Tình hình trẻ em bị bạo lực về thể chất ở Việt Nam hiện nay

Theo Báo cáo của Chính phủ, tính đến hết ngày 30/6/2019, cả nước có 24.776.733 trẻ em, chiếm 25,75% tổng dân số cả nước (trong đó có 12.915.365 trẻ em nam, chiếm 52,13%; 11.861.368 trẻ em nữ, chiếm 47,87%) [8]. 

Theo Báo cáo 217/BC–CP của Chính phủ, từ ngày 01/01/2015 đến ngày 30/6/2014, cả nước đã phát hiện, xử lý về hình sự và xử lý hành chính: 8.442 vụ bạo lực về thể chất với trẻ em có 8.709 trẻ em bị bạo lực về thể chất (1.672 trẻ em nam, 7.037 trẻ em nữ). Số trẻ em bị bạo lực về thể chất chiếm 0.035% tổng số trẻ em toàn quốc. Trong đó: 

– Xâm hại tình dục: 6.364 vụ, 6.432 trẻ em, chiếm 73,85% tổng số trẻ em bị bạo lực về thể chất; (trong đó: 2.191 trẻ bị hiếp dâm, 31 trẻ bị cưỡng dâm, 1.096 bị dâm ô, 3.114 trẻ bị giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác). 

– Bạo lực trẻ em: 706 vụ, 857 trẻ em (giết trẻ em: 191 trẻ, cố ý gây thương tích: 666 trẻ), chiếm 9,84% tổng số trẻ em bị bạo lực về thể chất; 

– Các hành vi như hành hạ trẻ em; sử dụng người dưới 16 tuổi vào mục đích khiêu dâm trẻ em; đánh tráo trẻ em dưới 1 tuổi; dụ dỗ, ép buộc hoặc chứa chấp trẻ em vi phạm pháp luật; truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy đối với trẻ em...: 1.246 vụ, 1.314 trẻ em, chiếm 15,09% tổng số trẻ em bị bạo lực về thể chất. 

– Các trường hợp khác: 126 vụ, 106 trẻ em, chiếm 1,22% tổng số trẻ em, gồm mua bán, bắt cóc, chiếm đoạt trẻ em . 

Theo Báo cáo của Chính phủ số 217/BC–CP ngày 14/5/2020 của Chính Phủ và tổng hợp báo cáo của các bộ, ngành, địa phương, trong giai đoạn từ 2015 đến tháng 6/2019 đáng lưu ý có: 

– 337 trẻ bị tử vong do bị bạo lực về thể chất (trong đó 191 trẻ em bị giết, 146 trẻ bị các hình thức khác dẫn đến tử vong). Các địa phương có số trẻ bị tử vong 

nhiều là Hà Nội (13 trẻ), Bắc Ninh (8 trẻ), Gia Lai (8 trẻ), Lào Cai (8 trẻ), Quảng Ninh (7 trẻ), Thanh Hóa (7 trẻ). 

– 418 trẻ có thai do bị xâm hại tình dục. Các địa phương có số trẻ em có thai do bị xâm hại tình dục nhiều là: Thành phố Hồ Chí Minh (86 trẻ), Bắc Kạn (17 trẻ), 

Đồng Tháp (16 trẻ), Long An (15 trẻ), Lâm Đồng (14 trẻ), Bình Phước (14 trẻ). 

– 193 trẻ em bị rối loạn tâm thần. – 375 trẻ em bị thương tật. – 180 trẻ em phải bỏ học. 

Trong đó trẻ em là nạn nhân dưới 6 tuổi chiếm 7,2%, dưới 13 tuổi chiếm tới 37,3% trong các vụ bạo lực về thể chất với trẻ em. Các trẻ em khác là nạn nhân bị bạo lực về thể chất đều bị tổn hại với các mức độ khác nhau . 

