Quan hệ pháp luật hành chính dọc là gì?

Trong đời sống xã hội, mối quan hệ giữa con người với con người rất đa dạng. Khi Nhà nước ra đời, để quản lý xã hội Nhà nước ban hành pháp luật để tác động vào các quan hệ xã hội nhằm đạt đến mục đích duy trì xã hội trong vòng trật tự nhất định, do đó có thể hiểu: “Quan hệ pháp luật là quan hệ xã hội được pháp luật điều chỉnh, trong đó các bên tham gia quan hệ pháp luật có quyền và nghĩa vụ pháp lý được Nhà nước bảo đảm thực hiện”.

Quan hệ pháp luật hành chính là một loại quan hệ pháp luật, cụ thể là những quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước và được điều chỉnh bằng các quy phạm pháp luật hành chính.

Chủ thể của quan hệ pháp luật hành chính

Chủ thể của quan hệ pháp luật hành chính là cá nhân, tổ chức tham gia những mối quan hệ xã hội hoặc cán bộ, công chức nhà nước, đơn vị nhà nước, hoặc tổ chức, cá nhân mà được nhà nước trao quyền. Trong đó, tất cả các chủ thể này cần có đảm bảo trọn vẹn về năng lực và quyền, nghĩa vụ phù hợp theo hướng dẫn pháp luật.

Chủ thể của quan hệ pháp luật hành chính rất đa dạng, tuy nhiên những chủ thể này khi tham gia vào trong mối quan hệ pháp luật thì đều phải có ít nhất một bên đóng vai trò là chủ thể có thẩm quyền thuộc hành chính nhà nước.

Trong quan hệ pháp luật hành chính thì việc phân biệt quan hệ này với quan hệ khác đó là trong quan hệ này có một bên bắt buộc là bên có quyền nhân Nhà nước để có thể đưa ra những mệnh lệnh buộc bên còn lại có nghĩa vụ thực hiện, tuân theo.

Vì vậy , chủ thể mà tham gia trong quan hệ pháp luật hành chính được xác định là hai bên chủ thể có những quyền và nghĩa vụ tương ứng nhau, cụ thể:

– Bên chủ thể có vai trò là đối tượng quản lý thuộc quan hệ hành chính là cá nhân hoặc tổ chức. Theo đó bên chủ thể này đủ năng lực pháp luật và đồng thời đủ năng lực hành chính.

Chủ thể có trọn vẹn năng lực pháp luật hành chính – cá nhân: được hưởng quyền, nghĩa vụ pháp lý hành chính mà nhà nước quy định cụ thể. Đây cũng là thuộc tính pháp lý hành chính có sự phản án về địa vị pháp lý hành chính của chính các cá nhân đó.

Để chủ thể có đủ năng lực hành vi hành chính đối với chru thể là cá nhân cần phải được Nhà nước thừa nhận thì họ mới được tự mình thực hiện các quyền và nghĩa vụ, chịu hậu quả pháp lý bởi hành vi chính họ mang lại.

Trong đó, năng lực hành vi hành chính có phụ thuộc vào tất cả các yếu tố: tình trạng sức khỏe, độ tuổi, khả năng về tài chính,… đồng thời cũng cần sự thừa nhận từ Nhà nước.

– Bên chủ thể có vai trò là bên quản lý nhà nước, cá nhân hay tổ chức được giao quyền/nhân danh Nhà nước để có thể thực hiện chức năng quản lý nhà nước ở các lĩnh vực khác nhau.

Năng lực chủ thể đơn vị nhà nước được phát sinh do sự thành lập hoặc bị chấm dứt khi đơn vị đó giải thể theo hướng dẫn pháp luật. Năng lực được quy định tương ứng và phù hợp với nhiệm vụ cũng như chức năng, quyền hạn từ đơn vị quản lý hành chính nhà nước.

Năng lực chủ thể đối với công chức, cán bộ được phát sinh nếu cá nhân đó được nhà nước giao cho chức vụ hoặc một công vụ nhất định thuộc bộ máy nhà nước, sau đó sẽ năng lực chủ thể này cần phải phù hợp với chính đơn vị và cũng như vị trí công tác từng cán bộ, công chức ấy.

