Văn Phòng Luật LVN

Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân cần được đảm bảo trong xã hội dân chủ. Các quy định pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại đã tạo cơ sở pháp lý để người dân bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Các đơn vị nhà nước kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật, góp phần tăng cường pháp chế ổn định an ninh, trật tự an toàn xã hội. Mời quý bạn đọc cùng LVN Group nghiên cứu về Ưu điểm và nhược điểm của thư khiếu nại thông qua nội dung trình bày dưới đây.

1. Khiếu nại và khiếu kiện khác nhau thế nào?

Theo quy định tại khoản 1 Điều 2 Luật Khiếu nại 2011 về khiếu nại như sau:

Khiếu nại là việc công dân, đơn vị, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị đơn vị, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của đơn vị hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong đơn vị hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.

Theo Điều 30 Luật Tố tụng hành chính 2015 quy định về khiếu kiện thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án như sau:

Khiếu kiện thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án

1. Khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính, trừ các quyết định, hành vi sau đây:

a) Quyết định hành chính, hành vi hành chính thuộc phạm vi bí mật nhà nước trong các lĩnh vực quốc phòng, an ninh, ngoại giao theo hướng dẫn của pháp luật;

b) Quyết định, hành vi của Tòa án trong việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính, xử lý hành vi cản trở hoạt động tố tụng;

c) Quyết định hành chính, hành vi hành chính mang tính nội bộ của đơn vị, tổ chức.

2. Khiếu kiện quyết định kỷ luật buộc thôi việc công chức giữ chức vụ từ Tổng Cục trưởng và tương đương trở xuống.

Theo quy định trên, khiếu nại là việc công dân, đơn vị, tổ chức hoặc cán bộ, công chức đề nghị xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của chủ thể có thẩm quyền khi bị xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Còn khiếu kiện là việc thông qua con đường tố tụng, khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Đối tượng khởi kiện hành chính là những đối tượng được quy định tại Điều 30 nêu trên.

2. Quyền của người khiếu nại được quy định thế nào?

Theo quy định tại khoản 1 Điều 12 Luật Khiếu nại 2011 về quyền của người khiếu nại như sau:

Quyền, nghĩa vụ của người khiếu nại

1. Người khiếu nại có các quyền sau đây:

a) Tự mình khiếu nại.

Trường hợp người khiếu nại là người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự thì người uỷ quyền theo pháp luật của họ thực hiện việc khiếu nại;

Trường hợp người khiếu nại ốm đau, già yếu, có nhược điểm về thể chất hoặc vì lý do khách quan khác mà không thể tự mình khiếu nại thì được ủy quyền cho cha, mẹ, vợ, chồng, anh, chị, em ruột, con đã thành niên hoặc người khác có năng lực hành vi dân sự trọn vẹn để thực hiện việc khiếu nại;

b) Nhờ luật sư tư vấn về pháp luật hoặc ủy quyền cho luật sư khiếu nại để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình.

Trường hợp người khiếu nại là người được trợ giúp pháp lý theo hướng dẫn của pháp luật thì được nhờ trợ giúp viên pháp lý tư vấn về pháp luật hoặc ủy quyền cho trợ giúp viên pháp lý khiếu nại để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình;

c) Tham gia đối thoại hoặc ủy quyền cho người uỷ quyền hợp pháp tham gia đối thoại;

d) Được biết, đọc, sao chụp, sao chép, tài liệu, chứng cứ do người giải quyết khiếu nại thu thập để giải quyết khiếu nại, trừ thông tin, tài liệu thuộc bí mật nhà nước;

đ) Yêu cầu cá nhân, đơn vị, tổ chức có liên quan đang lưu giữ, quản lý thông tin, tài liệu liên quan tới nội dung khiếu nại gửi tới thông tin, tài liệu đó cho mình trong thời hạn 07 ngày, kể từ ngày có yêu cầu để giao nộp cho người giải quyết khiếu nại, trừ thông tin, tài liệu thuộc bí mật nhà nước;

…

Theo đó, người khiếu nại có những quyền được quy định tại khoản 1 Điều 12 nêu trên.

Trong đó có quyền nhờ luật sư tư vấn về pháp luật hoặc ủy quyền cho luật sư khiếu nại để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình.

