Quyền ưu tiên mua trước là gì? Quyền ưu tiên mua cổ phần?

1. Quyền ưu tiên mua trước là gì?

Quyền mua trước hay đặc quyền mua trong tiếng Anh được gọi là preemptive right. Đây là quyền ưu đãi gắn liền với cổ phiếu đang lưu hành, một quyền ưu đãi gắn với một cổ phiếu, do công ty phát hành ra cổ phiếu đó để huy động thêm vốn cổ phần.

Quyền mua trước cho phép người sở hữu những cổ phần đang lưu hành được mua một số nhất định cổ phiếu trong đợt phát hành mới của công ty, tại một mức giá xác định thấp hơn mức giá chào bán ra công chúng trong một thời hạn nhất định.

Các quyền này cũng được chuyển nhượng giữa các cổ đông có quyền thụ hưởng quyền và các nhà đầu tư khác. 

Thông thường, quyền mua trước có thời hạn ngắn hạn là chủ yếu (từ 2-4 tuần) và việc phát hành quyền được quy định trong điều lệ tổ chức của công ty.

2. Đặc điểm của quyền ưu tiên mua trước:

Mức giá đăng kí quyền mua trước:

Mức giá đăng kí trong tất cả các dạng quyền mua trước thấp hơn mức giá hiện hành của cổ phiếu vào thời điểm quyền được phát hành. 

Điều này là do: 

– Rủi ro có thể xảy ra khi giá thị trường giảm trong thời hạn phát hành quyền và điều đó có thể ảnh hưởng đến đợt phát hành. 

– Mức chênh lệch đáng kể này làm tăng tính hấp dẫn đối với các cổ đông cũ. Vì vậy, để tránh cho các cổ đông cũ khỏi thiệt, họ được mua cổ phần mới theo giá lí thuyết bằng phần chênh lệch giữa thị giá cổ phiếu trước và sau khi tăng vốn.

Giá trị của quyền:

Giá trị của quyền mua trước (chứng quyền) được xác định như sau:

M= (P-F)/(N+1)

Trong đó: 

– P là thị giá cổ phiếu

– F là giá ưu đãi của chứng quyền

– N là định mức số cổ phiếu cũ để mua một cổ phiếu mới hay là số lượng quyền cần để mua một cổ phần mới = Số lượng cổ phần cũ đang lưu hành/số lượng cổ phần mới.

Trong đó: Số lượng cổ phần mới = mức vốn cần huy động/giá đăng kí mua

Sở dĩ trong mẫu số, N phải cộng thêm 1 là vì trong thời hạn đăng kí mua cổ phần mới, giá thị trường của cổ phiếu (P) đã bao gồm luôn cả giá trị của quyền.

Bán quyền mua trước:

Trường hợp các cổ đông không muốn thực hiện quyền, họ có thể bán chúng trên thị trường trong thời gian quyền chưa hết hạn. 

Giá quyền phụ thuộc vào giá thị trường của cổ phiếu. Ngoài ra, cần lưu ý rằng vào ngày đầu tiên cổ phần được mua bán không còn kèm đặc quyền, giá thị trường sẽ giảm một khoảng bằng với giá trị của đặc quyền (vì cổ phần bây giờ đang được bán không có đặc quyền). 

Khi đó, giá trị của một đặc quyền sẽ là:

M= (P-F)/N

3. Quyền ưu tiên mua cổ phần là gì?

Theo quy định tại khoản 1 Điều 115 Luật Doanh nghiệp 2020 về quyền mua cổ phần như sau:

Quyền của cổ đông phổ thông

1. Cổ đông phổ thông có quyền sau đây:

a) Tham dự, phát biểu trong cuộc họp Đại hội đồng cổ đông và thực hiện quyền biểu quyết trực tiếp hoặc thông qua người đại diện theo ủy quyền hoặc hình thức khác do Điều lệ công ty, pháp luật quy định. Mỗi cổ phần phổ thông có một phiếu biểu quyết;

b) Nhận cổ tức với mức theo quyết định của Đại hội đồng cổ đông;

c) Ưu tiên mua cổ phần mới tương ứng với tỷ lệ sở hữu cổ phần phổ thông của từng cổ đông trong công ty;

d) Tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 120, khoản 1 Điều 127 của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan;

đ) Xem xét, tra cứu và trích lục thông tin về tên và địa chỉ liên lạc trong danh sách cổ đông có quyền biểu quyết; yêu cầu sửa đổi thông tin không chính xác của mình;

e) Xem xét, tra cứu, trích lục hoặc sao chụp Điều lệ công ty, biên bản họp Đại hội đồng cổ đông và nghị quyết Đại hội đồng cổ đông;

g) Khi công ty giải thể hoặc phá sản, được nhận một phần tài sản còn lại tương ứng với tỷ lệ sở hữu cổ phần tại công ty.

Theo đó, căn cứ quy định trên thì cổ đông phổ thông là người có quyền ưu tiên mua cổ phần mới tương ứng với tỷ lệ sở hữu cổ phần phổ thông của từng cổ đông trong công ty.

Theo quy định tại khoản 2 Điều 124 Luật Doanh nghiệp 2020 về quyền mua cổ phần như sau:

Chào bán cổ phần cho cổ đông hiện hữu

1. Chào bán cổ phần cho cổ đông hiện hữu là trường hợp công ty tăng thêm số lượng cổ phần, loại cổ phần được quyền chào bán và bán toàn bộ số cổ phần đó cho tất cả cổ đông theo tỷ lệ sở hữu cổ phần hiện có của họ tại công ty.