Đối với năng lực chủ thể của các đơn vị kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị là vù trang hoặc hành chính- sự nghiệp thì được phát sinh  khi quyền và nghĩa vụ được quy định bởi nhà nước đối với quản lý hành chính nhà nước, sau đó khi tổ chức đó bị giải thể hoặc quy định pháp luật đó không còn thì bị chấm dứt.

Vì vậy thì các tổ chức đó bởi không có chức năng về quản lý nhà nước khi tham gia vào quan hệ pháp luật sẽ tham gia với tư cách là chủ thể thường. Khi nhà nước trao quyền về quản lý hành chính trong nhà nước với những công việc nhất định thì các tổ chức đó có thể tham gia quan hệ pháp luật hành chính là chủ thể đặc biệt.

Khách thể của quan hệ pháp luật hành chính

Khách thể của quan hệ pháp luật hành chính được xác định là về trật tự quản lý hành chính đối với từng lĩnh vực. Các bên khi tham gia mối quan hệ này theo đó chủ thể muốn hướng tới những đối tượng là lợi ích vật chất, lợi ích phi vật chất, đóng vai trò là 1 yếu tố định hướng sự hình thành, vận động một quan hệ pháp luật hành chính.

Quan hệ pháp luật hành chính có những đặc trưng sau:

Do các quan hệ pháp luật hành chính đều phát sinh từ hoạt động quản lý hành chính nhà nước hay còn gọi là hoạt động chấp hành, điều hành do đó quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia quan hệ pháp luật hành chính đều gắn với hoạt động này.

Ví dụ: Công dân gửi đơn khiếu nại làm phát sinh quan hệ giữa công dân và Nhà nước.

Ví dụ: Quan hệ giữa tổ chức xã hội và công dân không phải là quan hệ pháp luật hành chính.

Chủ thể bắt buộc thường là đơn vị hành chính nhà nước, trong một số trường hợp chủ thể có thể là tổ chức xã hội, hoặc cá nhân được Nhà nước trao quyền.

Việc giải quyết tranh chấp hành chính ở nước ta hiện nay có hai phương thức: Một là, do đơn vị hành chính nhà nước giải quyết theo Luật Khiếu nại; hai là, do Tòa án giải quyết theo Luật Tố tụng hành chính. Tuy nhiên, tỷ lệ các vụ việc được đơn vị hành chính nhà nước giải quyết vẫn chiếm đa số.

Điều này xuất phát từ đặc điểm các bên vi phạm trong quan hệ pháp luật hành chính đều xâm hại đến trật tự quản lý hành chính nhà nước, nói cách khác là đều gây tổn hại cho Nhà nước, do đó họ phải chịu trách nhiệm trước Nhà nước.

Có 02 loại quan hệ pháp luật hành chính:

– Các quan hệ dọc là quan hệ pháp luật hành chính giữa các bên có phụ thuộc về mặt tổ chức.

Ví dụ: Giữa Ủy ban nhân dân tỉnh và Sở Tư pháp, giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo với Vụ Giáo dục Đại học.

– Các quan hệ ngang là quan hệ pháp luật hành chính giữa các chủ thể không có sự lệ thuộc về mặt tổ chức, như: Cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội, đơn vị nhà nước và công dân…

Có 02 loại quan hệ pháp luật hành chính:

– Các quan hệ nội dung là các quan hệ trực tiếp thực hiện các quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong quan hệ đó.

Ví dụ: Quan hệ giữa đơn vị công an và công dân (khi đơn vị công an xử phạt vi phạm hành chính) hay quan hệ giữa Ủy ban nhân dân huyện và công dân (khi yêu cầu cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất).

– Các quan hệ thủ tục là quan hệ phát sinh nhằm tiến hành những thủ tục cần thiết do pháp luật quy định giúp cho việc thực hiện quyền và nghĩa vụ trong quan hệ nội dung.

Ví dụ: Công dân yêu cầu cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất phải gửi đơn cho Ủy ban nhân dân huyện (quan hệ thủ tục).