Theo báo cáo này thì kết quả xử lý các vụ việc bạo lực về thể chất với trẻ em được phát hiện và xử lý theo quy định pháp luật đã: 

– Khởi tố: 7.119 vụ, gồm 7.211 bị can và 7.244 nạn nhân; – Xử lý vi phạm hành chính: 1.234 vụ, 1.511 đối tượng, 1.324 nạn nhân – Đang điều tra, xác minh: 89 vụ, 122 đối tượng, 141 trẻ em nghi bị xâm hại. 

Tính chất vụ việc bạo lực về thể chất với trẻ em ngày càng nghiêm trọng, phức tạp, gây bức xúc trong dư luận xã hội. Nạn nhân trẻ em bị bạo lực về thể chất xảy ra ở nhiều độ tuổi, đặc biệt có cả những trẻ em tuổi mầm non. 

Số trẻ em bị bạo lực về thể chất được phát hiện, xử lý trong giai đoạn 2011 – 2014 là 7.211 trẻ em, tăng 98 trẻ em bị bạo lực về thể chất. Đáng lưu ý, trong 6 tháng đầu năm 2019, số trẻ bị bạo lực về thể chất tăng đột biến, với 1.400 trẻ, gần bằng 80% trẻ bị bạo lực về thể chất trong cả năm 2018 (1.799 trẻ), tính trung bình một ngày có 7 trẻ em bị xâm hại. Sự gia tăng đột biến này một phần phản ánh thực tế các vụ bạo lực thể chất trẻ em tăng, một phần do người dân, trẻ em có ý thức hơn trong việc tố giác, tố cáo hành vi bạo lực về thể chất đối với trẻ em, đồng thời công tác phát hiện, xử lý hành vi bạo lực thể chất trẻ em cũng được tăng cường hơn giai đoạn trước. 

Trong các hình thức bạo lực về thể chất với trẻ em nổi lên gây bức xúc nhất trong giai đoạn này là xâm hại tình dục với 6.364 vụ và 6.432 trẻ em là nạn nhân, chiếm tới 75,38% tổng số vụ bạo lực về thể chất với trẻ em được công an các cấp tiếp nhận xử lý. Cá biệt có nhiều địa phương, số vụ trẻ em bị xâm hại tình dục chiếm tới 90% tổng số vụ trẻ em bị xâm hại – điển hình như tỉnh Hậu Giang chiếm 97,4%, tỉnh Kiên Giang chiếm 95,5% và tỉnh Đồng Nai chiếm 94,2%.

Bạo lực về thể chất với trẻ em cũng xảy ra nhiều, hậu quả nghiêm trọng, trong đó 857 trẻ em là nạn nhân, chiếm 9,84% tổng số trẻ em bị bạo lực về thể chất được phát hiện, xử lý.Theo Báo cáo của Chính phủ số 217/BC–CP ngày 14/5/2020 của Chính Phủ, có 1.031.944 trẻ em (chiếm 5,36%) trong độ tuổi 5–17 tuổi được xác định là lao động trẻ em trong đó có 790.518 trẻ em lao động không đúng quy định pháp luật .

Số lượng trẻ em lao động không đúng quy định của pháp luật về lao động còn lớn, nhưng không phải là lao động cưỡng bức theo các Công ước quốc tế về lao động cưỡng bức và đã giảm đáng kể kể so với những năm trước, thấp hơn tỷ lệ chung của một số nước trong khu vực. Phần lớn trẻ em tham gia lao động sớm đều có hoàn cảnh khó khăn, mục đích lao động để kiếm thêm thu nhập phụ giúp gia đình, nên được các gia đình đồng thuận và chính quyền địa phương còn gặp khó khăn trong việc đưa các em trở về nhà. Vì vậy, cần có nhiều giải pháp tổng thể về kinh tế – xã hội thì mới giải quyết được cơ bản tình trạng trẻ em lao động không đúng quy định của pháp luật. 

