Cho vay ngang hàng là gì ? Ưu và nhược điểm P2P Lending?

1. Cho vay ngang hàng là gì?

Quan điểm 1:

Định nghĩa gốc của ngang hàng (peer–to–peer) dùng để chỉ những giao dịch giữa các cá nhân với nhau. Sau này được phát triển và mở rộng ra rất nhiều lĩnh vực hoạt động, nhiều thị trường kinh doanh khác nhau được gọi là Kinh doanh ngang hàng (peer-to–peer business). Trong lĩnh vực tài chính, cụ thể là hoạt động tín dụng đã hình thành khái niệm về cho vay ngang hàng. Thị trường tài chính ngang hàng (peer–to–peer lending marketplace) là nơi cung cấp những nền tảng cho những chủ thể có nhu cầu vay vốn và những cá nhân có tiền nhàn rỗi muốn đầu tư, gặp nhau và giao dịch với nhau. Đây là một thị trường cho vay mà trong đó các bên tham gia không chỉ là cá nhân mà còn có thể là những doanh nghiệp, tổ chức chính phủ, tổ chức phi chính phủ và thậm chí có sự đầu tư của Ngân hàng, các Quỹ đầu tư và Quỹ bảo hiểm. Những thị thường này hoàn toàn tách biệt với mô hình hoạt động kinh doanh dịch vụ tài chính truyền thống . 

Trong quá trình hình thành và phát triển, đã có nhiều nhà khoa học đưa ra các định nghĩa khác nhau về cho vay ngang hàng. Theo Jeremy Mandell đến từ Công ty luật Morrison & Foerster, cho vay ngang hàng là một hoạt động kết nối đầu tư một cách thuận tiện bên ngoài hệ thống ngân hàng tiêu dùng thông thường, bằng cách kết nối trực tiếp người đi vay với người cho vay hoặc NĐT thông qua một nền tảng Internet. 

Theo trang web tài chính Investopedia, cho vay ngang hàng là một phương pháp cho vay tạo điều kiện thuận lợi cho các cá nhân vay tiền và cho vay tiền giao dịch trực tiếp mà không cần đến một tổ chức tài chính chính thức làm trung gian. cho vay ngang hàng đề cập đến các khoản vay không có đảm bảo giữa người cho vay và người đi vay thông qua các nền tảng trực tuyến mà không cần trung gian của bất kỳ tổ chức tài chính nào 

Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, Cho vay ngang hàng (tên tiếng Anh: Peer-to–peer lending, cũng viết tắt là cho vay P2P), là thực tế cho vay tiền cho cá nhân hoặc doanh nghiệp thông qua các dịch vụ trực tuyến phù hợp với người cho vay với người vay. 

Theo Vụ Chính sách tiền tệ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) (2020), cho vay ngang hàng được hiểu là sự trao đổi tài chính trực tuyến, giữa các cá nhân hoặc tổ chức mà không thông qua trung gian trực tiếp như tổ chức tài chính truyền thống. Các ngân hàng có thể vẫn đóng một vai trò nhất định tùy từng luật pháp điều chỉnh ở mỗi quốc gia, các ngân hàng có thể hoạt động như các tổ chức lưu ký, cung cấp cho nền tảng các tài khoản của khách hàng và được xử lý trong nền tảng. 

Như vậy, có thể hiểu cho vay ngang hàng (P2P lending) hay còn tên gọi khác là cho vay giữa cá nhân (Person–to–Person) hay P2P, hoặc cho vay tại chỗ (Marketplace Lending) là mô hình kinh doanh mới, một loại hình dịch vụ sáng tạo, được thiết kế và xây dựng trên nền tảng ứng dụng công nghệ số để kết nối trực tiếp người đi vay với người cho vay (nhà đầu tư) mà không thông qua trung gian tài chính truyền thống. 

Theo đó, những bên tham gia P2P bao gồm: nhà đầu tư (bên cho vay), bên vay và các công ty P2P cung cấp nền tảng công nghệ kết nối và hỗ trợ bên cho vay và bên vay (gọi tắt là công ty P2P). Công ty P2P lending cung cấp nền tảng giao dịch trực tuyến để người vay kết nối trực tiếp vay mượn với người cho vay. Toàn bộ hoạt động vay, trả nợ (gốc, lãi) giữa người vay và người cho vay được nền tảng giao dịch trực tuyến ghi nhận và lưu trữ bằng các bảng điện tử, số hoá. Cho vay ngang hàng được thực hiện dựa trên nền tảng công nghệ thông tin, những công ty hoạt động theo loại hình này sử dụng công nghệ Big Data để thu thập tất cả dữ liệu của cả hai phía người cho vay và người đi vay và được hưởng phí dịch vụ từ cả nhà đầu tư và bên vay. Bên cạnh chức năng kết nối trung gian thông tin nêu trên, một số công ty P2P Lending có thể cung cấp dịch vụ hỗ trợ người đi vay và cho vay: định danh khách hàng (e–KYC), chấm điểm tín nhiệm, định giá khoản vay và tài sản đảm bảo, mua/bán lại khoản vay, thu hồi nợ... . 

