Xã hội Đại Việt thời Trần mang tính cởi mở, phóng khoáng, hòa đồng cao. Vậy Nhà trần ra đời trong hoàn cảnh nào?
Năm 1226, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh, đánh dấu sự kiện quan trọng trong lịch sử Việt Nam, mở ra thời kỳ nhà Trần lớn mạnh. Trong suốt 12 triều đại, nhà Trần đã có rất nhiều đóng góp trong sự nghiệp đấu tranh chống giặc ngoại xâm, xây dựng đất nước. Và trong nội dung bài viết này, chúng tôi sẽ giúp Quý vị tìm hiểu Nhà trần ra đời trong hoàn cảnh nào?
Hoàn cảnh ra đời của nhà Trần
Chính vì vậy, đã xuất hiện nhiều cuộc nổi dậy của nhân dân trên cả nước. Giặc ngoại xâm phía Bắc nước ta luôn rình rập để xâm lược, nhân cơ hội nhà Lý suy yếu càng thể hiện rõ dã tâm ý hơn. Lúc bấy giờ nhà Trần rất mạnh, đặc biệt là Thái sư Trần Thủ Độ. Vua Lý Huệ Tông phải dựa vào nhà Trần để giữ ngai vàng, nên quyền lực trong triều đình thực chất rơi vào tay nhà Trần, mọi việc trong triều đều do Trần Thủ Độ quyết định.
Lý Huệ Tông không có con trai, nên đã truyền ngôi cho con gái là Lý Chiêu Hoàng, khi lên ngôi Lý Chiêu Hoàng mới 7 tuổi. Trần Thủ Độ đã nhân cơ hội này, tìm cách ép buộc Lý Chiêu Hoàng lấy cháu mình là Trần Cảnh. Đầu năm 1226, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng. Nhà Trần được thành lập.
Bộ máy nhà nước thời Trần
Ở thời Trần, Vua là người nắm giữ mọi quyền hành nhưng trên vua còn có Thái Thượng hoàng – chế độ lưỡng đầu, hoàn toàn thừa nhận sự tồn tại của hai Vua, phân chia quyền lực để điều hành đất nước. Trong thời Trần, tất cả các chức vụ quan trọng trong triều cũng đều giao cho vương hầu quý tộc nhà Trần nắm giữ. Bởi vậy nhà Trần nắm khá chắc toàn bộ công việc chủ chốt trong triều, quyền lực tập trung trong tay nhà nước trung ương; chế độ quân chủ trung ương tập quyền được củng cố thêm một bước.
Bộ máy địa phương: Sau khi trải qua hai lần cải cách, bộ máy chính quyền nhà Trần được chia làm 5 cấp: lộ – phủ – châu – huyện – xã. Thời Trần người tôn thất được phong tước vương hoặc tước quận vương còn phong cho các quan văn võ thì có các thứ bậc như quốc công, thượng hầu,..
Chế độ tuyển chọn binh lính cũng được các vua nhà Trần đặc biệt quan tâm chú ý. Các cuộc tuyển chọn dành cho trai tráng trên 18 tuổi được tổ chức thường niên.
Những thành tựu của thời đại nhà Trần
Bên cạnh nội dung Nhà Trần ra đời trong hoàn cảnh nào thì sau đây là những thành tựu của triều đại nhà Trần:
Thứ nhất: Về xã hội, văn hóa, tôn giáo
Xã hội Đại Việt thời Trần mang tính cởi mở, phóng khoáng, hòa đồng cao. Tiếp nối truyền thống thời Lý, Phật giáo vẫn thịnh đạt, nhưng Nho giáo càng ngày càng phát triển và Đạo giáo cùng tồn tại. Đó là thời “tam giáo đồng nguyên” với các kỳ thi Tam giáo và sự tôn trọng, không phân biệt đối xử với cả Tam giáo và các tín ngưỡng dân gian. . Giữa các tôn giáo, tín ngưỡng không có sự bài xích, định kiến mà là sự chung sống và giao lưu, dung hòa. Đấy là nét đặc sắc của đời sống tôn giáo thời Trần, vừa tiếp nối, vừa phát triển truyền thống thời Lý.