Hành vi bạo lực về thể chất đối với trẻ em vi phạm nghiêm trọng chuẩn mực đạo đức. Người cao tuổi, cha mẹ, người thân, thầy cô giáo và người có trách nhiệm chăm sóc trẻ em đều có hành vi bạo lực, xâm hại trẻ em. Nhiều vụ xâm hại tình dục trẻ em báo động về sự suy đồi đạo đức như hiếp dâm tập thể, hiếp dâm rồi giết trẻ em, người cao tuổi xâm hại tình dục trẻ em nhỏ tuổi. Một số vụ hiếp dâm trẻ em mang tính loạn luân như cha dượng hiếp dâm con riêng của vợ, cha đẻ hiếp dâm con gái ruột trong một thời gian dài. Trẻ em bị bạo lực, xâm hại trên môi trường mạng có xu hướng tăng nhanh. 

Trong thực tế, còn nhiều trường hợp trẻ em bị bạo lực về thể chất nhưng chưa được phát hiện kịp thời, đầy đủ để xử lý, nhất là các hành vi bạo lực gây tổn hại về thân thể và sức khỏe cho trẻ em. Nhiều vụ bạo lực về thể chất với trẻ em xảy ra ở nơi kín đáo, biệt lập, nhiều vụ xảy ra tại gia đình, ít có tố giác; nhiều vụ xâm hại tình dục hay bạo lực xảy ra trong thời gian dài mới bị phát hiện, có vụ cha mẹ biết con bị xâm hại tình dục nhưng không tố giác vì nhiều lý do khác nhau; nhiều đối tượng xâm hại tình dục lợi dụng mạng xã hội, lấy tên, địa chỉ, nhân thân giả nên việc thu thập thông tin, điều tra, xử lý của các cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn...

Mặt khác, công tác đi theo dõi, thống kê số trẻ em bị bạo lực về thể chất chưa được quan tâm đúng mức. Điều này dẫn đến số vụ việc bạo lực về thể chất với trẻ em đã bị phát hiện, xử lý nêu trong các báo cáo chưa phản ánh đầy đủ tình hình trẻ em bị bạo lực về thể chất trên thực tế. 

– Đối tượng thực hiện hành vi bạo lực về thể chất với trẻ em rất đa dạng, có trình độ, tuổi tác, nghề nghiệp khác nhau, có cả đối tượng là người lạ và người quen biết với trẻ em, có người thân thích trong gia đình; giáo viên, nhân viên cơ sở giáo dục; cán bộ công chức, viên chức; cán bộ hưu trí, người cao tuổi....

Các đối tượng thực hiện hành vi bạo lực về thể chất với trẻ em chủ yếu là nam giới chiếm 95%; họ là người ruột thịt, người thân thích và người quen biết với trẻ em chiếm tỷ lệ lớn trong các đối tượng bạo lực về thể chết với trẻ em và có xu hướng gia tăng: tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu 97,92%, tỉnh Phú Thọ chiếm 97%, tỉnh Cà Mau 95,9%... . Đáng lưu ý, ở nhiều địa phương có vụ việc bố đẻ xâm hại con ruột, bố dượng xâm hại con riêng của vợ, ông nội xâm hại cháu gái, có trường hợp xâm hại tình dục dẫn đến trẻ em mang thai, đẻ con; có trường hợp giết con mang tính chất dã man, mất nhân tính... 

Bạo lực về thể chất với trẻ em không chỉ xảy ra ở vùng nông thôn, vùng còn khó khăn, đặc biệt khó khăn mà tại các tỉnh thành phố lớn có điều kiện kinh tế – xã hội phát triển cũng đang có xu hướng gia tăng. Thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Hà Nội là 2 trong 10 địa phương có số trẻ em bị bạo lực về thể chất nhiều nhất trong cả nước. Hành vi bạo lực về thể chất với trẻ em xảy ra ở nhiều địa điểm khác nhau. Nhiều vụ xảy ra tại nơi vắng vẻ, ít người qua lại, nơi kín đáo, biệt lập. Nhiều vụ xảy ra ngay tại khu vực công cộng, nơi vui chơi của trẻ như: cơ sở giáo dục, cơ sở trông giữ trẻ em, cơ sở bảo trợ xã hội, điểm sinh hoạt, điểm vui chơi của trẻ em, cầu thang máy chung cư... 

