Phân tích tội phạm tham nhũng có yếu tố nước ngoài

Tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi. Hay nói cách khác, tham nhũng là hành vi lợi dụng quyền hành để gây phiền hà, khó khăn và lấy của dân.Bài viết hôm nay sẽ Phân tích tội phạm tham nhũng có yếu tố nước ngoài. Mời các bạn đọc để biết thêm thông tin về vấn đề này !.

1.Thu hồi tài sản tham nhũng là gì?

1.1.Khái niệm tham nhũng:

– Theo khoản 1 Điều 3 Luật phòng, chống tham nhũng 2018, tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi. Hay nói cách khác, tham nhũng là hành vi lợi dụng quyền hành để gây phiền hà, khó khăn và lấy của dân.

– Khoản 3 Điều 3 Luật phòng, chống tham nhũng 2018 quy định về tài sản tham nhũng, thì tài sản tham nhũng là tài sản có được từ tham nhũng, tài sản có nguồn gốc từ tham nhũng.

–  Các hành vi tham nhũng trong khu vực nhà nước do người có chức vụ, quyền hạn trong đơn vị, tổ chức, đơn vị khu vực nhà nước thực hiện bao gồm các hoạt động cụ thể như sau: Tham ô tài sản; Nhận hối lộ; Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi;  Lạm quyền trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi; Giả mạo trong công tác vì vụ lợi; Đưa hối lộ, môi giới hối lộ để giải quyết công việc của đơn vị, tổ chức, đơn vị hoặc địa phương vì vụ lợi; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn sử dụng trái phép tài sản công vì vụ lợi; Nhũng nhiễu vì vụ lợi; Không thực hiện, thực hiện không đúng hoặc không trọn vẹn nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để bao che cho người có hành vi vi phạm pháp luật vì vụ lợi; cản trở, can thiệp trái pháp luật vào việc giám sát, kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án vì vụ lợi.

– Các hành vi tham nhũng trong khu vực ngoài nhà nước do người có chức vụ, quyền hạn trong doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài nhà nước thực hiện bao gồm các hoạt động cụ thể như sau: Tham ô tài sản; Nhận hối lộ; Đưa hối lộ, môi giới hối lộ để giải quyết công việc của doanh nghiệp, tổ chức mình vì vụ lợi.

1.2.Tội phạm có yếu tố nước ngoài

Từ cách hiểu về “yếu tố nước ngoài” nêu trên, căn cứ quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 về hiệu lực (Điều 5, Điều 6), về khái niệm tội phạm (Điều 8), có thể hiểu tội phạm tham nhũng có yếu tố nước ngoài là tội phạm tham nhũng có liên quan tới nước ngoài về đối tượng phạm tội; đối tượng bị xâm hại; địa bàn thực hiện tội phạm và hiệu lực pháp lý.

Chủ thể của tội phạm có thể là người nước ngoài, người Việt Nam mang quốc tịch nước ngoài hoặc không có quốc tịch, có chức, có quyền, đã thực hiện tội phạm tham nhũng có liên quan tới Việt Nam. Chủ thể của tội phạm có thể là  công dân Việt Nam có chức, có quyền đã thực hiện tội phạm tham nhũng có liên quan tới nước ngoài. Khách thể của tội phạm là lợi ích của Nhà nước, của tập thể, của cá nhân Việt Nam có liên quan tới nước ngoài hoặc là lợi  ích của Nhà nước, tập thể, cá nhân nước ngoài có liên quan tới Việt Nam. Địa điểm thực hiện tội phạm có thể ở trên lãnh thổ Việt Nam nhưng có liên quan tới nước ngoài và cũng có thể ở trên lãnh thổ nước ngoài nhưng có liên quan tới Việt Nam. Đối tượng phạm tội có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo pháp luật hiện hành của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hoặc theo các chế định luật pháp quốc tế hay theo pháp luật hình sự tương ứng của nước ngoài có liên quan.

2.Đặc điểm của tội phạm tham nhũng có yếu tố nước ngoài 

Tội phạm tham nhũng có yếu tố nước ngoài trước hết phải là tội phạm tham nhũng được quy định trong Bộ luật hình sự hiện hành của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Trên cả phương diện lý luận và thực tiễn, cần tách bạch nghiên cứu về tội phạm có yếu tố nước ngoài nói chung và tội phạm tham nhũng có yếu tố nước ngoài nói riêng vì các lý do sau:

Các vụ án tham nhũng có yếu tố nước ngoài xảy ra ở Việt Nam ngày càng tăng về số vụ, số đối tượng, đặc biệt trong những năm gần đây khi Việt Nam đẩy mạnh quá trình toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế.

