Tài sản các dự án sử dụng vốn nhà nước được quản lý, sử dụng đúng quy định pháp luật

Trong công cuộc xây dựng đất nước như hiện nay, Việt Nam đang rất quan tâm đến các công trình xây dựng phục vụ nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân mà sử dụng bằng vốn nhà nước nước. Vậy, tài sản các dự án sử dụng vốn nhà nước được quản lý, sử dụng đúng quy định pháp luật là thế nào? Hãy cùng nghiên cứu trong nội dung trình bày này !.

Tài sản các dự án sử dụng vốn nhà nước được quản lý, sử dụng đúng quy định pháp luật

1. Khái niệm ODA là gì?

Official development assistance là cụm từ tiếng Anh trọn vẹn nhất được gọi tắt là ODA. Từ này được dịch nghĩa ra là hỗ trợ phát triển chính thức. Đây là một thuật ngữ do Ủy ban hỗ trợ phát triển (DAC) của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) đưa ra nhằm đo lường sự viện trợ. Thuật ngữ này được sử dụng đầu tiên vào năm 1969, nó được sử dụng rộng rãi như một chi báo về dòng chảy viện trợ quốc tế. ODA cũng bao gồm một số khoản vay.

Định nghĩa trọn vẹn của ODA là: dòng chảy tài chính chính thức được quản lý với mục đích thúc đẩy sự phát triển kinh tế và phúc lợi của các nước đang phát triển là mục tiêu chính, có tính ưu đãi với yếu tố tài trợ ít nhất 25% (sử dụng tỷ lệ chiết khấu 10% cố định). Theo quy ước, dòng chảy viện trợ ODA bao gồm sự đóng góp của các đơn vị chính phủ tài trợ cho tất cả các cấp, cho các nước đang phát triển, cho các tổ chức đa phương. Biên lai ODA bao gồm các khoản giải ngân của các nhà tài trợ song phương và các tổ chức đa phương. Trong hạch toán cán cân thanh toán quốc tế, ODA được ghi nhận dòng tiền vào (cash flow). Viện trợ ODA góp phần phát triển kinh tế tài chính, xã hội của một quốc gia khác.

Nói cách khác, ODA cần có ba yếu tố:

– Được thực hiện bởi khu vực chính thức (các đơn vị chính thức, bao gồm chính quyền tiểu bang và địa phương, hoặc các đơn vị điều hành của họ).

– Với việc thúc đẩy phát triển kinh tế và phúc lợi như mục tiêu chính.

– Theo các điều khoản tài chính ưu đãi (nếu là khoản vay, có yếu tố tài trợ ít nhất 25%).

Định nghĩa này được sử dụng để loại trừ viện trợ phát triển khỏi hai loại viện trợ khác từ thành viên của DAC:

– Viện trợ chính thức (OA): các luồng đáp ứng các điều kiện để đưa vào Hỗ trợ phát triển chính thức ODA, ngoài thực tiễn là những người nhận nằm trong phần II của danh sách người nhận hỗ trợ phát triển DAC của Ủy ban hỗ trợ phát triển.

Các luồng chính thức khác (OOF): giao dịch của khu vực chính thức với các quốc gia trong danh sách người nhận viện trợ không đáp ứng được các điều kiện là hỗ trợ phát triển chính thức hoặc viện trợ chính thức, vì họ không chủ yếu nhắm vào phát triển, hoặc vì họ có một yếu tố tài trợ dưới 25%.

Vốn ODA không mang tính chất của một khoản đầu tư tài chính nhằm mục đích lợi nhuận, có tính hỗ trợ và giúp đỡ nhiều hơn. Mỗi gói ODA có giá trị lớn, không chỉ sử dụng trong một năm tài chính mà sẽ được phân bổ trong dài hạn, hỗ trợ xây dựng và kiến thiết đất nước. Việc giải ngân nguồn vốn ODA cần được tính toán và lên kế hoạch, tránh giải ngân ồ ạt vì có thể gây ra tác động xấu đến thị trường tiền tệ (money market) cũng như thị trường vốn Ngân hàng trung ương và chính phủ cần phối hợp trong việc phân phối giải ngân các gói ODA.