Phương thức hoạt động của P2P lending là kết nối trực tuyến, nhà cung cấp dịch vụ dựa trên các hệ thống truyền thông, mạng xã hội, tích hợp trong phần mềm chuyên dụng đưa ra các cơ chế chấm điểm tín dụng và đưa ra các thông tin về số tiền cho vay, lãi suất kỳ vọng, thời gian vay và mức độ rủi ro. Dựa vào các thông số này, người cho vay (sau đây gọi là nhà đầu tư) sẽ đăng ký nhu cầu cho vay. Các công ty P2P sẽ sử dụng nền tảng công nghệ để phối kết hợp nhu cầu của các bên một cách hợp lý nhất và thu phí của cả 2 bên. Nhà đầu tư có thể lựa chọn người vay hoặc có thể chia nhỏ số tiền cho nhiều món vay khác nhau. 

Về bản chất, cho vay ngang hàng là một hoạt động tài chính hướng đến nhu cầu thực sự của thị trường vốn mà chuyển vốn từ nơi thừa vốn sang nơi thiếu vốn không qua bên trung gian, kết nối giữa bên có vốn nhàn rỗi và bên có nhu cầu về vốn thông qua ứng dụng online hoặc kết nối trực tiếp và hưởng phí dịch vụ. Các công ty cho vay ngang hàng thường không phải là NĐT trực tiếp cho vay tiền, mà họ tạo ra không gian kết nối là các nền tảng cho vay ngang hàng cho các bên tham gia, đồng thời cung cấp các dịch vụ đơn giản hóa quá trình vay và cho vay.

Khác với hoạt động kinh doanh ngân hàng truyền thống là ngân hàng đóng vai trò trung gian và quản lý các nguồn huy động vốn và các khoản cấp tín dụng. Lợi nhuận của ngân hàng chủ yếu đạt được từ chênh lệch giữa lãi suất huy động thấp và lãi suất cấp tín dụng cao. Còn trong thị trường P2P Lending, các nền tảng chỉ thu hoa hồng phí từ các bên khi một giao dịch thành công, còn mức lãi suất suất được xác định theo cơ chế của từng loại nền tảng và lợi nhuận từ lãi được chia đều cho các bên cho vay theo tỷ lệ tài trợ [26]. Bên cạnh đó, nhà cung cấp dịch vụ đóng vai trò như một nhà tư vấn tài chính: đánh giá mức độ tín nhiệm của người vay, cung cấp thông tin giải ngân, đôn đốc thu hồi nợ và đóng vai trò như một đơn vị ủy quyền của người cho vay đứng ra thu nợ. 

Nhìn chung, có thể hiểu cho vay ngang hàng là hoạt động dựa trên nền tảng công nghệ tài chính (P2P lending) được xây dựng trên nền tảng giao dịch trực tuyến kết nối trực tiếp giữa người đi vay và người cho vay mà không thông qua các trung gian tài chính. Toàn bộ hoạt động vay, trả nợ (gốc, lãi) giữa người đi vay và người cho vay được nền tảng giao dịch trực tuyến ghi nhận và lưu trữ bằng các bảng điện tử, số hoá. 

Quan điểm 2:

– Cho vay ngang hàng( Peer-to-peer) lending – P2P là một loại nền tảng cho phép người tham gia vay và cho vay một khoản tiền mà không cần phải dựa vào một tổ chức tài chính thông thường để kiểm soát các giao dịch. Còn được gọi là crowdlending hoặc cho vay xã hội , một hệ thống như vậy kết nối người đi vay và người cho vay trực tiếp, thường là thông qua một trang web hoặc ứng dụng. Cho vay ngang hàng là hình thức cho cá nhân hoặc doanh nghiệp vay tiền trực tiếp mà không cần tổ chức tài chính chính thức tham gia làm trung gian trong giao dịch. Cho vay P2P thường được thực hiện thông qua các nền tảng trực tuyến phù hợp với người cho vay với người đi vay tiềm năng.

– Cho vay P2P cung cấp cả khoản vay có bảo đảm và không có thế chấp . Tuy nhiên, hầu hết các khoản vay trong hình thức cho vay P2P là khoản vay cá nhân không có thế chấp. Các khoản vay có bảo đảm là rất hiếm đối với ngành và thường được hỗ trợ bởi các mặt hàng xa xỉ. Do một số đặc điểm riêng, cho vay ngang hàng được coi là một nguồn tài chính thay thế. Cho vay ngang hàng (P2P) cho phép các cá nhân nhận các khoản vay trực tiếp từ các cá nhân khác, cắt bỏ tổ chức tài chính với tư cách là người trung gian. Các trang web hỗ trợ cho vay P2P đã tăng đáng kể việc áp dụng nó như một phương thức tài trợ thay thế.

– Các trang web cho vay P2P kết nối người vay trực tiếp với nhà đầu tư. Trang web đặt tỷ lệ và điều khoản và cho phép các giao dịch. Những người cho vay P2P là những nhà đầu tư cá nhân muốn nhận được lợi tức từ khoản tiết kiệm tiền mặt của họ tốt hơn so với tài khoản tiết kiệm ngân hàng hoặc các ưu đãi của CD. Người đi vay P2P tìm kiếm một giải pháp thay thế cho các ngân hàng truyền thống hoặc một tỷ lệ tốt hơn các ngân hàng cung cấp.

– Các trang web cho vay P2P kết nối người vay trực tiếp với nhà đầu tư. Mỗi trang web đặt tỷ giá và các điều khoản và cho phép giao dịch. Hầu hết các trang web có một loạt các mức lãi suất dựa trên mức độ tín nhiệm của người nộp đơn.