Chiều 03/4/2020, Phòng cảnh sát hình sự Công an thành phố Hà Nội cho biết vừa ra quyết định khởi tố bị can và tạm giam 4 tháng đối với Nguyễn Minh Tuấn (31 tuổi, trú Nguyễn Đình Chiểu, phường Lê Đại Hành, quận Hai Bà Trưng) và Nguyễn Thị Lan Anh (29 tuổi, trú thôn Võng La, huyện Đông Anh) để điều tra về hành vi giết người và tàng trữ trái phép chất ma túy. Theo công an, hai bị can này đều nghiện ma túy. Từ ngày 29/3/2021, Tuấn và Lan Anh đã không cho cháu M.M. (3 tuổi) ăn uống. Cả hai cùng nhau hành hạ, đánh đập cháu MM. như bắt quỳ trong chậu nước, đánh vào tay, đánh vào đầu, vào mặt cháu bé. Đến 8 giờ sáng 30/3/2021, khi thấy con lịm đi, không uống sữa, hô hấp nhân tạo không được thì Lan Anh mới gọi taxi đưa cháu M.M. đi cấp cứu. Các bác sĩ Bệnh viện Đại học Y Hà Nội tiếp nhận cháu bé trong tình trạng đã chết, trên người thương tích đầy mình nên báo cơ quan công an. Tại cơ quan công an, hai bị can khai nhận riêng trong ngày 29/3/2021 đã đánh cháu M.M. 7 lần, dẫn đến việc cháu tử vong. Qua khám nghiệm tử thi, cháu M.M. bị chấn thương sọ não, gãy răng, xung huyết ở tim, phổi... Thật đau lòng khi trong vụ án này bé M.M mới chỉ 3 tuổi đã bị chính người thân là mẹ đẻ và cha dượng bạo lực dẫn tới tử vong khi bản thân em chưa có khả năng tự bảo vệ bản thân. 

Sau 2 ngày xét xử và nghị án, chiều 19/11/2021, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã đưa ra phán quyết đối với hai bị cáo trong vụ án cha dượng và mẹ đẻ bạo lực với con gái MM 3 tuổi dẫn đến tử vong. Theo đó, tòa tuyên phạt bị cáo Nguyễn 

Minh Tuấn (31 tuổi, trú quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) tử hình về tội giết người và 30 tháng tù về tội tàng trữ trái phép chất ma túy, tổng hình phạt là tử hình. Bị cáo Nguyễn Thị Lan Anh (29 tuổi) bị phạt tù chung thân về tội giết người, 18 tháng tù về tội tàng trữ trái phép chất ma túy tổng hợp hình phạt là chung thân. 

Ta nhận thấy, về phương thức và thủ đoạn bạo lực về thể chất với trẻ em ngày càng đa dạng, tinh vi và phức tạp hơn. Các phương thức, thủ đoạn bạo lực về thể chất với trẻ em phổ biến, chủ yếu như: 

– Lợi dụng trẻ em chưa nhận thức đầy đủ về giới tính, thiếu kỹ năng tự bảo vệ bản thân trong khi cha mẹ thiếu quan tâm, buông lỏng việc quản lý con, để gạ gẫm, hứa hẹn hoặc đe dọa để thực hiện hành vi bạo lực về thể chất. 

– Lợi dụng trẻ em trẻ nhỏ tuổi, non nớt, không thể tự bảo vệ bản thân, đặc biệt là đối với trẻ em mầm non được gửi tại một số cơ sở trông giữ trẻ ngoài công lập không có đầy đủ điều kiện để cha mẹ giám sát việc chăm sóc, nuôi dạy trẻ. 

