BLHS năm 2015 quy định, để được xem xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù lần đầu thì người bị kết án phạt tù phải chấp hành hình phạt được một thời gian nhất định, có nhiều tiến bộ và đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự. Tình tiết “đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự” là? Cùng LVN Group nghiên cứu !!
I. Tình tiết “đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự” được hiểu thế nào?
Nghĩa vụ dân sự là việc mà theo đó, một hoặc nhiều chủ thể được gọi là bên có nghĩa vụ phải chuyển giao vật, chuyển giao quyền, trả tiền hoặc giấy tờ có giá, thực hiện công việc khác hoặc không được thực hiện công việc nhất định vì lợi ích của một hoặc nhiều chủ thể khác được gọi là bên có quyền (Điều 280).
Theo quy định tại khoản 1 Điều 63 BLHS năm 2015: “1. Người bị kết án cải tạo không giam giữ, phạt tù có thời hạn hoặc phạt tù chung thân, nếu đã chấp hành hình phạt được một thời gian nhất định, có nhiều tiến bộ và đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự, thì theo đề nghị của đơn vị thi hành án hình sự có thẩm quyền, Tòa án có thể quyết định giảm thời hạn chấp hành hình phạt. Thời gian đã chấp hành hình phạt để được xét giảm lần đầu là một phần ba thời hạn đối với hình phạt cải tạo không giam giữ, hình phạt tù có thời hạn, 12 năm đối với tù chung thân.”.
Theo BLHS năm 2015 thì ngoài 2 tiêu chí được xác định để được xem xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù lần đầu thì người bị kết án phạt tù phải (1) đã chấp hành hình phạt được một thời gian nhất định và (2) có nhiều tiến bộ thì người bị kết án phải thỏa mãn tiêu chí thứ (3), đó là: “đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự”.
Theo hướng dẫn tại Mục 1 Khoản I Công văn 64/TANDTC-PC năm 2019 thông báo kết quả trả lời trực tuyến một số vướng mắc về hình sự, dân sự và tố tụng hành chính do Tòa án nhân dân tối cao ban hành thì:
Theo quy định tại điểm c khoản 3 Điều 40 của Bộ luật Hình sự thì không thi hành án tử hình đối với người bị kết án tử hình về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ nếu sau khi bị kết án đã nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với đơn vị chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn. Tuy nhiên, đối với trường hợp bị áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ, tù có thời hạn hoặc tù chung thân là loại hình phạt nhẹ hơn so với hình phạt tử hình, nên “đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự” quy định tại khoản 1 Điều 63 của Bộ luật Hình sự được hiểu là đã bồi thường được ít nhất một phần hai nghĩa vụ dân sự theo bản án, quyết định của Tòa án.
Trường hợp, người bị kết án bồi thường được ít hơn một phần hai nghĩa vụ dân sự theo bản án, quyết định của Tòa án nhưng có văn bản miễn giảm một phần nghĩa vụ dân sự hoặc có thỏa thuận khác của phía bị hại (có xác nhận của đơn vị có thẩm quyền) thể hiện người bị kết án đã bồi thường được một phần hai nghĩa vụ dân sự thì cũng được coi là “đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự.
Tình tiết “đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự” là?
II. Nhận xét về quy định “đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự” theo khoản 1 Điều 63 BLHS năm 2015
Theo quy định tại Điều 58 BLHS năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) thì vấn đề đã thực hiện được một phần nghĩa vụ dân sự không được quy định là một tiêu chí, điều kiện để được xem xét giảm thời hạn chấp hành án lần đầu khi đã đủ điều kiện về thời gian chấp hành án tại trại và có nhiều tiến bộ, cụ thể: Khoản 1 Điều 58 BLHS quy định như sau: 1. Người bị kết án cải tạo không giam giữ, nếu đã chấp hành hình phạt được một thời gian nhất định và có nhiều tiến bộ, thì theo đề nghị của đơn vị, tổ chức hoặc chính quyền địa phương được giao trách nhiệm trực tiếp giám sát, giáo dục, Tòa án có thể quyết định giảm thời hạn chấp hành hình phạt. Người bị kết án phạt tù, nếu đã chấp hành hình phạt được một thời gian nhất định và có nhiều tiến bộ, thì theo đề nghị của đơn vị thi hành án phạt tù, Toà án có thể quyết định giảm thời hạn chấp hành hình phạt. Thời gian đã chấp hành hình phạt để được xét giảm lần đầu là một phần ba thời hạn đối với hình phạt cải tạo không giam giữ, hình phạt tù từ ba mươi năm trở xuống, mười hai năm đối với tù chung thân.”.
Đây là một bổ sung hoàn toàn mới, cần thiết góp phần thu hồi tài sản, khắc phục hậu do hành vi phạm tội của người bị kết án gây ra cho người bị tổn hại.
Vì vậy, theo hướng dẫn và hướng dẫn cân nhắc áp dụng như trên, chúng ta phải xác định thống nhất nhận thức chung đó là: Đối với người bị kết án để được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù lần đầu sẽ phải chia ra 2 trường hợp:
Một là, nếu khi xét xử mà người bị kết án bị kết án theo BLHS năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 20009) thì khi người bị kết án đã chấp hành án phạt tù một thời gian nhất định và có nhiều tiến bộ sẽ được xem xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù mà không cần tiêu chí “đã thực hiện được ½ nghĩa vụ dân sự”;
Hai là, nếu người bị kết án bị xét xử và kết án theo BLHS năm 2015 thì khi người bị kết án đã chấp hành án phạt tù một thời gian nhất định và có nhiều tiến bộ sẽ được xem xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù cần phải thỏa mãn điều kiện thứ (3), đó là: “đã thực hiện được ½ nghĩa vụ dân sự”, thì mới được xem xét đề nghị giảm thời hạn chấp hành án phạt tù lần đầu.
Tài liệu cân nhắc
Bàn về quy định “đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự” theo khoản 1 Điều 63 BLHS năm 2015 và kiến nghị- tạp chí tòa án