2. Dự án ODA là gì?

Vì vậy, sau khi đã nghiên cứu một cách khái quát về viện trợ hay vốn ODA, chúng ta có thể hình dung ra khái niệm dự án ODA là gì rồi chứ? Trên thực tiễn, khi một quốc gia đang phát triển nhận một khoản viện trợ từ các quốc gia khác sẽ gọi là vốn ODA. Nguồn vốn này sẽ có thể được phê duyệt để làm nguồn tài chính gửi tới, hỗ trợ cho các chương trình, dự án nhất định, hoặc cũng có thể cho các dự án vay vốn ODA với ưu đãi cao. Vì vậy, có thể hiểu đơn giản, các dự án sử dụng vốn từ nguồn viện trợ ODA thì được gọi là dự án ODA.

Tuy nhiên không phải dự án, chương trình nào cũng được gửi tới vốn ODA, vậy vốn ODA được ưu tiên sử dụng cho các dự án thuộc lĩnh vực nào? Đó cũng là một câu hỏi được đông đảo cá nhân làm kinh tế quan tâm. Về cơ bản, những dự án thuộc các lĩnh vực được ưu tiên sử dụng loại viện trợ này đã được quy định rõ ràng ở Nghị định 132, do Chính phủ ban hành năm 2018, cụ thể tại Khoản 12, Điều 1:

• Dự án về kết cấu hạ tầng, cơ sở vật chất thuộc lĩnh vực kinh tế – xã hội. Trong số đó, những dự án hạ tầng liên quan đến việc xây dựng hạ tầng giao thông, xã hội (giáo dục, y tế, nghề nghiệp), công trình thủy lợi, phát triển đô thị thông minh…
• Các dự án liên quan đến lĩnh vực xây dựng, nghiên cứu, cải cách và hoàn thiện các chính sách cũng như thể chế kinh tế, chính trị, xã hội.
• Các dự án liên quan đến lĩnh vực phát triển, đào tạo nguồn nhân lực, phát triển, chuyển giao công nghệ và trí thức.
• Các dự án liên quan đến lĩnh vực nâng cao chất lượng, giải quyết ô nhiễm môi trường, ứng đối với biến đổi khí hậu và công tác nghiên cứu giải pháp phòng chống, giảm nhẹ những rủi ro và bất lợi do thiên tai, thảm họa gây ra.
• Các dự án liên quan đến việc dùng viện trợ ODA cho nguồn tài chính của Nhà nước khi Nhà nước tham gia vào các dự án với cách thức hợp tác công tư.
• Một số lĩnh vực được ưu tiên khác theo chủ trương, sự phê duyệt và quyết định của Thủ tướng Chính phủ.

Vì vậy, có thể nói để một dự án ODA được phê chuẩn là một việc không mấy dễ dàng. Để sử dụng hiệu quả nguồn vốn FDA, tránh lãng phí, các đơn vị sử dụng cần xây dựng một kế hoạch tài chính chi tiết và cần có cơ qua giám sát đánh giá việc sử dụng khoản viện trợ.

3. Quản lý dự án ODA 

Về nguyên tắc quản lý, sử dụng, xử lý tài sản dự án, chỉ thực hiện đầu tư, trang bị tài sản phục vụ công tác quản lý dự án cho các Ban quản lý dự án được thành lập theo hướng dẫn của pháp luật, đơn vị, tổ chức, đơn vị thực hiện dự án. Nhà thầu, tư vấn, giám sát dự án tự đảm bảo tài sản để phục vụ hoạt động tư vấn, giám sát, thi công. Ban Quản lý dự án không đầu tư xây dựng, mua sắm, đi thuê tài sản để trang bị cho nhà thầu, tư vấn, giám sát. Đối với hợp đồng tư vấn theo thời gian, Ban Quản lý dự án sử dụng tài sản hiện có của Ban Quản lý dự án hoặc đi thuê để phục vụ công tác của tư vấn trong thời gian theo hợp đồng.

