Lý luận văn học là gì? 2023

Trong nội dung bài viết này, chúng tôi sẽ có những chia sẻ giúp độc giả có thêm thông tin hữu ích về lý luận văn học, đồng thời giải đáp được thắc mắc lý luận văn học là gì? Mời Quý vị tham khảo:

Lý luận văn học là gì?

Lý luận văn học là bộ môn nghiên cứu văn học ở bình diện lí thuyết khái quát nhằm tìm ra những quy luật chung nhất về văn học. Trong đó bao gồm sự nghiên cứu bản chất của sáng tác văn học, chức năng xã hội-thẩm mỹ của văn học, đồng thời xác định phương pháp lý luận và phân tích văn học.

Để giúp Quý vị có thêm thông tin về lý luận văn học, ngoài giảo đáp lý luận văn học là gì? chúng tôi có những chia sẻ thêm dưới đây.

Tầm quan trọng của lý luận văn học

Lý luận văn học có vai trò quan trọng bởi lý luận văn học giúp:

Thứ nhất: Xác định bản chất, các loại và thể của văn chương

Lý luận văn học trả lời cho những câu hỏi liên quan đến văn chương: Chỉ ra nguyên tắc hình thành và phát triển của văn chương, mục đích, tác dụng của văn chương,…

Văn chương rất phong phú. Không phải tùy tiện, tùy hứng mà các tác phẩm được sáng tác đều có những nguyên tắc, có căn cứ rõ ràng, cụ thể. Sẽ được gom thành những nhóm có cùng loại, cùng phương pháp nhất định.

Thứ hai: Làm rõ chức năng thẩm mỹ của văn chương

Bất kỳ một hoạt động sáng tạo nào của con người cũng có thước đo thẩm mĩ. Chính vì vậy, Lý luận văn học được sinh ra chiếm lĩnh các giá trị thẩm mĩ của thế giới và tạo ra cho thế giới các giá trị thẩm mĩ mới.

Thứ ba: Nhận diện quy luật phản ánh hiện thực và đặc trưng của quy luật ấy

Chức năng này của lý luận văn học trả lời cho các câu hỏi như: Văn học và đời sống có quan hệ như thế nào? Những đặc trưng đó được thể hiện ra sao? Văn học phản ánh hiện thực như thế nào?…

Thứ tư: Nguyên tắc xây dựng hình tượng và điển hình

Yếu tố hình tượng khẳng định thành công của một tác phẩm văn chương. Biểu hiện tính nghệ thuật, phản ánh đời sống hiện thực, tạo nên những nét đặc trưng riêng của tác phẩm

Thứ năm: Xác định phương pháp sáng tác, phân tích tác phẩm

Với vai trò này giúp định hướng được phân tích tác phẩm là làm gì? Căn cứ vào điều gì để phân tích tác phẩm?

Lý luận văn học chỉ ra những nguyên tắc tư tưởng – nghệ thuật bao quát của mối quan hệ giữa nghệ sĩ và thực tại đời sống trong quá trình xây dựng hình tượng, nội dung và nghệ thuật.

Mối quan hệ giữa lý luận văn học và một số ngành nghiên cứu văn học khác

Thứ nhất: Lý luận văn học với Lịch sử văn học

Giữa lý luận văn học và lịch sử văn học có mối quan hệ mật thiết. Cả hai đều có cùng đối tượng là văn chương. Một bên sẽ nghiên cứu phương diện cấu trúc của văn chương, một bên khác nghiên cứu phương diện sinh thành của văn chương. Nhưng chúng quan hệ qua lại. Không có cái này thì sẽ không có cái kia và ngược lại. Cái này sẽ làm tiền đề cho cái kia và ngược lại. Nghĩa là nếu không có quá trình phát triển của văn chương thì cũng không thể có quy luật và đặc trưng chung của văn chương. Mặt khác, nếu không thấy được đặc trưng, quy luật chung thì cũng không chỉ ra được quá trình phát triển của  văn chương.