– Lợi dụng hoàn cảnh như trẻ em khi ở nhà một mình hoặc tại nơi vắng vẻ, không có người giám sát, không được bảo vệ (đi qua đường vắng, ngõ vắng...) để tấn công và thực hiện hành vi bạo lực về thể chất với trẻ em. 

– Lợi dụng mối quan hệ lệ thuộc về gia đình (cha mẹ và con, ông và cháu, | cha dượng, mẹ kế với con riêng của chồng hoặc vợ); mối quan hệ gần gũi giữa người chăm sóc, người nuôi dưỡng với trẻ em, giữa thầy, cô giáo với học sinh; giữa người thân thích họ hàng, hàng xóm, người quen biết với trẻ em… để thực hiện hành vi xâm hại tình dục với trẻ em. 

– Lợi dụng trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, trẻ em gặp khó khăn, thiếu thốn về vật chất, tình cảm cha mẹ ly thân, ly hôn, cha mẹ đi làm ăn xa, cha mẹ mắc tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật...) để tiếp cận, rủ rê, thực hiện các hành vi bạo lực về thể chất với trẻ em. 

– Lợi dụng quan hệ yêu đương với nhóm trẻ trong độ tuổi từ 13 tuổi đến 16 tuổi, trong khi các em chưa hiểu biết đầy đủ về pháp luật, kỹ năng phòng, chống bạo lực về thể chất, dẫn đến nhiều trường hợp đồng thuận trong thực hiện hành vi xâm hại tình dục. 

– Lợi dụng mạng xã hội, lấy hình ảnh, thông tin giả mạo để dụ dỗ, lừa gạt hoặc gây sức ép đối với trẻ em; tham gia các trò chơi trực tuyến, các trang mạng xã hội kết bạn để tạo dựng lòng tin, tiếp cận, sau đó thực hiện hành vi bạo lực về thể chất với trẻ em. 

– Lợi dụng trẻ em còn thiếu kỹ năng, kinh nghiệm sống, các đối tượng còn tiếp cận, dụ dỗ trẻ em gái ham chơi, đua đòi, rủ đi chơi, đi du lịch, hứa hẹn tìm việc làm có lương cao, rồi bán trẻ em cho đối tượng kinh doanh dịch vụ nhạy cảm hoặc bán ra nước ngoài. 

Mọi hành vi bạo lực về thể chất đối với trẻ em dù bất kỳ hình thức nào cũng gây ra hậu quả xấu đối với trẻ em, nhiều hành vi bạo lực về thể chất để lại hậu quả nặng nề, nghiêm trọng, lâu dài về sức khỏe, tinh thần đối với trẻ em và gia đình của các em. Có trường hợp trẻ em bị tử vong, khiến trẻ em phải tự tử hoặc thương tật nặng, thương tật vĩnh viễn do bị bạo lực, xâm hại tình dục, sinh con và làm mẹ khi vẫn đang trong độ tuổi trẻ em, bị khủng hoảng, rối loạn tinh thần, mất niềm tin, phải bỏ học... ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển bình thường và tương lai của trẻ.

Bạo lực về thể chất với trẻ em có ảnh hưởng xấu đến trật tự, an toàn xã hội, gây tâm lý hoang mang, lo sợ trong xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến nền tảng đạo đức, thuần phong mỹ tục của dân tộc... Những số liệu phân tích và vụ việc trên cho thấy bên cạnh những kết quả đạt được thì thực trạng tuân thủ pháp luật về bảo đảm quyền bảo vệ của trẻ em khỏi mọi hình thức bạo lực về thể chất còn nhiều bất cập, tiềm ẩn những nguy cơ chưa được phát hiện, chưa bảo đảm tuân thủ pháp luật về bảo đảm quyền bảo vệ của trẻ em và cần phải có những giải pháp khắc phục.