3. Ưu điểm và nhược điểm của thư khiếu nại

Trong pháp luật về quyền khiếu nại, Chủ thể của quyền khiếu nại còn chưa thống nhất, trọn vẹn trong Luật khiếu nại năm 2011. Theo khoản 1, 2 Điều 2 của Luật khiếu nại năm 2011 thì người nước ngoài và người không quốc tịch sống trên lãnh thổ Việt Nam không được có quyền khiếu nại. Tuy nhiên, theo hướng dẫn tại khoản 1 Điều 3 của Luật khiếu nại năm 2011: “Khiếu nại của đơn vị, tổ chức, cá nhân nước ngoài tại Việt Nam và việc giải quyết khiếu nại được áp dụng theo hướng dẫn của Luật này, trừ trường hợp Điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác” thì cá nhân nước ngoài vẫn có quyền khiếu nại và vẫn thuộc đối tượng điều chỉnh của Luật khiếu nại năm 2011. Trong Luật khiếu nại chưa quy định chủ thể khiếu nại là cộng đồng dân cư, cơ sở tôn giáo, trong khi đây cũng là đối tượng sử dụng đất theo Luật đất đai, có liên quan đến các quyết định hành chính, hành vi hành chính nên cũng có thể phát sinh khiếu nại trong quá trình quản lý.

Về quy định người giải quyết khiếu nại cũng còn bất cập. Khoản 6 Điều 2 Luật khiếu nại năm 2011 quy định: “Người giải quyết khiếu nại là đơn vị, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết khiếu nại”. Bên cạnh đó, khoản 1 Điều 7 của Luật khiếu nại năm 2011 quy định: “Khi có căn cứ cho rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính là trái pháp luật, xâm phạm trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình thì người khiếu nại lần đầu đến người đã ra quyết định hành chính hoặc đơn vị có người có hành vi hành chính hoặc khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án theo hướng dẫn của Luật tố tụng hành chính”. Quy định này không phù hợp, có sự mâu thuẫn với thẩm quyền giải quyết khiếu nại được quy định từ Điều 17 đến Điều 26 Luật khiếu nại năm 2011 bởi thẩm quyền giải quyết bao giờ cũng thuộc về cá nhân chứ không thuộc về đơn vị, tổ chức. Bên cạnh đó, theo hướng dẫn của Luật khiếu nại thì người đứng đầu đơn vị, tổ chức có thẩm quyền giải quyết khiếu nại đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình và của cán bộ, công chức do mình quản lý trực tiếp. Nếu phát hiện quyết định hành chính, hành vi hành chính trái pháp luật thì người khiếu nại phải khiếu nại đến người đứng đầu đơn vị, tổ chức chứ không khiếu nại đến người đã ra quyết định hành chính, càng không phải là đơn vị có người có hành vi hành chính trái pháp luật.

Với quy định không rõ ràng như khoản 1 Điều 7 Luật khiếu nại năm 2011 thì trong nhiều trường hợp người khiếu nại gửi đơn khiếu nại lòng vòng, không đúng người có thẩm quyền giải quyết và mất quyền khiếu nại khi thời hiệu khiếu nại đã hết.

Theo quy định hiện hành, công dân chỉ có quyền khiếu nại một quyết định hành chính mang tính cá biệt mà không có quyền khiếu nại quyết định mang tính quy phạm của đơn vị nhà nước. Đây là một hạn chế đối với quyền khiếu nại của công dân vì trên thực tiễn, chính những quyết định này mới gây nhiều bức xúc trong nhân dân và thậm chí dẫn đến những khiếu nại nhiều người, vượt cấp.

Hiện nay, việc giải quyết khiếu nại chưa bảo đảm trọn vẹn tính khách quan, công khai, dân chủ trong quá trình giải quyết; việc khởi kiện của người dân tại Tòa án còn bị hạn chế; trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại chưa cụ thể, rõ ràng, nhất là giải quyết khiếu nại lần đầu còn phức tạp, thời hạn giải quyết dài, chưa tạo thuận lợi cho công dân; chưa đề cao vai trò của các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội và của luật sư trong quá trình giải quyết khiếu nại; thiếu hình phạt cụ thể trong việc xử lý trách nhiệm thực hiện công chuyên giai quyết khiếu nại; hiệu lực thi hành các quyết định giải quyết khiếu nại chưa cao; chưa gắn trách nhiệm của Thủ trưởng đơn vị nhà nước trong việc tổ chức tiếp công dân. Bên cạnh đó, một số văn bản pháp luật hiện hành có quy định về khiếu nại và giải quyết khiếu nại, nhất là trong lĩnh vực đất đai… còn có sự mâu thuẫn, chồng chéo, chưa tạo được thống nhất trong các quy định về khiếu nại, giải quyết khiếu nại.