Tình chất nghiêm trọng, phức tạp của các vụ án tham nhũng có yếu tố nước ngoài thể hiện rõ ở tổn hại về tài sản thường lớn; hậu quả của tội phạm gây ảnh hưởng đến đối ngoại, hội nhập và uy tín của Đảng, Nhà nước ta.

Cơ sở áp dụng pháp luật trong điều tra, xử lý các vụ án tham nhũng có yếu tố nước ngoài có nhiều điểm khác biệt, phức tạp hơn nhiều so với việc áp dụng pháp luật trong điều tra, xử lý tội phạm không có yếu tố nước ngoài.

Yêu cầu tự thân của quá trình toàn cầu hoá, hội nhập quốc tế đặt ra nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống tội phạm, đặc biệt là tội phạm tham nhũng có yếu tố nước ngoài. Trong quá trình này, Việt Nam đã và đang tham gia sâu rộng vào các tổ chức, định chế quốc tế và khu vực, là thành viên của một số điều ước quốc tế về phòng, chống tội phạm. Những đặc điểm này tác động, chi phối mạnh mẽ đến việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm có yếu tố nước ngoài, trong đó có tội phạm tham nhũng.

Yêu cầu bảo vệ an ninh quốc gia, cần đấu tranh phòng, chống âm mưu và hoạt động “diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch đối với Việt Nam, dùng lợi ích vật chất lôi kéo cán bộ, đảng viên tham nhũng, tiêu cực, tạo ra sự “tự diễn biến” trong nội bộ ta.

3.Thực trạng và bất cập của việc thu hồi tài sản tham nhũng

3.1. Thực trạng của việc thu hồi tài sản tham nhũng

– Thu hồi tài sản tham nhũng là cả một quá trình gồm nhiều giai đoạn và liên quan đến nhiều đơn vị thẩm quyền khác nhau như: từ khâu phòng ngừa và phát hiện việc chuyển tài sản do tham nhũng mà có ; ra lệnh tịch thu tài sản ; phong tỏa, tạm giữ tài sản ; nhận dạng, truy tìm và phong tỏa hay tạm giữ tài sản ; yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự, hành chính, hình sự ; thực hiện thi hành phần dân sự trong các bản án hình sự về tham nhũng … Là một trong những nội dung của tố tụng nên về cơ bản thu hồi tài sản có sự gắn kết mật thiết với tương trợ tư pháp trong tất cả các lĩnh vực dân sự, hình sự, dẫn độ, hành chính.

– Hiện nay, Nhà nước đang đẩy mạnh quá trình thu hồi tài sản tham nhũng. Công tác phòng chống tham nhũng ngày càng được đẩy mạnh, do đó, việc tìm kiếm, phát hiện ra các đối tượng có hành vi tham nhũng ngày càng nhiều. Cơ quan chức năng có thẩm quyền sẽ xem xét, điều tra xem tổng tài sản mà đối tượng tham nhũng thực hiện hành vi tham nhũng được là bao nhiêu, từ đó lấy lại tài sản bị tham nhũng để đưa vào ngân sách chung của Nhà nước.

– Thực tế, khi thực hiện thu hồi tài sản tham nhũng, Nhà nước tiến hành thu hồi tài sản thông qua các phương thức cơ bản sau đây:

+ Thu hồi tài sản trên bản án hình sự:Theo phương thức thu hồi tài sản trên bản án hình sự này, sau khi có phán quyết của Tòa án đối với bị cáo phạm tội. Việc thu hồi tài sản do phạm tội mà có được thực hiện bằng việc ban hành và thực hiện quyết định thu hồi tài sản. Những chủ thể là những người thực thi pháp luật sẽ phải thu thập chứng cứ, tìm kiếm và bảo vệ tài sản, thực hiện truy tố đối với cá nhân hoặc pháp nhân và có được phán quyết của toà án. Sau khi có phán quyết, toà án có thể ban hành lệnh tịch thu tài sản. Trong trường hợp tài sản do phạm tội mà có đã được tẩu tán sang quốc gia khác, phương thức thu hồi tài sản sẽ dựa trên truy tố hình sự sẽ được thực hiện thông qua cơ chế hợp tác quốc tế giữa các quốc gia. Mục đích của việc truy tố và tịch thu hình sự thực chất đó chính là sự công nhận của xã hội về bản chất tội phạm hình sự của tham nhũng và trách nhiệm của người vi phạm. Thêm vào đó, các cách thức phạt tù, phạt tiền và tịch thu tài sản góp phần răn đe, ngăn ngừa các vi phạm tương tự sau này.

