Cây ngải tím có tác dụng gì

Cây ngải tím còn gọi là nghệ đen, nghệ tím, tam nại, nga truật, bồng truật. Tên khoa học Curcuma zedoaria (Berg.) Roscoe, thuộc họ gừng (Zingiberaceae).

Cây ngải tím thường được lấy rễ (củ) tươi hoặc khô để làm thuốc và thu hái vào đầu tháng 11 – 12. Theo Đông y, thân rễ ngải tím có vị đắng, cay, tính ấm, mùi thơm, hăng. Tác dụng phá tích, tán kết, hành khí chỉ thống, thông kinh, tiêu lợi. Thường dùng chữa kinh nguyệt không đều, thống kinh, kinh bế, khó tiêu, đầy bụng, ói ra nước chua. Bôi ngoài chữa được các vết thâm tím trên da.

 Sau đây là một số bài thuốc có dùng cây ngải tím.

Chữa đầy bụng, ăn không tiêu, ợ chua: Nga truật, trần bì, mỗi thứ 12 – 20g, gừng tươi 10g. Nấu với 500ml nước, sắc còn 200ml, chia 2 lần uống trước bữa ăn.

Chữa đau bụng kinh, sắc kinh xấu: Nga truật 16 – 20g, ích mẫu 16g, ngải cứu 8g. Nấu với 500ml nước, sắc còn 200ml, chia 2 lần uống trước bữa ăn.

Cha bụng lạnh đầy, hay đau bụng lâm râm: Nga truật 100g, mộc hương 50g, tán bột mịn, mỗi lần uống 2g với nước giấm pha loãng, lúc đói bụng.

Chữa trẻ con bú sữa bị nôn, trớ ra ngoài: Nga truật 4g, muối ăn 3 hạt (có thể 2 hạt, càng ít càng tốt) sắc chung với sữa, đợi 5 – 7 phút để hòa tan rồi cho trẻ sơ sinh uống.

Chữa viêm loét dạ dày tá tràng hoặc bệnh lý đại tràng mãn thể táo: Nga truật sấy khô, tán bột, trộn với mật ong. Ngày uống 5 – 10g, chia 2 lần sáng tối, sau mỗi bữa ăn… Trường hợp viêm đại tràng mạn thể táo, có thể uống bột nga truật với dầu mè đen, sẽ cải thiện chức năng tiêu hóa, đi cầu phân có khuôn bình thường, hết táo bón kéo dài.

Liều lượng dùng nga truật cho các bệnh nói trên mỗi ngày từ 4 – 6g sắc uống, nhưng thường dùng dưới dạng bột nga truật có thêm ít mật ong hoặc dầu mè đen. Phụ nữ có thai và rong kinh không nên dùng.

Hàn gắn vết thương

Ngải tím còn có tên là Nga truật, theo sách y học cổ, loài cây này có tính vị cay, nóng, ấm. Về công năng, ngải tím được biết đến là vị thuốc phá huyết hành khí cực kì hiệu quả. Lương y Hướng cho biết các thầy thuốc đông y từ xưa thường dùng ngải tím để chữa trị nhiều chứng bệnh như: Khí huyết ngưng trệ; đau bụng đầy trướng; bệnh máu đông thành hòn, cục (Trong đông y gọi chung là nhóm bệnh do “trần hà tích tụ”).

 

Công năng “tuyệt diệu” của ngải tím còn là tác dụng trị thương, sinh da non. Cách thức áp dụng để chữa bệnh như sau: Dùng củ ngải tím còn tươi, đem mài nhỏ hoặc giã mịn rồi đắp kín vào vết thương. Thậm chí khi vết thương đã nhiễm trùng nặng vẫn có thể dùng bài thuốc này để chữa trị. “Đắp thuốc xong nhớ dùng vải thưa buộc vừa chặt, đắp thuốc từ sáng đến chiều lại thay mới. Khi đắp thuốc vào sẽ gây cảm giác đau nhức như gà mổ, khí nóng toả ra từ vết thương nhưng đó chính là dấu hiệu khả quan”, vị lương y thuộc nằm lòng cách bào chế thuốc.

Trình bày tiếp về công năng của cây, thầy thuốc Hướng cho biết những tinh chất trong củ ngải sẽ hút toàn bộ mủ, máu độc và phần thịt đã hoại tử ra khỏi cơ thể người bệnh. Đồng thời củ ngải tím có tác dụng kích thích quá trình sinh cơ tạo da non: “Tuỳ theo mức độ nặng nhẹ của vết thương mà quá trình đắp thuốc dài hoặc ngắn. Tuy nhiên chỉ sau vài lần đắp thuốc, bệnh nhân sẽ thấy bớt đau nhức, da không còn thâm tím và tiêu mủ rõ rệt”.

Điều cần lưu ý là củ ngải tím phải sử dụng ở dạng tươi và tuyệt đối không áp dụng trị thương cho phụ nữ mang thai bởi công năng phá huyết của cây cực mạnh. Trong quá trình dùng thuốc trị liệu, người bệnh cần kiêng tránh những thức ăn sinh mủ. Nét ưu việt nữa trong chữa bệnh của cây ngải tím như lời lương y Hướng là tuyệt đối không để lại thẹo (sẹo) sau khi vết thương lành.

Cổ nhân ngày trước vẫn ứng dụng củ ngải để chữa trị chứng cảm cúm sơ phát bằng cách ăn tươi. Ông Hương chia sẻ kinh nghiệm: “Trong thời gian lên vùng đồng bào thiểu số nghiên cứu cây thuốc, tôi biết được phụ nữ vùng cao sau khi sinh thường ăn củ ngải tím phòng bệnh. Những người lặn lội vào chốn rừng thiêng nước độc tìm trầm, đãi vàng không bao giờ quên ngậm củ ngải nhằm phòng trừ khí độc, bởi thế dân gian mới có câu “ngậm ngải tìm trầm””.

 

Bên cạnh cách dùng tươi, người bệnh có thể tự bào chế bài thuốc từ củ ngải tím và dấm dùng chữa trị nhóm bệnh “trần hà tích tụ” (Các bệnh máu vón thành cục, sán khí, bệnh chảy máu dạ con ở phụ nữ sau khi sinh nở – PV). Theo đó, thái mỏng củ ngải tím đem phơi hoặc sao khô, sau đó tẩm bằng dấm vừa đủ ướt: “Mỗi lần dùng 12g thuốc sắc uống, chú ý uống thuốc tốt nhất lúc lưng chừng bụng, tức là không đói cũng không no, để có hiệu quả tốt nhất”. Giải thích tại sao kết hợp vị dấm, lương y Hướng cho hay phần lớn các bệnh do “trần hà tích tụ” đều xuất phát từ gan. Mặt khác dấm có vị chua sẽ làm “nhiệm vụ” đưa thuốc vào gan, từ đó bệnh mới lành dứt điểm.