Nghị luận văn học là gì? Tại sao phải nghị luận văn học? 2023

Nghị luận là là thể loại văn nhằm giúp người viết đưa ra ý kiến về một sự kiện; hiện tượng nào đó dựa trên các luận điểm, luận cứ, lập luận. Vậy nghị luận văn học là gì?

Nghị luận văn học là gì?

Nghị luận văn học là dạng văn bản dùng để bày tỏ sự cảm thụ tác phẩm văn học theo suy nghĩ của cá nhân, là những lý lẽ để đánh giá, phân tích, bàn bạc về vấn đề thuộc lĩnh vực văn học để khám phá thế giới nội tâm của tác giả, đồng thời tìm ra những giá trị thuyết phục người khác nghe theo quan điểm, ý kiến cá nhân của mình.

Khi viết bài nghị luận văn học cần phải lưu ý:

– Tìm hiểu tác giả, hoàn cảnh sáng tác, năm tháng tác phẩm ra đời.

– Tìm hiểu tâm tư tình cảm tác giả.

– Các vấn đề bàn luận là các vấn đề bàn bạc về văn học, có thể là tác giả, tác phẩm, ý kiến nhận định về tác phẩm, nhân vật trong tác phẩm.

– Đối với thơ thì cần chú ý đến hình thức như nhịp điệu, cách gieo vần, cấu trúc, nghệ thuật sử dụng ngôn từ… Lưu ý nhiều đến tính thẩm mỹ trong tác phẩm.

–  Đối với tác phẩm văn xuôi thì chú ý đến cốt truyện, nhân vật, tình tiết, hình tượng điển hình, tình huống truyện. Cần khai thác nội dung hiện thực và nội dung tư tưởng của tác phẩm, thông điệp của tác giả. Các dẫn chứng cần chính xác, chọn lọc.

Nghị luận văn học gồm mấy loại?

Nghị luận văn học (hay còn gọi là tiểu luận) là một thể loại văn học thường được yêu cầu trong giáo dục đại học và cao học. Thể loại này có thể được chia thành nhiều loại khác nhau dựa trên mục đích và cách tiếp cận của người viết. Dưới đây là một số loại nghị luận văn học phổ biến:

– Nghị luận văn phân tích: Loại nghị luận văn này tập trung vào phân tích một tác phẩm văn học cụ thể, bao gồm cả tiểu thuyết, truyện ngắn, thơ, kịch và tiểu luận.

– Nghị luận văn so sánh: Loại nghị luận văn này so sánh và đối chiếu giữa hai tác phẩm văn học khác nhau. Các tác phẩm có thể thuộc cùng thể loại hoặc khác thể loại.

– Nghị luận văn lập luận: Loại nghị luận văn này tập trung vào việc lập luận và bảo vệ một quan điểm cụ thể về một chủ đề nào đó. Người viết cần cung cấp các bằng chứng và lập luận thuyết phục để hỗ trợ quan điểm của mình.

– Nghị luận văn nhận định: Loại nghị luận văn này đánh giá một tác phẩm văn học, một sự kiện, một chủ đề hoặc một vấn đề nào đó. Người viết cần cung cấp nhận định của mình dựa trên các bằng chứng và thông tin có sẵn.

– Nghị luận văn phê bình: Loại nghị luận văn này đánh giá và đưa ra ý kiến về một tác phẩm văn học cụ thể, thường bằng cách đưa ra đánh giá tích cực hoặc tiêu cực về nó.

Tuy nhiên, các loại nghị luận văn này chỉ là một số ví dụ, có thể có thêm nhiều loại khác tùy thuộc vào mục đích và yêu cầu của người viết hoặc giáo viên.

Sơ đồ cấu trúc bài văn nghị luận văn học

Sơ đồ cấu trúc bài văn nghị luận văn học có thể được tổ chức theo các phần chính sau:

I. Giới thiệu:

– Trình bày vấn đề nghiên cứu, mục đích và ý nghĩa của đề tài.

– Giới thiệu tác phẩm văn học được nghiên cứu.

II. Tổng quan tác phẩm:

– Tóm tắt nội dung tác phẩm.

– Trình bày bối cảnh lịch sử, xã hội và văn học của tác phẩm.

– Phân tích cấu trúc và phong cách sáng tác của tác giả.

III. Phân tích chi tiết tác phẩm:

– Phân tích các nhân vật, tình tiết và chủ đề của tác phẩm.

