Một số kỹ thuật dạy học tích cực ở Tiểu học mới nhất 2023

1. Kỹ thuật dạy học tích cực ở Tiểu học là gì?

Phương pháp dạy học tích cực là một tập hợp các biện pháp và cách thức hành động của giáo viên và học sinh trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Đây không phải là cách dạy học tích cực độc lập mà chỉ là các đơn vị nhỏ nhất của các phương pháp dạy học.

Với phương pháp dạy học tích cực, giáo viên cần phải có bản lĩnh, chuyên môn tốt và kiên trì xây dựng cho học sinh phương pháp học tập chủ động một cách vừa sức, từ thấp lên cao. Tuy nhiên, để đổi mới phương pháp dạy học, sự hợp tác cả của giáo viên và học sinh là cần thiết, phải có sự phối hợp nhịp nhàng giữa hoạt động dạy và hoạt động học thì mới đạt được thành công.

Các phương pháp dạy học tích cực có thể áp dụng cho mọi trình độ giáo dục, từ tiểu học đến đại học, và không chỉ giới hạn trong nhà trường. Các giảng viên đào tạo doanh nghiệp, chương trình public cũng có thể áp dụng những phương pháp này để giúp học viên hào hứng hơn khi học.

Tuy nhiên, để áp dụng các phương pháp dạy học tích cực một cách hiệu quả, giáo viên cần phải linh hoạt và đáp ứng được thực tế của lớp học. Việc truyền đạt kiến thức một cách thụ động, không bài bản và không có phương pháp cụ thể sẽ khiến học sinh gặp phải khó khăn trong việc nắm bắt kiến thức, đồng thời giáo viên cũng không thể truyền tải hết kiến thức cho học sinh.

Vì vậy, các phương pháp dạy học tích cực được nghiên cứu và ứng dụng thành công ở rất nhiều quốc gia trên thế giới hiện nay. Các giáo viên có thể tham khảo các phương pháp này để giúp cho việc truyền đạt kiến thức tới học sinh được hiệu quả và đem lại kết quả tốt.

2. Kỹ thuật các mảnh ghép:

Kỹ thuật “Các mảnh ghép” là một hình thức học tập kết hợp giữa cá nhân và nhóm, cũng như giữa các nhóm với nhau, nhằm thúc đẩy sự tham gia tích cực của học sinh và nâng cao vai trò cá nhân trong quá trình hợp tác. Trong kỹ thuật này, các học sinh được phân thành từng nhóm có nhóm trưởng và giáo viên sẽ giao nhiệm vụ cho từng nhóm.

Các nhóm sẽ cùng nhau giải quyết một nhiệm vụ có nhiều chủ đề, và yêu cầu từng thành viên trong nhóm đều có khả năng trình bày kết quả. Sau đó, mỗi nhóm sẽ tách ra và hình thành nhóm mới theo sơ đồ và lần lượt từng thành viên sẽ trình bày kết quả thảo luận. Điều này giúp phát triển tinh thần làm việc theo nhóm, phát huy trách nhiệm của từng cá nhân và giúp học sinh phát triển hiểu biết và giải quyết những hiểu biết lệch lạc, đồng thời giúp đào sâu kiến thức trong các lĩnh vực.

Tuy nhiên, kỹ thuật này cũng có những hạn chế. Kết quả của hoạt động phụ thuộc vào quá trình thảo luận ở vòng 1, do đó nếu vòng thảo luận này không có chất lượng thì hoạt động sẽ không hiệu quả. Số lượng thành viên trong nhóm cũng có thể không đồng đều, và kỹ thuật này không thể sử dụng cho các nội dung thảo luận có mối quan hệ ràng buộc nhân quả với nhau.

Tóm lại, kỹ thuật “Các mảnh ghép” là một phương pháp học tập hiệu quả để giúp học sinh phát triển kỹ năng làm việc theo nhóm, trách nhiệm cá nhân và đào sâu kiến thức.