Việc đầu tư, trang bị tài sản phục vụ công tác quản lý dự án phải phù hợp với nhiệm vụ được giao, tiêu chuẩn, định mức do đơn vị nhà nước có thẩm quyền quy định, dự toán được giao và quy định của nhà tài trợ (nếu có), bảo đảm thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

Tài sản dự án phải được sử dụng đúng mục đích, được hạch toán trọn vẹn về hiện vật và giá trị theo chế độ quy định; Tài sản dự án phải được bảo dưỡng, sửa chữa, bảo vệ theo chế độ quy định; Tài sản dự án khi dự án kết thúc hoặc không còn nhu cầu sử dụng phải được xử lý kịp thời theo hướng dẫn tại Thông tư này và pháp luật có liên quan.

Việc quản lý, sử dụng tài sản dự án được thực hiện công khai, minh bạch; mọi hành vi vi phạm chế độ quản lý, sử dụng tài sản dự án phải được xử lý kịp thời, nghiêm minh theo hướng dẫn của pháp luật. Trường hợp trong các Điều ước quốc tế cụ thể về ODA hoặc văn kiện viện trợ phi chính phủ nước ngoài có quy định khác về quản lý, sử dụng, xử lý tài sản của dự án thì thực hiện theo hướng dẫn tại các Điều ước, văn kiện đó.

Về các cách thức đầu tư, trang bị tài sản phục vụ công tác quản lý dự án, Thông tư quy định: Cơ quan, đơn vị được giao nhiệm vụ thực hiện dự án có trách nhiệm sắp xếp, bố trí trong số tài sản hiện có của đơn vị, đơn vị mình để phục vụ công tác quản lý dự án.

Trường hợp không sắp xếp, bố trí được trong số tài sản hiện có của đơn vị, đơn vị thì đơn vị, đơn vị được giao nhiệm vụ thực hiện dự án được đầu tư, trang bị tài sản theo các cách thức sau: Điều chuyển tài sản từ các đơn vị, đơn vị khác hoặc từ các dự án khác đã kết thúc; Thuê tài sản; Đầu tư xây dựng, mua sắm tài sản.

Trường hợp khi đàm phán để ký kết Điều ước quốc tế cụ thể về ODA, nhà tài trợ yêu cầu phải đầu tư xây dựng trụ sở công tác, mua sắm xe ô tô phục vụ công tác quản lý cho Ban Quản lý dự án khác với quy định của Việt Nam để phục vụ công tác của Ban quản lý dự án thì ngoài việc tuân thủ quy định hiện hành về trình tự, thủ tục ký kết, gia nhập và thực hiện Điều ước quốc tế, đơn vị, đơn vị được giao nhiệm vụ chủ trì đàm phán Điều ước quốc tế cụ thể về ODA phải lấy ý kiến bằng văn bản của đơn vị tài chính nhà nước cùng cấp trước khi ký kết Điều ước quốc tế cụ thể đó.

Trường hợp khi ký kết Điều ước quốc tế không quy định cụ thể việc mua sắm xe ô tô nhưng khi thực hiện dự án, nhà tài trợ yêu cầu phải trang bị xe ô tô thì Ban Quản lý dự án báo cáo đơn vị chủ quản dự án lấy ý kiến thỏa thuận của đơn vị tài chính nhà nước cùng cấp về số lượng, chủng loại, mức giá mua xe, trình cấp có thẩm quyền quyết định việc mua sắm.

Về vấn đề điều chuyển tài sản phục vụ công tác quản lý dự án, trường hợp đơn vị, đơn vị được giao thực hiện dự án không sắp xếp, bố trí được trong số tài sản hiện có của đơn vị, đơn vị để phục vụ công tác quản lý dự án, đơn vị chủ quản dự án có trách nhiệm rà soát tài sản của các đơn vị, đơn vị, dự án thuộc phạm vi quản lý để quyết định hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền quyết định điều chuyển tài sản cho Ban quản lý dự án phục vụ công tác quản lý dự án.

Thẩm quyền quyết định điều chuyển tài sản để phục vụ công tác quản lý dự án thực hiện theo hướng dẫn của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước và quy định tại các Điều 18, 20 và 26 Thông tư này.

Trình tự, thủ tục điều chuyển tài sản phục vụ công tác quản lý dự án thực hiện theo hướng dẫn của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước.