Cách tính thuế tài nguyên khai thác cát

1. Thuế tài nguyên là gì?

Thuế tài nguyên là một loại thuế gián thu, đây là số tiền mà tổ chức, cá nhân phải nộp cho nhà nước khi khai thác tài nguyên thiên nhiên. Nói cách khác, thuế tài nguyên là một loại thuế điều tiết thu nhập về hoạt động khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên của đất nước.

Đối tượng chịu thuế tài nguyên được quy định cụ thể tại Thông tư 152/2015/TT-BTC, là các tài nguyên thiên nhiên trong phạm vi đất liền, hải đảo, nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa thuộc chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam, bao gồm:

– Khoáng sản kim loại

– Khoáng sản không kim loại

– Sản phẩm của rừng tự nhiên (trừ động vật và hồi, quế, sa nhân, thảo quả do người nộp thuế trồng tại khu vực rừng tự nhiên được giao khoanh nuôi, bảo vệ)

– Hải sản tự nhiên (bao gồm động vật và thực vật)

– Nước thiên nhiên (bao gồm nước mặt và nước dưới đất; trừ nước thiên nhiên dùng cho nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp và nước biển để làm mát máy)

– Yến sào thiên nhiên (trừ yến sào do tổ chức, cá nhân thu được từ hoạt động đầu tư xây dựng nhà để dẫn dụ chim yến tự nhiên về nuôi và khai thác)

– Tài nguyên thiên nhiên khác do Ủy ban thường vụ Quốc hội quy định.

2. Tài nguyên cát là gì?

Cát là một loại tài nguyên quốc gia, được xem là nguồn gửi tới vật liệu xây dựng và san lấp. Phần lớn các vùng tập trung cát có khối lượng lớn, mà nhiều người hay gọi một cách bình dân, dễ hiểu là mỏ cát (ngoại trừ cát ở sa mạc hay bãi biển)… tên gọi này cũng giống như mỏ đá, mỏ nước… Cát được hình thành từ sự vỡ vụn các khoáng đá do phong hóa, chấn động, dịch chuyển, bào mòn do tác dụng chuyển động của nước và gió. Một “mỏ cát” thường được hình thành vài trăm năm, thậm chí cả ngàn năm, nên nhiều nhà khoa học cho rằng đây là một loại tài nguyên không tái tạo vì khi nó bị mất đi thì rất khó và rất lâu mới hình thành một khối lượng cát đáng kể để có thể khai thác được.

Cát  thường được phân loại theo kích cỡ của chúng mà chúng ta sẽ có cát thô, cát hại lớn, hạt trung bình, hạt nhỏ, hạt mịn… hoặc nguồn hiện diện như cát sông, cát cồn, cát giồng, cát sa mạc, cát bờ biển, cát đại dương,… Trong các loại nguồn cát, cát sông là nguồn có giá trị hữu dụng và kinh tế nhất vì nó dễ khai thác, rất tốt cho xây dựng. Cát cồn, cù lao, cát giồng cũng có thể dùng làm san lấp nhưng sẽ rất phí phạm vì những loại cát này thường trộn lẫn với phù sa, đất thịt, thành phần rất đa dạng và rất tốt cho sản xuất nông nghiệp và có vai trò duy trì nguồn nước ngầm tầng nông, lọc nước mặt và bổ cập cho cả tầng sâu. Cát ở sa mạc hình thành do sự ma sát, bào mòn chủ yếu do gió nên bị tròn nhẵn, mất khả năng kết dính với các loại vữa xi măng nên gần như không sử dụng cho xây dựng được, nhiều quốc gia có sa mạc như ở vùng Trung Đông vẫn phải nhập cát về xây dựng. Cát ở lòng biển và đại dương thì bị nhiễm mặn, chỉ dùng chủ yếu cho san lấp vùng ven biển, khó dùng cho xây dựng được vì muốn trong cát có thể gây ăn mòn kim loại trong công trình, muốn rửa sạch muối sẽ tốn rất nhiều nước và năng lượng. Mặt khác cát thô còn dùng trong công nghiệp phun cát để vệ sinh vỏ tàu biển, cát bị nhiễm hoá chất độc lại đang trở thành vấn nạn cho sinh thái và sức khoẻ cộng đồng, rất khó giải quyết.

Do vậy, cát sông ngày càng được khai thác dần đến mức cạn kiệt, tốc độ khai thác lớn hơn hiều so với bồi tụ, giá cát trên thị trường trong và ngoài nước ngày một cao. Trên quy mô toàn cầu, các nhà kính tế tài nguyên ước tính nhu cầu tiêu thụ cát và sỏi vào khoảng 40 tỉ tấn/ năm và cát là một ngành công nghiệp toàn cầu trị giá 70 tỉ đô la Mỹ. Ở Việt Nam gần như không có những nghiên cứu cụ thể về thị trường cát này. Việc tranh giành nguồn cát đã gây cảm hứng cho đạo diễn người Pháp Denis Delestrac thực hiện bộ phim tài liệu “Các cuộc chiến tranh cát (Sand Wars)” mô tả các tác động khi việc khai thác và buôn bán cát, cả hợp pháp lẫn bất hợp pháp, gây ra những tác sinh thái và kinh tế.

Nhiều chính phủ đã thấy các vấn đề liên quan đến tài nguyên cát, gần Việt Nam nhất, chính phủ các quốc gia như Trung Quốc, Indonesia, Malaysia và Campuchia đã ra lệnh cấm xuất khẩu cát. Cộng đồng Châu Âu có đề xuất cát chỉ được bán trong nội bộ các nước trong cộng đồng.

3. Cách tính thuế tài nguyên cát

Thuế tài nguyên được tính dựa trên sản lượng tài nguyên tính thuế, giá tính thuế tài nguyên, thuế suất thuế tài nguyên.

Công thức tính thuế tài nguyên

Công thức tính thuế tài nguyên phải nộp trong kỳ như sau:

Cách tính thuế tài nguyên cát

Hoặc nếu trong trường hợp được đơn vị nhà nước ấn định mức thuế tài nguyên phải nộp trên một đơn vị tài nguyên khai thác thì:

Cách tính thuế tài nguyên cát

Việc ấn định thuế mức thuế được thực hiện căn cứ vào cơ sở dữ liệu của đơn vị Thuế, phù hợp với các quy định về ấn định thuế theo hướng dẫn của pháp luật về quản lý thuế.