Cơ quan Nhân quyền quốc gia là gì?

Nhân quyền là những bảo đảm pháp lý toàn cầu có tác dụng bảo vệ các cá nhân và các nhóm chống lại những hành động hoặc sự bỏ mặc mà làm tổn hại đến nhân phẩm, những tự do cơ bản của con người. Vậy Cơ quan Nhân quyền quốc gia là gì? LVN Group mời bạn cân nhắc nội dung trình bày sau:

Cơ quan Nhân quyền quốc gia là gì?

1. Cơ quan Nhân quyền quốc gia là gì?

Khoảng thời gian hơn 20 năm trở lại đây, trong bộ máy nhà nước hiện đại xuất hiện một loại hình đơn vị mới với nhiệm vụ cụ thể là thúc đẩy sự bảo đảm, bảo vệ quyền con người trong phạm vi quốc gia. Loại đơn vị này được gọi chung là đơn vị nhân quyền quốc gia (CQNQQG). 

Từ góc độ lịch sử, CQNQQG ra đời là do nhu cầu và phong trào quốc tế về bảo đảm, bảo vệ quyền con người lên cao. Một số nghiên cứu cho rằng những đơn vị độc lập có chức năng thúc đẩy quyền con người đã từng xuất hiện ở một số ít quốc gia ngay từ sau khi kết thúc Chiến tranh thế giới lần thứ 2.Tuy nhiên, sự nở rộ của đơn vị này chỉ bắt đầu xuất hiện một cách rõ rệt kể từ những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX.

CQNQQG được hiểu là đơn vị hành chính do nhà nước thành lập nhằm mục đích thúc đẩy và bảo vệ quyền con người trong phạm vi quốc gia. CQNQQG được hình thành trên cơ sở nguyên tắc Paris – bộ nguyên tắc quy định về quy chế của các đơn vị quốc gia trong việc thúc đẩy và bảo vệ quyền con người. Bộ nguyên tắc này được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua tháng 12/1993. Trên thực tiễn, nguyên tắc Paris chỉ có tính khuyến nghị, không mang tính bắt buộc đối với các quốc gia thành viên. Tuy nhiên, nguyên tắc này lại mang tính định hướng chung trong việc xây dựng CQNQQG ở các quốc gia.

Hiện nay, vẫn không có một khái niệm chung, thống nhất về CQNQQG. Theo Văn phòng Cao uỷ Liên hợp quốc về nhân quyền: “Cơ quan nhân quyền quốc gia (National Human Rights Institutions) là những đơn vị nhà nước (State bodies) có thẩm quyền hiến định và/hoặc luật định (a constitutional and/or legislative mandate) trong việc bảo vệ và thúc đẩy các quyền con người. Các đơn vị này là một phần của bộ máy nhà nước và được nhà nước gửi tới kinh phí hoạt động”. Theo chuyên gia Linda Reif, đơn vị nhân quyền quốc gia là “một đơn vị được nhà nước thiết lập bởi hiến pháp hoặc bởi luật hay nghị định, với chức năng được thiết kế để thúc đẩy và bảo vệ quyền con người.” hay có thể hiểu một cách đơn giản là “một đơn vị bán chính phủ hay một thiết chế luật định được ủy trị về quyền con người”.

2. Đặc điểm của Cơ quan Nhân quyền quốc gia

Một CQNQQG đúng nghĩa thường mang một số đặc điểm sau đây:

Thứ nhất, CQNQQG là một đơn vị nhà nước, thuộc bộ máy nhà nước và thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình dưới danh nghĩa quyền lực nhà nước. Mặc dù có thể mang một số tên gọi giống như các tổ chức phi chính phủ song CQNQQG không phải là tổ chức phi chính phủ. Đó là đơn vị thực hiện quyền lực chính thức của nhà nước với sứ mệnh bảo vệ quyền con người. Theo nghĩa  đó CQNQQG có ngân sách hoạt động riêng được tài trợ từ ngân sách nhà nước chứ không nhận tài trợ từ phía xã hội hoặc từ các nhà tài trợ quốc tế như các tổ chức xã hội.

