Trong đời sông hàng ngày, việc sử dụng các từ “tên thương mại”, “nhãn hiệu” và “thương hiệu” rất phổ biến. Trong nhiều trường hợp các danh từ này được sử dụng thay thế nhau để cùng chỉ một khái niệm. Tuy nhiên, khi nghiên cứu những thuật ngữ này dưới góc độ pháp lý chúng ta sẽ thấy sự khác nhau đặc thù:
Tên Thương mại
– Tên thương mại: Tên thương mại được định nghĩa trong Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005 (sửa đổi bổ sung 2009 và 2019) như sau:“Tên thương mại là tên gọi chung của tổ chức, cá nhân dùng trong hoạt động kinh doanh để phân biệt chủ thể kinh doanh mang tên gọi đó với chủ thể kinh doanh khác trong cùng lĩnh vực và khu vực kinh doanh”.
Tên thương mại phải là tập hợp các chữ cái, có thể có cả chữ số, phải phát âm được, bao gồm hai thành thần: phần mô tả và phần phân biệt. Phần mô tả là một tập hợp các từ có nghĩa, có thể để mô tả loại hình doanh nghiệp và lĩnh vực mà doanh nghiệp đó kinh doanh. Phần phân biệt là tập hợp các chữ cái phát âm được, có thể có nghĩa hoặc không có nghĩa. Phần mô tả không tạo nên tính phân biệt cho tên thương mại, phần phân biệt y như tên gọi là thành phần để phân biệt tên thương mại.
Ví dụ như tên thương mại: Công ty TNHH Kinh đô và Công ty TNHH Hải Hà cùng kinh doanh trong sản phẩm bánh kẹo và cùng kinh doanh ở khu vực là địa bàn tp Hà Nội. Hai tên thương mại này có cùng phần mô tả nhưng khác phần phân biệt vì vậy vẫn có thể phân biệt các tổ chức kinh doanh.
Căn cứ xác lập của tên thương mại là thông qua việc sử dụng trong hoạt động kinh doanh và không yêu cầu đăng ký.
Nhãn hiệu
– Nhãn hiệu: Nhãn hiệu được định nghĩa bởi pháp luật Việt Nam tại Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi bổ sung 2009 và 2019) như sau: “Nhãn hiệu là những dấu hiệu dùng để phân biệt hàng hóa, dịch vụ của các tổ chức, cá nhân khác nhau. Dấu hiệu dùng làm nhãn hiệu phải là những dấu hiệu nhìn thấy được dưới dạng chữ cái, từ ngữ, hình ảnh, hình vẽ hoặc sự kết hợp của các yếu tố đó được thể hiện bằng một hoặc nhiều màu sắc.” Định nghĩa này trùng với định nghĩa của Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) về nhãn hiệu.
Nhãn hiệu là tài sản vô hình của doanh nghiệp, chỉ được bảo hộ khi đăng ký bảo hộ theo pháp luật quốc gia hoặc pháp luật quốc tế tại đơn vị có thẩm quyền. Một doanh nghiệp có thể đăng ký nhiều nhãn hiệu với các nhóm sản phẩm khác nhau, hoặc theo từng thời kỳ kinh doanh.
Ví dụ các nhãn hiệu của các dòng sản phẩm của Honda về xe máy Wave bao gồm: Wave, Wave RX, Wave SX… đều thuộc chủ sở hữu là hãng Honda. Doanh nghiệp khi đăng ký nhiều nhãn hiệu nhằm bảo hộ các ý tưởng nhằm phân biệt giữa các nhãn hiệu khác nhau và độ bao phủ cho thương hiệu của mình được rộng hơn.
Vì vậy, khác với tên thương mại, nhãn hiệu có được sử dụng để nhận biết hàng hóa, dịch vụ của các tổ chức cá nhân khác nhau, còn tên thương mại được sử dụng để phân biệt các chủ thể kinh doanh khác nhau trong cùng lĩnh vực và khu vực kinh doanh.
Thương hiệu
– Thương hiệu: Thương hiệu – theo định nghĩa của Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO): là một dấu hiệu (hữu hình và vô hình) đặc biệt để nhận biết một sản phẩm hàng hoá hay một dịch vụ nào đó được sản xuất hay được gửi tới bởi một cá nhân hay một tổ chức.
Việt Nam không đưa ra định nghĩa về thương hiệu mà chỉ đưa ra định nghĩa về nhãn hiệu, do đó chỉ có nhãn hiệu mới là đối tượng được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam. Lưu ý phân biệt thương hiệu với nhãn hiệu. Một nhà sản xuất thường được đặc trưng bởi một thương hiệu, nhưng có thể có nhiều nhãn hiệu hàng hóa khác nhau. Ví dụ, Vingroup là một thương hiệu nhưng bao gồm nhiều nhãn hiệu khác nhau: Vinhomes, Vinmec, Vincom retail,….
Kết luận
Vì vậy, thương hiệu là một khái niệm còn chưa được pháp luật sở hữu trí tuệ Việt Nam quy định cũng như không được bảo hộ ở pháp luật Việt Nam. Ngược lại, nhãn hiệu và tên thương mại là các đối tượng được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam. Thương hiệu là khái niệm chỉ toàn bộ sự cảm nhận, nhận biết của người tiêu dùng về doanh nghiệp và sản phẩm của doanh nghiệp. Nói cách khác, thương hiệu có thể bao gồm cả tên thương mại và nhãn hiệu (trong trường hợp doanh nghiệp có đăng ký bảo hộ cho tên thương mại và nhãn hiệu của mình).
Một ví dụ có thể được cân nhắc trong việc phân biệt Nhãn hiệu (trademarks) và thương hiệu (Brands) cụ thể là Apple. Apple là một thương hiệu nổi tiếng, được đánh giá là thương hiệu có giá trị cao nhất năm 2020 với giá trị 241 tỷ đô bởi Forbes. Tuy nhiên, Công ty Apple đăng kỹ nhiều nhãn hiệu cho mối sản phẩm, dịch vụ của họ: AirPlay Logo™,Apple Books™, AppleVision™,… Apple còn rất cẩn thẩn khi công khai list nhãn hiệu đã được bảo hộ của họ trên trang web của hãng.