3. Kỹ thuật khăn trải bàn:

Phương pháp dạy học tích cực bằng kỹ thuật khăn trải bàn là một hoạt động kết hợp giữa hoạt động cá nhân và hoạt động nhóm, nhằm thúc đẩy sự tham gia tích cực của học sinh, tăng cường tính độc lập và trách nhiệm của cá nhân học sinh, cùng phát triển mô hình có sự tương tác giữa học sinh với nhau.

Để thực hiện hoạt động này, giáo viên sẽ chia học sinh thành các nhóm và phân công cho mỗi nhóm một nhóm trưởng và một thư ký. Giáo viên cũng chuẩn bị bút và giấy khổ lớn cho mỗi nhóm. Tiếp đó, giáo viên đưa ra vấn đề cần giải quyết và yêu cầu học sinh viết ý kiến của mình vào góc của tờ giấy.

Trong quá trình viết ý kiến, mỗi thành viên sẽ làm việc tại góc riêng của mình để thể hiện tính độc lập và trách nhiệm cá nhân. Sau đó, nhóm trưởng và thư ký sẽ tổng hợp các ý kiến và lựa chọn những ý kiến quan trọng để viết vào giữa tờ giấy. Quá trình này sẽ tạo ra một bản tóm tắt ý kiến của các thành viên trong nhóm và phát triển mô hình có sự tương tác giữa học sinh với nhau.

Một trong những ưu điểm của kỹ thuật khăn trải bàn là tăng cường tính độc lập và trách nhiệm của người học, khi mỗi học sinh làm việc tại góc riêng của mình và đóng góp ý kiến cá nhân. Tuy nhiên, hoạt động này tốn kém chi phí và khó lưu trữ, sửa chữa kết quả, khiến cho việc thực hiện và đánh giá kết quả trở nên khó khăn hơn so với các phương pháp khác.

4. Kỹ thuật bể cá:

Kỹ thuật “Bể cá” là một phương pháp thảo luận nhóm phổ biến trong giáo dục. Khi sử dụng kỹ thuật này, học sinh sẽ ngồi thành một nhóm và thảo luận với nhau về một chủ đề được đưa ra bởi giáo viên. Trong khi đó, số học sinh còn lại trong lớp sẽ ngồi xung quanh nhóm đó theo vòng bên ngoài để quan sát và đánh giá cuộc thảo luận.

Phương pháp này có tên gọi là “Bể cá” bởi vì những người ngồi xung quanh nhóm thảo luận có thể quan sát như xem những con cá trong bể cá. Một vị trí trong nhóm thảo luận có thể để trống để cho những học sinh tham gia quan sát có thể ngồi vào và đóng góp ý kiến cho cuộc thảo luận. Trong quá trình thảo luận, có thể thay đổi vai trò của những người quan sát và những người thảo luận với nhau để đảm bảo sự đa dạng và tích cực của cuộc thảo luận.

Kỹ thuật “Bể cá” có nhiều ưu điểm, trong đó nổi bật nhất là sự phát triển kỹ năng quan sát và giao tiếp của học sinh. Bên cạnh đó, kỹ thuật này cũng giúp cho các học sinh có thêm cơ hội để trao đổi ý kiến với nhau và học hỏi kinh nghiệm từ các đồng nghiệp của mình. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng phương pháp này yêu cầu không gian tương đối rộng và cần có thiết bị âm thanh để đảm bảo mọi người đều có thể nghe rõ. Ngoài ra, những thành viên nhóm quan sát rất dễ có xu hướng không tập trung vào chủ đề thảo luận, do đó cần có sự giám sát và hướng dẫn từ giáo viên để đảm bảo tính hiệu quả của phương pháp này.

5. Kỹ thuật sơ đồ tư duy:

Phương pháp dạy học tích cực theo kỹ thuật lược đồ tư duy được đề xuất bởi Tony Buzan, một nhà tâm lý học người Anh, dựa trên cơ sở sinh lý thần kinh về quá trình tư duy. Kỹ thuật này là một hình thức ghi chép sử dụng màu sắc và hình ảnh để mở rộng và đào sâu các ý tưởng.