Văn hóa thời Trần cũng chưa có sự phân hóa sâu sắc và cách biệt giữa văn hóa dân gian với văn hóa cung đình, quý tộc. Các nghệ thuật dân gian như múa rối nước, biểu diễn múa hát, các trò chơi như đấu vật, đánh cầu, đua thuyền…cũng được trình diễn trong sinh hoạt và nghi lễ cung đình. Trong triều có “đại nhạc” dùng trong đại lễ, còn “tiểu nhạc” dùng cả trong sinh hoạt văn hóa quý tộc và dân gian.
Một thành tựu góp phần tăng thêm sức mạnh trí tuệ của nước Đại Việt là triều Trần chăm lo phát triển giáo dục và thi cử, coi trọng học vấn, coi trọng việc tuyển dụng và sử dụng nhân tài. Triều Trần mở mang Quốc học viện, tổ chức thi Thái học sinh, đặt danh hiệu Tam khôi (Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa), đào tạo các trí thức Nho học. Số Nho sĩ ngày càng có vai trò quan trọng trong chính trường và trong sáng tác văn học, phát triển văn hóa. Phan Huy Chú đánh giá cao thành tựu của chế độ thi cử thời Trần: “Bấy giờ người tài giỏi sinh ra nhiều, người văn học chen vai nhiều, như thế đủ thấy thành hiệu của việc dùng khoa cử lấy nhân tài”. Tầng lớp quý tộc Trần có nguồn gốc từ cư dân đánh cá ven biển, chuộng võ nghệ, nhưng học vấn thấp, Trần Thủ Độ bị coi là người “không có học vấn”. Nhưng sau khi vương triều thành lập, các vua và quý tộc Trần nhanh chóng trở thành những người có học vấn cao, trong đó có những nhà văn hóa lớn, những tướng soái tài hoa, văn võ kiêm toàn. Nhìn vào vài gia đình hoàng tộc thấy rõ điều đó.
Thứ hai: Về quân sự:
Quân đội nhà Trần phản ánh qua việc tổ chức và phát triển trong gần 200 năm tồn tại. Hoạt động quân sự nhà Trần diễn ra ở cả phía nam, phía bắc; cả bên trong và ngoài biên giới. Quân đội thời nhà Trần được đánh giá rất cao trong lịch sử quân sự Việt Nam vì những chiến công quân sự hiển hách, đặc biệt là sau ba lần chiến thắng quân Nguyên Mông xâm lược. Quân đội nhà Trần có tiếng vì sự tinh nhuệ, thiện chiến, kỉ luật cùng với những vị tướng chỉ huy tài ba trong thời kỳ này mà điển hình là Tiết chế Quốc công Trần Hưng Đạo.
Nhà Trần xây dựng lực lượng vũ trang theo chính sách “ngụ binh ư nông” kết hợp nghĩa vụ binh dịch của đinh tráng với chế độ thay phiên nhau về sản xuất của sương quân). Để có thể bổ sung quân số cho quân đội được nhanh, việc đăng ký đinh tráng được mở rộng đến Thanh Hóa, Nghệ An và một số vùng ngoại vi đồng bằng Bắc Bộ. Đinh tráng được chia làm ba hạng: thượng (nhất), trung (nhì), hạ (ba) và tùy tính chất quan trọng của đơn vị và loại quân mà bổ sung (hạng nhất là người quê hương, thân thuộc nhà Trần, để bổ sung cho các đơn vị có quân hiệu Thiên, Thánh, Thần; hạng nhì bổ sung vào quân các lộ, hạng ba bổ sung vào quân chèo thuyền, khiêng vác…).
Quân đội nhà Trần được triều đình chú trọng nâng cao chất lượng theo hướng “binh quý hồ tinh, bất quý hồ đa” (quân ít nhưng tinh nhuệ). Năm 1253, lập giảng võ đường để huấn luyện tướng lĩnh, thực hành binh pháp, luyện tập võ nghệ và thường xuyên duyệt đội ngũ.
Quân số cao nhất khoảng 300.000 người (1284), trang bị chủ yếu là cung, nỏ, gươm, giáo, lao, mộc.
Quân đội Nhà Trần ba lần đánh thắng quân xâm lược Nguyên – Mông lần I vào năm 1258; lần II vào năm 1285; lần III vào năm 1287 – 1288, bảo vệ vững chắc Tổ quốc.
Trên đây là nội dung bài viết Nhà Trần ra đời trong hoàn cảnh nào? Cảm ơn Quý khách hàng đã quan tâm theo dõi bài viết của chúng tôi.