Trong thực tiễn giải quyết các vụ án hình sự, nhiều vụ án, đơn vị tiến hành tố tụng phải xem xét vấn đề dân sự. Tuy nhiên, việc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự có những điểm giống và khác nhau với việc giải quyết tranh chấp dân sự theo tố tụng dân sự. Trong nội dung trình bày sau đây, chúng tôi sẽ trình bày các vấn đề xoay quanh việc giải quyết phần dân sự trong vụ án hình sự, mời các bạn đọc cùng theo dõi.
Việc Giải Quyết Vấn Đề Dân Sự Trong Vụ Án Hình Sự
1. Việc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự có tiến hành cùng lúc với việc giải quyết vụ án hình sự không?
Theo quy định tại Điều 30 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định nội dung này như sau:
Giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự
Việc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự được tiến hành cùng với việc giải quyết vụ án hình sự. Trường hợp vụ án hình sự phải giải quyết vấn đề bồi thường thiệt hại, bồi hoàn mà không có điều kiện chứng minh và không ảnh hưởng đến việc giải quyết vụ án hình sự thì vấn đề dân sự có thể tách ra để giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự.
Vì vậy, việc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự được tiến hành cùng với việc giải quyết vụ án hình sự.
Tuy nhiên, đối với trường hợp vụ án hình sự phải giải quyết vấn đề bồi thường thiệt hại, bồi hoàn mà không có điều kiện chứng minh và không ảnh hưởng đến việc giải quyết vụ án hình sự thì vấn đề dân sự có thể tách ra để giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự.
Căn cứ, tại tiểu mục 2 Mục I Công văn 121/2003/KHXX giải quyết một số vấn đề dân sự trong vụ án hình sự như sau:
– Về nguyên tắc chung phần dân sự trong vụ án hình sự phải được giải quyết cùng với xem xét về phần hình sự trong cùng vụ án hình sự.
– Chỉ được tách để giải quyết phần hay một phần dân sự trong vụ án hình sự bằng một vụ án dân sự theo thủ tục tố tụng dân sự khi có yêu cầu, nếu phần dân sự được tách không liên quan đến việc xác định cấu thành tội phạm, đến việc xem xét tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị cáo và thuộc một trong các trường hợp sau đây:
+ Chưa tìm được, chưa xác định được người bị hại hoặc nguyên đơn dân sự;
+ Người bị hại hoặc nguyên đơn dân sự không có yêu cầu;
+ Người bị hại hoặc nguyên đơn dân sự đã có yêu cầu, nhưng không gửi tới hoặc gửi tới không trọn vẹn chứng cứ chứng minh cho yêu cầu của mình theo yêu cầu của các đơn vị tiến hành tố tụng nói chung và của Toà án nói riêng;
+ Người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân dự vắng mặt tại phiên toà và sự vắng mặt của họ thật sự trở ngại cho việc giải quyết phần dân sự.
2. Vụ việc dân sự được giải quyết thế nào tại phiên tòa hình sự sơ thẩm?
Hiện nay, Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 không quy định cụ thể về việc giải quyết những vấn đề dân sự trong vụ án hình sự.
Tuy nhiên, tại tiểu mục 1 Mục I Công văn 121/2003/KHXX hướng dẫn giải quyết một số trường hợp dân sự trong vụ án hình sự bao gồm: đòi trả lại tài sản bị chiếm đoạt; đòi bồi thường giá trị tài sản do tài sản bị chiếm đoạt, nhưng đã bị mất hoặc bị huỷ hoại; buộc phải sửa chữa tài sản bị hư hỏng; đòi bồi thường tổn hại về lợi ích gắn liền với việc sử dụng, khai thác tài sản, chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế và khắc phục tổn hại do tài sản bị chiếm đoạt, bị huỷ hoại hoặc bị hư hỏng; đòi bồi thường tổn hại do tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm.
