Cơ sở thực tiễn đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với việc nhận thức và lý luận hiện tại. Nhưng tại sao lại như vậy? Bởi vì cơ sở thực tiễn là nguồn cung cấp tài liệu và nguyên liệu cho việc nhận thức và lý luận. Đó là nơi mà các nhà lý luận có thể tìm thấy các dữ liệu và kinh nghiệm từ đó học hỏi và áp dụng vào thực tế.
1. Cơ sở thực tiễn là gì?
Thực tiễn, hay còn gọi là thực tiễn học, là một trong những khái niệm quan trọng nhất của triết học mác-lênin. Theo đó, thực tiễn được hiểu là những hoạt động vật chất của con người nhằm tác động vào các đối tượng khác trong mục đích phục vụ cho con người. Đây là hoạt động đặc trưng và bản chất của con người, cùng với những tính chất như sáng tạo, tính mục đích và tính lịch sử xã hội.
Trong lịch sử triết học, có rất nhiều quan điểm và định nghĩa về khái niệm thực tiễn. Chủ nghĩa duy tâm hiểu thực tiễn là hoạt động tinh thần sáng tạo ra thế giới của con người, không xem nó là hoạt động vật chất. Trong khi đó, chủ nghĩa duy vật trước đó đã hiểu thực tiễn là một hành động vật chất của con người nhưng lại xem đó là hoạt động đê hèn, bẩn thỉu.
Tuy nhiên, triết học mác-lênin đã kế thừa và phát huy những quan niệm về thực tiễn của các nhà triết học trước đó để đưa ra quan niệm thực tiễn là những hoạt động vật chất, có mục đích mang tính lịch sử, xã hội của con người nhằm cải tạo tự nhiên và xã hội. Hoạt động thực tiễn không ngừng phát triển và tác động vào cuộc sống xã hội một cách tất yếu khách quan.
Các hoạt động thực tiễn của con người được thực hiện thông qua những công cụ, vật chất để tác động vào những đối tượng vật chất và biến đổi chúng theo những mục đích phục vụ cho con người. Những hoạt động này đã được thực hiện trong suốt lịch sử của con người và không ngừng phát triển với sự tiến bộ của khoa học và công nghệ.
Điều quan trọng là hoạt động thực tiễn không chỉ đơn thuần là những hoạt động vật chất, mà còn là những hoạt động mang tính tâm linh và văn hoá. Những hoạt động này đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và phát triển nền văn hoá của xã hội.
Vì vậy, khái niệm thực tiễn không chỉ đơn thuần là một khái niệm triết học mà còn tác động sâu sắc vào cuộc sống xã hội và văn hoá của con người. Chính vì vậy, việc hiểu rõ và nhận thức đúng về thực tiễn sẽ giúp con người phát triển một cách bền vững và đóng góp tích cực cho sự phát triển của xã hội.
2. Đặc điểm của cơ sở thực tiễn:
Cơ sở thực tiễn có những đặc điểm sau:
Cơ sở thực tiễn của con người bao gồm những hoạt động vật chất mà chúng ta thực hiện nhằm tác động và cải biến thế giới bên ngoài cho phù hợp với mục đích của mình. Đây là những hoạt động mang tính lịch sử và xã hội, bị giới hạn bởi những rào cản mà xã hội đặt ra.
Thực tiễn còn là hành động mang tính mục đích, có sự tự giác từ con người. Chúng ta sử dụng vật chất, công cụ để tác động vào các đối tượng, biến chúng phù hợp với mục đích của con người. Khi thực hiện những hành động này, con người đồng thời cũng tác động đến chính bản thân mình.
Thực tiễn cũng là một phần tất yếu của sự phát triển của xã hội. Với sự tham gia của đông đảo mọi người, thực tiễn đóng góp vào việc cải tạo tự nhiên và xã hội để phục vụ cho nhu cầu của con người.
Nói tóm lại, thực tiễn là một khái niệm rất quan trọng trong triết học và xã hội học. Nó góp phần tạo nên sự phát triển của con người và xã hội. Hiểu rõ cơ sở thực tiễn sẽ giúp chúng ta có cái nhìn đúng đắn hơn về thế giới xung quanh ta và đưa ra các quyết định phù hợp với hoàn cảnh thực tế.
3. Các hình thức của thực tiễn:
Thực tế có ba hình thức hoạt động cơ bản, bao gồm hoạt động sản xuất vật chất, hoạt động chính trị xã hội và hoạt động thực nghiệm khoa học.
– Hoạt động sản xuất vật chất là một hoạt động quan trọng nhất của thực tiễn, đó là quá trình con người sử dụng các công cụ lao động tác động vào tự nhiên để tạo ra các sản phẩm vật chất và điều kiện cần thiết để duy trì và phát triển cuộc sống.
– Hoạt động chính trị xã hội là hoạt động chuyển đổi các quan hệ xã hội, chính trị và kinh tế để thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Nó bao gồm cả hoạt động của cộng đồng và tổ chức trong xã hội.
– Hoạt động thực nghiệm khoa học là một hoạt động được tiến hành trong điều kiện gần giống hoặc lặp lại các trạng thái của tự nhiên và xã hội để xác định các quy luật biến đổi và phát triển của các đối tượng nghiên cứu. Nó rất quan trọng trong sự phát triển của xã hội hiện đại.