+ Tịch thu không dựa trên bản án hình sự: Tịch thu không dựa trên bản án hình sự sẽ không cần thông qua xét xử và bản án hình sự, mà chỉ tiến hành quy trình tịch thu. Nhằm mục đích chính đó là để có thể nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản do phạm tội mà có, khắc phục những hạn chế của biện pháp thu hồi dựa trên truy tố hình sự , một số quốc gia chọn biện pháp thu hồi tài sản do phạm tội mà có mà không cần dựa trên bản án hình sự hay gọi là thu hồi dân sự.

+Thu hồi tài sản thông qua phán quyết hành chính: Thực tế, thu hồi tài sản thông qua quyết định hành chính sẽ không liên quan đến bất cứ quyết định buộc tội, thủ tục tố tụng tại tòa án hoặc thậm chí quyết định tư pháp, mà Nhà nước đưa ra một cơ chế phi tư pháp để thu hồi tài sản. Biện pháp thu hồi tài sản thông qua quyết định hành chính này được tiến hành trên cơ sở thẩm quyền được trao cho các đơn vị nhà nước hoặc theo các thủ tục được quy định trong các văn bản pháp luật và thường được sử dụng để giải quyết các trường hợp thu hồi tài sản không mang tính chất tranh chấp.

+ Thu hồi tài sản thông qua kiện dân sự: Theo phương thức thu hồi tài sản thông qua kiện dân sự này, đơn vị nhà nước tìm cách thu hồi lại các tài sản do phạm tội mà có, tài sản tham nhũng có thể lựa chọn việc khởi kiện tại các tòa án dân sự trong nước hoặc ở nước ngoài. Các đơn vị này có thể khởi kiện đòi bồi thường dựa trên cơ sở hành vi sai trái, vi phạm hợp đồng, giàu lên bất chính, và những vấn đề khác. Kiện dân sự này là một dạng hành vi dân sự giữa hai cá nhân tại các tòa án, nguyên đơn khởi kiện về những tổn hại bởi hành vi của bị đơn để yêu cầu được bồi thường tương xứng.

3.2. Bất cập của việc thu hồi tài sản tham nhũng

– Trên thực tiễn, việc thu hồi tài sản thất thoát, bị chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế luôn được chú trọng, được coi là một trong những tiêu chí để đánh giá hiệu quả của công tác phòng chống tham nhũng.

– Đảng và Nhà nước đã và đang đẩy mạnh quá trình thu hồi tài sản tham nhũng. Tuy nhiên, tài sản thu hồi được so với tài sản thất thoát vẫn có sự chênh lệch tương đối lớn. Điều này cho thấy, tài sản thu về từ việc thu hồi tài sản tham nhũng không đạt được ở mức tương đối.

– Tình trạng bỏ lọt tài sản trong quá trình thu hồi tài sản tham nhũng vân vẫn diễn ra khá phổ biến. Có rất nhiều đối tượng sau khi tham nhũng đã tiến hành tẩu tán tài sản. Do đó, khi bị phát giác, tài sản có được do tham nhũng mà những đối tượng này sở hữu không còn nhiều. Công tác điều tra thiếu chặt chẽ khiến tài sản được tẩu tán không bị thu hồi lại. Đây được xem là một trong những bất cập phổ biến nhất trong công tác thu hồi tài sản do tham nhũng.

Phòng chống tham nhũng là công cuộc điều tra trường kỳ của Đảng và Nhà nước ta. Để công cuộc đấu tranh này giành được thắng lợi trọn vẹn trên mọi mặt trận.trận, những bất cập về điều tra tham nhũng, thu hồi tài sản tham nhũng cần được