Trong đó, tiểu mục 2 Mục II Công văn 121/2003/KHXX hướng dẫn giải quyết một số vụ việc dân sự tại phiên tòa hình sự sơ thẩm như sau:
– Trong trường hợp phần dân sự trong vụ án hình sự có liên quan đến việc xác định cấu thành tội phạm, đến việc xem xét tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đối với bị can, bị cáo mà đang trong giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, Thẩm phán được phân công chủ toạ phiên toà và các thành viên khác của Hội đồng xét xử sơ thẩm chưa phát hiện được hoặc đã phát hiện được nhưng cho rằng có thể bổ sung được thì Hội đồng xét xử sơ thẩm phải tạm dừng phiên toà và vào phòng nghị án thảo luận, thông qua quyết định trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều tra bổ sung theo hướng dẫn tại khoản 2 Điều 173 Bộ luật Tố tụng hình sự.
Cần chú ý là nếu qua tranh luận hoặc nghị án mới phát hiện được thì phải trở lại xét hỏi rồi mới xem xét, quyết định.
– Trường hợp phần dân sự trong vụ án hình sự không có liên quan đến việc xác định cấu thành tội phạm, đến việc xem xét tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đối với bị can, bị cáo mà trong giai đoạn chuẩn bị xét xử cũng như tại phiên toà vẫn không làm được rõ hơn và xét thấy thuộc một trong các trường hợp được hướng dẫn tại mục 2 Phần I của Công văn này thì Hội đồng xét xử sơ thẩm quyết định tách phần dân sự để giải quyết bằng vụ án dân sự theo thủ tục tố tụng dân sự, khi có yêu cầu.
Cần chú ý là trong trường hợp này nếu người bị hại, nguyên đơn dân dự thể hiện ý chí là không có yêu cầu giải quyết phần dân sự hoặc các bên đã tự thoả thuận được với nhau về việc giải quyết vấn đề này và xét thấy sự thoả thuận của họ là tự nguyện, không trái pháp luật, đạo đức xã hội, thì Hội đồng xét xử sơ thẩm ghi nhận việc đương sự không có yêu cầu hoặc sự thoả thuận đó của đương sự trong bản án hình sự sơ thẩm.
3. Thủ tục thụ lý giải quyết vụ án hình sự về phần dân sự được hướng dẫn thế nào?
Theo quy định tại tiểu mục 2 Mục III Công văn 121/2003/KHXX, Thủ tục thụ lý giải quyết vụ án hình sự về phần dân sự được hướng dẫn như sau:
– Trong trường hợp Toà án cấp sơ thẩm, Toà án cấp phúc thẩm, Toà án cấp giám đốc thẩm hoặc tái thẩm quyết định tách phần dân sự trong vụ án hình sự để giải quyết bằng vụ án dân sự theo thủ tục tố tụng dân sự, khi có yêu cầu theo hướng dẫn tại các điểm, mục tương ứng Phần II của Công văn này, thì Toà án chỉ thụ lý để giải quyết phần dân sự khi đương sự có yêu cầu (có đơn yêu cầu hoặc đơn khởi kiện). Việc thụ lý và giải quyết vụ án được tiến hành theo thủ tục chung theo hướng dẫn của Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án dân sự.
– Trong trường hợp Toà án cấp sơ thẩm quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung hoặc Toà án cấp phúc thẩm, Toà án cấp giám đốc hoặc tái thẩm quyết định tiến hành tố tụng lại từ giai đoạn điều tra theo hướng dẫn tại các điểm, mục tương ứng Phần II của Công văn này, thì sau khi nhận được hồ sơ do Viện kiểm sát chuyển đến Toà án cấp sơ thẩm thụ lý và chuẩn bị xét xử vụ án theo thủ tục chung theo hướng dẫn của Bộ luật Tố tụng hình sự.
Vì vậy, Toà án chỉ thụ lý để giải quyết phần dân sự khi đương sự có yêu cầu (có đơn yêu cầu hoặc đơn khởi kiện). Việc thụ lý và giải quyết vụ án được tiến hành theo thủ tục chung theo hướng dẫn của Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án dân sự.
Trên đây là toàn bộ nội dung tư vấn của chúng tôi liên quan đến quy định về giải quyết việc dân sự trong vụ án hình sự. Nếu có bất kỳ câu hỏi liên quan, bạn đọc vui lòng liên hệ với chúng tôi để được hỗ trợ tư vấn.