Mỗi loại hoạt động trong thực tế đều có chức năng riêng biệt và không thể thay thế cho nhau. Tuy nhiên, chúng lại có mối quan hệ mật thiết và ảnh hưởng qua lại lẫn nhau. Trong số các loại hoạt động này, hoạt động sản xuất vật chất được coi là loại hoạt động quan trọng nhất, vì nó có vai trò quyết định đối với các loại hoạt động khác. Nếu không có hoạt động sản xuất vật chất, các loại hoạt động khác sẽ không thể tồn tại. Tuy nhiên, hoạt động chính trị xã hội và hoạt động thực nghiệm khoa học không hoàn toàn phụ thuộc vào hoạt động sản xuất vật chất, mà có thể có tác động kìm hãm hoặc thúc đẩy sự phát triển của hoạt động sản xuất vật chất. Ví dụ, hoạt động chính trị xã hội tiến bộ và hoạt động khoa học thực nghiệm đúng đắn có thể tạo động lực cho hoạt động sản xuất phát triển. Vì vậy, có thể kết luận rằng tất cả các loại hoạt động trong thực tế đều phụ thuộc lẫn nhau và có tác động đến nhau trong quá trình phát triển.
4. Vai trò của cơ sở thực tiễn đối với lý luận:
Nếu cơ sở thực tiễn không tồn tại, thì nhận thức và lý luận sẽ không có cơ sở để phát triển. Thực tế chính là động lực thúc đẩy sự phát triển của các hoạt động nhận thức và lý luận. Nó đưa ra các nhu cầu và nhiệm vụ mà nhà lý luận phải giải quyết, từ đó thúc đẩy sự phát triển của nhận thức và lý luận.
Có thể nói rằng thực tiễn chính là mục đích của nhận thức và lý luận. Các hoạt động nhận thức và lý luận không có mục đích bên trong mà phải dựa vào thực tiễn. Chỉ khi được áp dụng vào thực tiễn và phục vụ cho thực tiễn thì lý luận mới có ý nghĩa và trở nên hữu ích. Việc áp dụng lý luận vào thực tiễn có thể thay đổi thực tiễn và mang lại giá trị cho xã hội. Vì vậy, thước đo đánh giá giá trị của lý luận chính là thực tiễn, nơi mà các giải pháp được kiểm chứng và đánh giá hiệu quả.
Thực tiễn được xem là tiêu chuẩn để đánh giá tính đúng đắn của nhận thức và lý luận. Tuy nhiên, lý luận có thể không phản ánh chính xác hiện thực khách quan. Vì vậy, để đánh giá một sự vật hay một ý tưởng là đúng hay sai, chúng ta cần phải kiểm nghiệm thông qua thực tiễn. Thực tiễn giúp chúng ta vật chất hóa tri thức, hiện thực hóa tư tưởng và biết được nhận thức lý luận của mình là đúng hay sai. Thực tiễn được coi là tiêu chuẩn của chân lý, vì nó cho phép chúng ta đánh giá tính đúng đắn của những gì chúng ta biết và nghĩ.
Thực tiễn là tiêu chuẩn khách quan duy nhất để khẳng định chân lý và bác bỏ sai lầm. Thực tiễn luôn thay đổi, vận động và không đứng im. Vì vậy, khi chúng ta thực hiện thay đổi, tiêu chuẩn để kiểm tra chân lý cũng phải thay đổi để phù hợp với thực tiễn. Thực tiễn giúp đưa ra các bằng chứng cụ thể để xác định một sự vật hay một ý tưởng có đúng hay không. Nếu một ý tưởng không thể được kiểm chứng bởi thực tiễn, thì nó có thể không phải là chân lý. Do đó, thực tiễn đóng vai trò quan trọng trong việc xác định tính chính xác của kiến thức và lý luận của chúng ta.
5. Ví dụ về các hoạt động thực tiễn:
– Hoạt động sản xuất vật chất: làm ra sản phẩm của công nhân, cày cấy của nông dân, xây nhà của thợ xây… Đây là hoạt động cơ bản nhất, là minh chứng con người khác với động vật .
– Hoạt động chính trị – xã hội: bầu cử đại biểu quốc hội, tổ chức ngày mùng 8 tháng 3, Hội nghị Công đoàn, họp thường vụ đại biểu quốc hội, ghé thăm các nước của nguyên thủ quốc gia, bầu cử của người dân…… Đây là hoạt động cấp cao hơn, thể hiện mối quan hệ giữa con người trong một xã hội và thúc đẩy sự phát triển của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc.
– Hoạt động nghiên cứu khoa học đã và đang đóng một vai trò rất quan trọng trong sự phát triển của con người. Đây là những hoạt động được thực hiện bởi các nhà khoa học thông qua việc tiến hành các thí nghiệm khoa học, nhằm mục đích tìm ra các vật liệu mới, vắc xin mới, khám phá vũ trụ và tìm ra các nguồn năng lượng mới.
– Tuy nhiên, các hoạt động nghiên cứu khoa học không chỉ dừng lại ở mức độ lý thuyết mà còn phải được đưa vào thực tiễn để đem lại hiệu quả thực tế. Những thành tựu đạt được từ hoạt động nghiên cứu khoa học sẽ góp phần đưa con người bước tới những nền văn minh phát triển hơn, làm thay đổi và cải tạo thế giới trở nên tốt đẹp hơn. Chẳng hạn, việc sử dụng các vật liệu mới trong sản xuất đồ gia dụng hoặc trong ngành công nghiệp ô tô sẽ giúp giảm thiểu lượng chất thải và tiết kiệm năng lượng.
Vì vậy, việc đầu tư vào hoạt động nghiên cứu khoa học sẽ giúp cho cuộc sống của con người trở nên tốt đẹp hơn và mang lại nhiều lợi ích cho xã hội.