Thứ hai: Lý luận văn học với Phê bình văn học

Phê bình văn học, lịch sử văn học đề cập tới những hiện tượng cụ thể, lý luận văn học nghiên cứu những quy luật chung nhất. Cho nên, phê bình văn học và lịch sử văn học sẽ cung cấp những nhận định khái quát cho lý luận văn học. Ngược lại lý luận văn học được xem như là bộ môn triết học cụ thể của văn chương. Nghĩa là nó cung cấp quan điểm, kiến thức cho phê bình văn học. Cũng trên ý nghĩa ấy, về cơ bản, lý luận văn học được xem như là môn phương pháp của phê bình văn học và lịch sử văn học.

Thứ ba:  Lý luận văn học và Phương pháp luận nghiên cứu văn học

Nghiên cứu văn học là một khoa học. Ðã là khoa học thì không thể có phương pháp. Nếu không có phương pháp thì không thể có khoa học. Vì, phương pháp là con đường dẫn đến kiến thức. Nhưng giữa nhà khoa học xã hội và nhà khoa học tự nhiên, con đường dẫn đến kiến thức ấy là không giống nhau, mà là, có tính đặc thù. Hệ thống lý luận những phương pháp nghiên cứu văn chương sẽ mở đường cho các nhà nghiên cứu văn học nhanh chóng tiếp cận với chân trời khoa học.

So với lý luận văn học, phê bình văn học, lịch sử văn học… thì phương pháp luận là khoa học của khoa học. Hay nói cách khác nó là loại siêu khoa học.

Các khoa học: lý luận văn học, lịch sử văn học, phê bình văn học… có phương pháp luận của mình. Ðó là, phương pháp luận lí văn học, phương pháp luận lịch sử văn học, phương pháp luận phê bình văn học…Ðó cũng là tất cả lí do vì sao lý luận văn học là một bộ môn khó, trừu tượng, rất mới đối với học sinh phổ thông nhưng lại được bố trí vào học ngay đầu năm thứ nhất.

Thứ tư: Lý luận văn học với Mĩ học

So với mĩ học, lý luận văn học chỉ là một ngành của khoa nghiên cứu một loại nghệ thuật. Mĩ học là khoa học phương pháp luận của lí luân văn học. Mĩ học sẽ trang bị cho người nghiên cứu văn chương nói chung và lý luận văn học nói riêng những cơ sở lý luận, những tiêu chí thẩm mĩ, sự định hướng cho lý luận văn học.

Một trong những vấn đề của lý luận văn học là lí giải về hình tượng văn chương. Muốn lí giải được điều này, lí luân văn học phải xem mĩ học đã giải quyết vấn đề hình tượng nghệ thuật như thế nào, rồi dựa vào đó mà lí giải hình tượng văn chương.

Thứ năm: Lý luận văn học với Ngôn ngữ học

Ngôn ngữ học nghiên cứu mọi hoạt động ngôn từ của con người để xác định đặc điểm và quy luật của các ngôn ngữ dân tộc. Đối tượng của ngôn ngữ học là ngôn ngữ của dân tộc nói chung. Trong lúc đó đối tượng của lí luân văn học là văn chương nghệ thuật. Lý luận văn học có đề cập đến vấn đề ngôn ngữ, nhưng là ngôn ngữ văn chương nghệ thuật, với tư cách là chất liệu xây dựng hình tượng nghệ thuật. Hơn nữa, ngôn ngữ đối với lý luận văn học chỉ là một trong các phương diện của hình thức nghệ thuật.

Trên đây là một vài nội dung liên quan đến lý luận văn học là gì? chúng tôi muốn gửi tới Quý độc giả. Bài viết không tránh khỏi những hạn chế, do đó, rất mong nhận được những thông tin chia sẻ, đóng góp từ Quý độc giả.