– Trình bày các phương pháp sáng tác và phong cách văn học của tác giả.

– Đưa ra các ví dụ cụ thể để minh hoạ cho quan điểm của mình.

IV. So sánh và đánh giá:

– So sánh tác phẩm với các tác phẩm văn học khác cùng thời kỳ hoặc cùng chủ đề.

– Đánh giá giá trị văn học của tác phẩm và đưa ra quan điểm cá nhân.

V. Kết luận:

– Tóm tắt các ý chính của nghiên cứu.

– Đưa ra những kết luận và giải pháp đối với vấn đề nghiên cứu.

– Đề xuất hướng phát triển và nghiên cứu tiếp theo.

VI. Tài liệu tham khảo:

Liệt kê tất cả các tài liệu được tham khảo trong quá trình nghiên cứu.

Lưu ý: Cấu trúc của một bài văn nghị luận văn học có thể được điều chỉnh phù hợp với yêu cầu của từng đề tài cụ thể.

Tại sao phải nghị luận văn học?

Nghị luận văn học là một hoạt động nghiên cứu trong lĩnh vực văn học, nó giúp cho người nghiên cứu có cơ hội tìm hiểu sâu sắc hơn về tác phẩm văn học, phân tích và đánh giá giá trị văn học của tác phẩm đó.

Cụ thể, việc nghiên cứu văn học qua việc viết nghị luận văn học có những lợi ích sau đây:

– Hiểu sâu sắc hơn về tác phẩm văn học: Nghiên cứu văn học giúp cho người nghiên cứu hiểu sâu sắc hơn về nội dung, phong cách và ý nghĩa của tác phẩm.

– Phát triển khả năng phân tích và suy luận: Viết nghị luận văn học đòi hỏi người nghiên cứu phải phân tích và suy luận về tác phẩm, từ đó giúp cho họ phát triển khả năng tư duy logic và suy nghĩ sáng tạo.

– Nâng cao khả năng viết lách: Viết nghị luận văn học giúp người nghiên cứu rèn luyện khả năng viết lách và trình bày ý tưởng một cách logic và rõ ràng hơn.

– Giúp xây dựng kiến thức chuyên môn: Việc nghiên cứu văn học qua việc viết nghị luận văn học giúp cho người nghiên cứu xây dựng kiến thức chuyên môn về văn học và các phương pháp nghiên cứu văn học.

– Đóng góp vào sự phát triển của văn học: Nghiên cứu văn học và viết nghị luận văn học giúp cho người nghiên cứu đóng góp vào sự phát triển của văn học, thông qua việc đưa ra những quan điểm và giải pháp đối với vấn đề nghiên cứu của mình.

Các thao tác nghị luận văn học

Trong bài văn nghị luận nói chung, nghị luận văn học là gì nói riêng thường sử dụng các thao tác sau:

Thao tác giải thích: Đi sâu vào những câu nói có hàm ý súc tích nhằm tìm hiểu cũng như lý giải các nội dung bên trong câu nói đó. Làm sáng tỏ, giảng giải một cách tường tận vấn đề cho người đọc hiểu được thấu đáo cái đang được đề cập khi chúng còn đang mơ hồ.

Thao tác chứng minh: Làm sáng tỏ chân lý bằng các dẫn chứng và lý lẽ, thuyết phục người khác cũng chấp nhận bằng những dẫn chứng rút ra từ thực tế cuộc sống xưa và nay, từ lịch sử, từ văn học và kèm theo dẫn chứng là những lý lẽ dẫn dắt, phân tích tạo ra lập luận vững chắc, mang đến niềm tin cho người đọc.

Thao tác bình luận: Đây là thao tác có tính gói gọn vì nó bao hàm cả công việc giải thích lẫn chứng minh.

Các dạng nghị luận văn học

Nghị luận văn học được chia thành 7 dạng:

– Bình giảng một đoạn thơ: Người viết sẽ được yêu cầu trình bày cảm nghĩ về một đoạn thơ đã cho.

– Phân tích một bài thơ: Đề bài thường yêu cầu phân tích một khía cạnh nhất định của một bài thơ quen thuộc; từng xuất hiện trong chương trình học hoặc hoàn toàn mới.

– Phân tích một đoạn thơ: Dạng nghị luận văn học này tương tự với yêu cầu phân tích một bài thơ. Tuy nhiên, phạm vi cảm thụ sẽ giới hạn trong một đoạn thơ.