Thứ hai, CQNQQG là một đơn vị nhà nước độc lập trong bộ máy nhà nước. CQNQQG không thuộc cơ cấu tổ chức của bất kỳ đơn vị nhà nước truyền thống nào. Mặc dù có thể do đơn vị lập pháp thành lập ra song CQNQQG không phải là một ủy ban của đơn vị lập pháp, thành viên của CQNQQG không phải là thành viên của đơn vị lập pháp, tức là không được hình thành bằng con đường bầu cử. Sự độc lập này giúp cho CQNQQG tránh khỏi những ảnh hưởng về chính trị có tác động tới sự khách quan khi tiến hành các hoạt động thúc đẩy, bảo vệ quyền con người. CQNQQG cũng không nằm trong cơ cấu tổ chức và không chịu tác động về mặt tài chính từ đơn vị hành pháp. Trên thực tiễn, đơn vị hành pháp có thể là đơn vị cấp ngân sách cho hoạt động của CQNQQG song các quy trình ngân sách không được tạo điều kiện cho những tác động không chính đáng của đơn vị hành pháp tới hoạt động của CQNQQG. CQNQQG cũng không nằm trong nhánh tư pháp bởi vì nó không có chức năng xét xử, mặc dù hoạt động của cả hai loại đơn vị này cũng đều nhằm tới việc bảo vệ quyền con người, quyền cơ bản của công dân và đều mang tính khách quan. Tính độc lập của CQNQQG là hết sức cần thiết, bởi vì chỉ có độc lập với các đơn vị nhà nước truyền thống thì CQNQQG mới có thể đưa ra những nhận định, góp ý hoặc khuyến nghị về mức độ bảo vệ quyền con người trong hoạt động của các đơn vị nhà nước truyền thống một cách thực sự khách quan.

Thứ ba, CQNQQG có nhiệm vụ và chức năng chuyên trách trong lĩnh vực thúc đẩy bảo đảm, bảo vệ quyền con người. Với tính độc lập nói trên, cho dù có được quy định trong hiến pháp được không thì CQNQQG cũng có thể được xếp vào một nhóm các đơn vị nhà nước mới trong bộ máy nhà nước hiện đại – đơn vị hiến định độc lập. Các đơn vị hiến định độc lập, trong đó có CQNQQG, thực hiện chức năng kiểm soát việc thực hiện quyền lực nhà nước trong những lĩnh vực chuyên môn riêng mà mình được giao. Với CQNQQG, lĩnh vực đó là thúc đẩy, bảo vệ, bảo đảm quyền con người trong phạm vi lãnh thổ quốc gia.

3. Nhiệm vụ của đơn vị nhân quyền quốc gia

Nhìn chung, các CQNQQG có một số chức năng, nhiệm vụ sau:

– Hỗ trợ việc xây dựng các chương trình giảng dạy và nghiên cứu về quyền con người và tham gia triển khai các chương trình đó trên thực tiễn;

– Phổ biến các quyền con người và nỗ lực chống mọi cách thức phân biệt đối xử, đặc biệt là phân biệt đối xử về sắc tộc bằng việc tăng cường nhận thức cho công chúng, đặc biệt là qua việc giáo dục, thông tin, hợp tác với các đơn vị báo chí;

– Trình lên chính phủ, nghị viện và bất kỳ đơn vị có thẩm quyền nào khác những quan điểm, khuyến nghị, đề xuất và báo cáo về bất kỳ vấn đề nào liên quan đến thúc đẩy và bảo vệ quyền con người;

– Thúc đẩy và bảo đảm sự tương thích của pháp luật quốc gia với các văn kiện pháp lý quốc tế mà quốc gia là thành viên, và việc áp dụng chúng một cách hiệu quả;

– Khuyến khích việc phê chuẩn, gia nhập và áp dụng các văn kiện quốc tế về quyền con người;

– Đóng góp ý kiến xây dựng các báo cáo quốc gia trình lên các ủy ban và đơn vị Liên hợp quốc cũng như cho các đơn vị khu vực; khi cần thiết bày tỏ quan điểm về nội dung của các báo cáo quốc gia;

– Hợp tác với Liên hợp quốc, các đơn vị của Liên hợp quốc, các đơn vị khu vực và các đơn vị quốc gia về thúc đẩy và bảo vệ quyền con người của các nước khác.

4. Chức năng của đơn vị nhân quyền quốc gia

Có thể tóm xem xét thông tin về chức năng của CQNQQG được khảo sát theo bảng dưới đây:

Trên đây là nội dung trình bàyCơ quan Nhân quyền quốc gia là gì? Công ty Luật LVN Group tự hào là đơn vị hàng đầu hỗ trợ mọi vấn đề liên quan đến pháp lý, tư vấn pháp luật, thủ tục giấy tờ cho khách hàng là cá nhân và doanh nghiệp trên Toàn quốc với hệ thống văn phòng tại các thành phố lớn và đội ngũ cộng tác viên trên khắp các tỉnh thành. Liên hệ với chúng tôi ngay hôm nay để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.