Để thực hiện kỹ thuật này, giáo viên có thể sử dụng bảng lớn hoặc giấy khổ lớn, bút nhiều màu và các phần mềm vẽ sơ đồ tư duy. Giáo viên chia nhóm và giao chủ đề cho các nhóm. Mỗi thành viên lần lượt kết nối ý tưởng trung tâm với ý tưởng của cá nhân để mô tả ý tưởng thông qua hình ảnh, biểu tượng hoặc một vài ký tự ngắn gọn.

Có thể để học sinh tự lựa chọn sơ đồ tư duy như sơ đồ thứ bậc, sơ đồ mạng hoặc sơ đồ chuỗi. Giáo viên có thể đưa câu hỏi gợi ý để các nhóm lập sơ đồ và khuyến khích học sinh sử dụng biểu tượng, ký hiệu, hình ảnh và văn bản tóm tắt.

Ưu điểm của kỹ thuật sơ đồ tư duy là giúp học sinh nắm được quá trình tổ chức thông tin, ý tưởng cũng như giải thích và kết nối thông tin với cách hiểu biết của mình. Nó thích hợp cho các nội dung ôn tập, liên kết lý thuyết với thực tế và phù hợp với tâm lý học sinh, đơn giản và dễ hiểu.

Tuy nhiên, kỹ thuật sử dụng sơ đồ giấy khó lưu trữ, thay đổi, chỉnh sửa và tốn kém chi phí. Sơ đồ do giáo viên xây dựng, sau đó giảng giải cho học sinh khiến học sinh khó nhớ bài hơn học sinh tự làm. Do đó, giáo viên nên khuyến khích học sinh thực hiện sơ đồ tư duy bằng cách tự làm để tăng cường hiệu quả của phương pháp này.

6. Kỹ thuật trình bày một phút:

Kỹ thuật “Trình bày một phút” là một trong những kỹ thuật giảng dạy hiệu quả để giúp học sinh tổng kết lại kiến thức đã học và đặt ra những câu hỏi còn băn khoăn, thắc mắc trong một bài học. Điều này giúp củng cố quá trình học tập của học sinh và giúp giáo viên biết được mức độ hiểu biết của học sinh về chủ đề.

Cách thức thực hiện kỹ thuật này là vào cuối tiết học hoặc giữa tiết học, giáo viên yêu cầu học sinh suy nghĩ và trả lời các câu hỏi sau: “Điều quan trọng nhất các em đã học được hôm nay là gì?” và “Theo các em, vấn đề gì là quan trọng nhất mà chưa được giải đáp?” Học sinh sau đó sẽ suy nghĩ và viết các câu trả lời vào giấy. Hình thức câu hỏi của học sinh có thể được đa dạng hóa theo cách mà họ muốn.

Sau khi học sinh đã trả lời các câu hỏi, mỗi học sinh sẽ trình bày những điều mình đã học được và những câu hỏi mà mình muốn được giải đáp hoặc những vấn đề mà mình muốn tiếp tục tìm hiểu thêm trong thời gian một phút trước lớp. Các trình bày sẽ diễn ra liên tiếp nhau, giúp các học sinh có thể nghe và học hỏi lẫn nhau.

Kỹ thuật “Trình bày một phút” giúp học sinh phát triển kỹ năng tổng hợp và trình bày thông tin một cách rõ ràng, đầy đủ và cô đọng. Hơn nữa, nó giúp học sinh tự tin khi trình bày trước đám đông và học cách lắng nghe và đưa ra nhận xét, giúp học sinh phát triển tư duy phản biện. Điều này sẽ giúp các em trở nên tự tin hơn trong quá trình học tập và giúp nâng cao khả năng giao tiếp của học sinh. Tuy nhiên, một hạn chế của kỹ thuật này là thời gian trình bày của mỗi học sinh chỉ là một phút, vì vậy không phải câu hỏi nào cũng được trả lời đầy đủ.