Hiện nay, việc giải quyết khiếu nại hành chính của công dân chỉ thực hiện bằng hai loại là thủ tục hành chính và thủ tục tư pháp. Hai thủ tục này dù có những ưu điểm song cũng bộc lộ không ít hạn chế. Thủ tục hành chính giải quyết khiếu nại hành chính của công dân hiện nay được thực hiện theo Luật Khiếu nại 2011. So với trước đây, thủ tục này đã có tiến bộ đáng kể vì cho phép công dân khởi kiện vụ án hành chính ra tòa án trong bất kỳ giai đoạn nào. Tuy nhiên, hạn chế là chưa gắn với thủ tục tiếp công dân và xử lý đơn thư; việc tiếp và chuyển đơn thư khiếu nại còn lòng vòng, khó theo dõi và giải quyết; còn xảy ra tình trạng chồng chéo, trùng lắp. Đặc biệt, thời hạn giải quyết khiếu nại chưa phù hợp là một bất cập nhưng đến nay vẫn chưa được khắc phục.

Hầu hết khiếu nại hành chính trên các lĩnh vực đều được giải quyết theo trình tự, thủ tục, thời hạn như nhau (thời hạn thụ lý giải quyết khiếu nại lần đầu là 10 ngày, thời hạn giải quyết là 30 ngày). Quy định này không phù hợp, bời vì:

Với một số lĩnh vực khiếu nại đòi hỏi phải được giải quyết ngay như xuất nhập khẩu hàng hóa, giao thông đường bộ thì thời hạn trên quá dài sẽ gây hậu quả khó khắc phục như hư hỏng hàng hóa…v.v

Với một số lĩnh vực phức tạp nhạy cảm, phức tạp có nhiều vấn đề vướng mắc do lịch sử để lại như lĩnh vực đất đai thì thời hạn trên là quá ngắn.

Bên cạnh đó, thủ tục tư pháp giải quyết khiếu nại hành chính cũng bộc lộ nhiều bất cập. Điển hình là biện pháp bảo đảm thi hành các bản án, quyết định của tòa án chưa thực sự hiệu quả. Nếu đơn vị hành chính hoặc người có thẩm quyền trong đơn vị hành chính không chấp hành bản án, quyết định của tòa án thì tòa án cũng không có quyền xử lý trực tiếp đối với những hành vi vi phạm. Điều đó cho thấy, việc bảo đảm thi hành các bản án, quyết định của tòa án chưa cao.

Nguyên nhân của những hạn chế bất cập trong việc thực hiện là do: công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật tuy đã được tăng cường nhưng chủ yếu mang nặng tính cách thức, hiệu quả thu được còn có mức độ, trong hoạt động giải quyết khiếu nại của đơn vị hành chính nhà nước, cán bộ đóng vai trò then chốt, quyết định đến chất lượng, hiệu quả, tính đúng đắn của hoạt động này. Dù đội ngũ cán bộ làm công tác tham mưu giải quyết khiếu nại từng bước tăng về số lượng, nhưng còn bất cập. Căn cứ, người đứng đầu đơn vị hành chính có thẩm quyền giải quyết khiếu nại không chuyên nghiệp; đội ngũ cán bộ làm công tác tham mưu còn kiêm nhiệm nhiều việc; cơ chế quản lý, sử dụng và chế độ chính sách đối với đội ngũ cán bộ chưa thỏa đáng.

Để ngăn ngừa, hạn chế phát sinh khiếu nại cần tập trung hoàn thiện các quy định về khiếu nại và giải quyết khiếu nại với mục tiêu bảo đảm khách quan, minh bạch và bảo vệ quyền lợi chính đáng cho công dân. Song biện pháp tốt nhất là tăng cường tuyên truyền, giáo dục ở cấp cơ sở nhằm tạo chuyển biến căn bản trong nhận thức pháp luật của cán bộ và người dân, đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm của thủ trưởng trong công chuyên giai quyết khiếu nại.

Trên đây là nội dung trình bày gửi tới thông tin về Ưu điểm và nhược điểm của thư khiếu nại mà LVN Group muốn gửi gắm tới các bạn. Hy vọng nội dung trình bày sẽ hữu ích với quý bạn đọc. Trong quá trình nghiên cứu nếu như quý khách hàng còn câu hỏi hay quan tâm và có nhu cầu được tư vấn về vấn đề trên, vui lòng liên hệ với LVN Group !!

Công ty Luật LVN - Địa chỉ: Số 16B Nguyễn Thái Học, Yết Kiêu, Hà Đông, Hà Nội, Việt Nam