiệp, đăng ký thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp, công khai thông tin về thành lập và hoạt động của doanh nghiệp, báo cáo và nghĩa vụ khác theo hướng dẫn của Luật này.
• Chịu trách nhiệm về tính trung thực, chính xác của thông tin kê khai trong hồ sơ đăng ký doanh nghiệp và các báo cáo; trường hợp phát hiện thông tin đã kê khai hoặc báo cáo thiếu chính xác, chưa trọn vẹn thì phải kịp thời sửa đổi, bổ sung các thông tin đó.
• Tổ chức công tác kế toán, nộp thuế và thực hiện các nghĩa vụ tài chính khác theo hướng dẫn của pháp luật.
• Bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp nhà nước còn có nghĩa vụ công bố thông tin định kỳ cũng như công bố thông tin bất thường theo hướng dẫn tại Điều 109, Điều 110 Luật Doanh nghiệp 2020.

• Các thông tin công bố định kỳ của từng loại doanh nghiệp nhà nước được quy định cụ thể tại Điều 23 Nghị định số 47/2021/NĐ-CP, theo đó, cả hai loại doanh nghiệp này đều phải công bố: (i) thông tin cơ bản về doanh nghiệp và Điều lệ công ty; (ii) báo cáo đánh giá về kết quả thực hiện kế hoạch sản xuất, kinh doanh hằng năm; (iii) báo cáo thực trạng quản trị và cơ cấu tổ chức 06 tháng của doanh nghiệp; (iv) báo cáo và tóm tắt báo cáo tài chính hằng năm đã được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán độc lập, bao gồm báo cáo tài chính của công ty mẹ và báo cáo tài chính hợp nhất (nếu có) theo hướng dẫn pháp luật về kế toán doanh nghiệp.
• Đối với công bố thông tin bất thường, Điều 110 Luật Doanh nghiệp 2020 và Điều 24 Nghị định số 47/2021/NĐ-CP quy định doanh nghiệp phải công bố trên trang thông tin điện tử, ấn phẩm (nếu có) và niêm yết công khai tại trụ sở chính, địa điểm kinh doanh của công ty; Cổng thông tin doanh nghiệp và gửi đơn vị uỷ quyền chủ sở hữu về các thông tin bất thường trong thời hạn 36 giờ kể từ khi xảy ra một trong các sự kiện sau:
• Tài khoản của công ty bị phong tỏa hoặc được phép hoạt động trở lại sau khi bị phong tỏa;
• Tạm ngừng một phần hoặc toàn bộ hoạt động kinh doanh; bị thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, giấy phép thành lập, giấy phép thành lập và hoạt động, giấy phép hoạt động hoặc giấy phép khác liên quan đến hoạt động của công ty;
• Sửa đổi, bổ sung nội dung Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, giấy phép thành lập, giấy phép thành lập và hoạt động, giấy phép hoạt động hoặc giấy phép khác liên quan đến hoạt động của công ty;
• Thay đổi thành viên Hội đồng thành viên, Chủ tịch công ty, Giám đốc, Phó giám đốc hoặc Tổng giám đốc, Phó Tổng giám đốc, Kế toán trưởng, Trưởng phòng tài chính kế toán, Trưởng Ban kiểm soát hoặc Kiểm soát viên;
• Có quyết định kỷ luật, khởi tố, có bản án, quyết định của Tòa án đối với người quản lý doanh nghiệp;
• Có kết luận của đơn vị thanh tra hoặc của đơn vị quản lý thuế về việc vi phạm pháp luật của doanh nghiệp;
• Có quyết định thay đổi tổ chức kiểm toán độc lập hoặc bị từ chối kiểm toán báo cáo tài chính;
• Có quyết định thành lập, giải thể, hợp nhất, sáp nhập, chuyển đổi công ty con, chi nhánh, văn phòng uỷ quyền; quyết định đầu tư, giảm vốn hoặc thoái vốn đầu tư tại các công ty khác.

Mời bạn xem thêm

• Quy định về tiền lương trong doanh nghiệp Nhà nước thế nào?
• Bất cập trong cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước là gì?
• Tại sao phải cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước?

Liên hệ ngay

Trên đây là tư vấn của LVN Group về vấn đề “Đặc điểm của doanh nghiệp nhà nước năm 2022”. Chúng tôi hi vọng rằng, bạn có thể vận dụng các kiến thức trên để sử dụng trong công việc và cuộc sống.

Để biết thêm thông tin chi tiết và nhận thêm sự tư vấn, giúp đỡ khi có nhu cầu về các vấn đề liên quan đến xác nhận tình trạng độc thân, thành lập công ty hợp danh, thủ tục xin giải thể công ty cổ phần, tạm ngừng kinh doanh của doanh nghiệp, hợp thức hóa lãnh sự tại Việt Nam, đăng ký mã số thuế cá nhân mới nhất, Giấy phép sàn thương mại điện tử, giấy phép bay flycam; đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, …. của LVN Group. Hãy liên hệ: 1900.0191.

Giải đáp có liên quan