– Phân tích một vấn đề trong tác phẩm văn xuôi: Đối với các đề văn nghị luận phân tích văn xuôi; người viết thường sẽ phải trình bày cảm nghĩ, bình luận về một vấn đề được chỉ định như nhân vật; tình tiết điển hình; câu nói hoặc một ý kiến nào đó về tác phẩm.

– Phân tích nhân vật: Dạng nghị luận văn học tập trung vào một nhân vật cụ thể sẽ đòi hỏi phân tích về khuôn mẫu, hành động và nghệ thuật tạo dựng.

– Phân tích một hình tượng: Đề bài yêu cầu phân tích một hình tượng thường dành cho các tác phẩm văn học kinh điển; nhân vật cần khai thác sẽ đại diện cho một tầng lớp, tư tưởng, giá trị nào đó mà tác giả muốn gửi gắm.

– Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật: Đây là dạng nghị luận văn học tương đối khó; đòi hỏi người viết nắm vững thời gian; bối cảnh của câu chuyện lẫn các yếu tố xung quanh nhân vật. Qua đó lý giải và đưa ra những phân tích cho diễn biến tâm trạng đó một cách hợp lý.

Quy trình làm một bài văn nghị luận văn học

Bước 1: Định hướng

Trước khi làm bài, cần tìm hiểu về nội dung, yêu cầu của đề bài, định hướng xây dựng văn bản. Định hướng đúng sẽ tránh viết sai thể loại, lạc đề. Vì thế cần phải đọc kỹ để và xác định:

+ Thể loại

+ Nội dung

+ Giới hạn đề

+ Yêu cầu phụ

Thường thì sẽ có hai dạng đề bài: với dạng đề nổi thì chúng ta sẽ dễ dàng nhận biết được trên câu chữ, cần gạch chân các từ khóa để dễ thực hiện bài viết. Đối với đề chìm thì các cần nghiên cứu kỹ nội dung ẩn ý của tác phẩm, dụng ý nghệ thuật của tác giả, chủ đề của tác phẩm mà xác định mục tiêu đề bài.

Bước 2: Lập đề cương

Cần xác định và tái hiện lại kiến thức những giá trị về nội dung của tác phẩm.

 + Nội dung cơ bản (tìm ý): Ở bước này chúng ta cần tái hiện lại kiến thức những giá trị về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm đó.

+ Bố cục của bài văn (lập dàn ý): Sắp xếp các ý theo trình tự hợp lý (từ ý lớn đến ý nhỏ, nghệ thuật, nội dung).

Sau khi tìm được ý, cần phác họa ra dàn ý sơ lược và sau đó triển khai thành dàn ý chi tiết thành bài văn.

Bước 3: Tạo văn bản

Trên cơ sở đề cương đã được lập, bắt đầu thực hiện việc tạo văn bản. Đây là khâu quan trọng nhất. Cần lưu ý một số vấn đề sau đây:

+ Đây là một văn bản thuộc phong cách ngôn ngữ văn bản chính luận nên cần lưu ý về đặc điểm cách thức diễn đạt;

+ Thực hiện theo bố cục ba phần: mở bài, thân bài, kết bài (khái quát – phân tích – tổng hợp);

+ Cần lưu ý về thể loại của tác phẩm để chọn trình tự hợp lý:

– Đối với loại tự sự cần chú ý phân tích nhiều đến nội dung, cốt truyện, nhân vật, tình huống truyện. Khi phân tích cần tách nội dung và nghệ thuật riêng.

–  Đối với loại trữ tình cần lưu ý các phép biểu hiện tình cảm cảm xúc, hình ảnh nhịp điệu. Phân tích nghệ thuật gắn liền với nội dung.

Cần liên kết các câu, đoạn mạch lạc hợp lý.

Bước 4: kiểm tra

Viết xong đoạn văn nào, ý nào nên kiểm tra lại. Cần dành 5 phút cuối đọc lại toàn bộ bài viết, sửa lỗi chính tả, dấu câu.

Trên đây là bài viết liên quan đến Nghị luận văn học là gì? trong chuyên mục Văn học được Luật LVN Group cung cấp. Quý độc giả có thể tham khảo bài viết khác liên quan tại website luathoangphi.vn để có thêm thông tin chi tiết.