2. Chào bán cổ phần cho cổ đông hiện hữu của công ty cổ phần không phải là công ty đại chúng được thực hiện như sau:

a) Công ty phải thông báo bằng văn bản đến cổ đông theo phương thức để bảo đảm đến được địa chỉ liên lạc của họ trong sổ đăng ký cổ đông chậm nhất là 15 ngày trước ngày kết thúc thời hạn đăng ký mua cổ phần;

b) Thông báo phải gồm họ, tên, địa chỉ liên lạc, quốc tịch, số giấy tờ pháp lý của cá nhân đối với cổ đông là cá nhân; tên, mã số doanh nghiệp hoặc số giấy tờ pháp lý của tổ chức, địa chỉ trụ sở chính đối với cổ đông là tổ chức; số cổ phần và tỷ lệ sở hữu cổ phần hiện có của cổ đông tại công ty; tổng số cổ phần dự kiến chào bán và số cổ phần cổ đông được quyền mua; giá chào bán cổ phần; thời hạn đăng ký mua; họ, tên, chữ ký của người đại diện theo pháp luật của công ty. Kèm theo thông báo phải có mẫu phiếu đăng ký mua cổ phần do công ty phát hành. Trường hợp phiếu đăng ký mua cổ phần không được gửi về công ty đúng hạn theo thông báo thì cổ đông đó coi như đã không nhận quyền ưu tiên mua;

c) Cổ đông có quyền chuyển quyền ưu tiên mua cổ phần của mình cho người khác.

Theo đó, căn cứ quy định trên thì cổ đông công ty cổ phần được chuyển quyền ưu tiên mua cổ phần của mình cho người khác.

4. Đặc điểm của quyền ưu tiên mua cổ phần:

Ưu tiên về giá: giá chào bán cổ phần không được thấp hơn giá thị trường tại thời điểm chào bán… ngoại trừ một số trường hợp, trong đó có trường hợp cổ phần chào bán cho tất cả các cổ đông hiện hữu theo tỷ lệ cổ phần hiện có của họ trong công ty. Như vậy, tức là để sở hữu một lượng cổ phần tương tư với các đối tượng khác trong xã hội thì cổ đông hiện hữu chỉ cần bỏ ra một số tiền thấp hơn giá thị trường.

Ưu tiên về thứ tự mua cổ phần: theo đó số cổ phần mới chào bán sẽ phải bán cho những cổ đông hiện hữu trước, nghĩa là họ được ưu tiên mua trước, sau đó phần còn lại công ty mới có thể chào bán rộng rãi cho các nhà đầu tư khác.

5. Những bất cập của Luật Doanh nghiệp 2020 về ưu tiên mua cổ phần:

Theo quy định mới của Luật Doanh Nghiệp 2020, trừ trường hợp sáp nhập và hợp nhất công ty, thời điểm công ty cổ phần, trừ công ty đại chúng có nhu cầu thực hiện một đợt chào bán cổ phần riêng lẻ thì các cổ đông hiện hữu phải được đề nghị mua số cổ phần đó trước tiên. Trong trường hợp cổ đông hoặc người nhận được quyền ưu tiên hoặc chuyển quyển ưu tiên không mua hết thì số cổ phần còn lại được bán cho người khác theo phương án chào bán cổ phần riêng lẻ với điều kiện không thuận lợi hơn so với điều kiện chào bán cho các cổ đông, trừ trường hợp Đại hội đồng cổ đông có chấp thuận khác. Đây là một điểm mới chưa được đề cập trong các Luật doanh nghiệp trước đây, tuy nhiên nó có thể gây ra một số bất cập cho xông ty cổ phần khi thực hiện phương án tăng vốn bằng hình thức chào bán cổ phần riêng lẻ, cụ thể:

Thứ nhất, việc yêu cầu phải có sự từ bỏ quyền ưu tiên mua cổ phần của cổ đông hiện hữu khiến cho hình thức chào bán cổ phần riêng lẻ không khác biệt gì mấy so với hình thức chào bán cổ phần cho cổ đông hiện hữu, do đó tạo nên sự trùng lặp giữa các hình thức huy động vốn trong công ty đại chúng. Với quy định trước đây, khi dự định tăng vốn, công ty cổ phần sẽ cần lựa chọn phương thức chào bán cổ phần phù hợp trong từng trường hợp cụ thể, ví dụ: phương thức chào bán cổ phần cho cổ đông hiện hữu sẽ được lựa chọn khi công ty muốn phát hành thêm cổ phần cho các cổ đông hiện hữu của mình, ngược lại nếu muốn huy động vốn từ nguồn vốn bên ngoài, công ty sẽ lựa chọn phương án chào bán cổ phần riêng lẻ. Tuy nhiên, với quy định mới của Luật

Thứ hai, quy định này làm phức tạp hơn quy trình thực hiện phương án chào bán cổ phần riêng lẻ của công ty cổ phần. Thực tế khi đại hội đồng của công ty cổ phần đã thông qua phương án thực hiện chào bán cổ phần riêng lẻ thì các cổ đông hiện hữu đã nhất trí phương án huy động vốn từ nguồn vốn bên ngoài thay vì chủ động góp thêm vốn vào công ty, như vậy về cơ bản ý chí của các cổ đông là từ chối quyền mua ưu tiên mua cổ phần mà công ty sẽ phát hành mới. Do đó, việc phải gửi thông báo đến từng cổ đông và phải có văn bản thể hiện việc cổ đông từ chối quyền ưu tiên mua sẽ làm quy trình thực hiện tốn nhiều thời gian và chi phí, đặc biệt trong trường hợp công ty cổ phần có càng nhiều cổ đông thì quá trình thực hiện sẽ càng thêm vất vả.