Mâm ngũ quả là một trong những thứ không thể thiếu trong trang trí bàn thờ gia tiên ngày tết. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn các bạn: Mâm ngũ quả là gì? Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết? Ý nghĩa của những loại quả trên mâm ngũ quả? Cách trang trí mâm ngũ quả ngày tết? Những lưu ý khi trang trí mâm ngũ quả ngày Tết? Những loại quả không nên bày trên mâm ngũ quả?
1. Mâm ngũ quả là gì?
Trong tiếng Hán Việt, “ngũ” có nghĩa là 5. “Mâm ngũ quả” có nghĩa làm mâm quả gồm có 5 loại quả khác nhau, mang ý nghĩa tượng trưng thể hiện mong muốn được ngũ phúc lâm môn: Phú (giàu có, nhiều của cải); Quý (phẩm chất sang trọng); Thọ (sống lâu trăm tuổi); Khang (có thật nhiều sức khỏe); Ninh (cuộc sống bình an).
2. Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết:
Từ xa xưa, mâm ngũ quả đã trở thành một phần không thể thiếu trên bàn thờ ngày Tết cổ truyền của người Việt Nam. Đặt mâm ngũ quả tượng trưng cho truyền thống uống nước nhớ nguồn, bày tỏ lòng thành kính đối với các bậc tổ tiên, đồng thời, cũng tượng trưng cho thành quả lao động cả năm của con cháu dâng lên các bậc bề trên.
Dù mỗi vùng miền có cách lựa chọn và bày trí mâm ngũ quả khác nhau, mâm ngũ quả dâng cúng trong đêm Giao thừa vẫn mang ý nghĩa chung: dâng lên ông bà tổ tiên để thể hiện lòng hiếu thảo và ước muốn những điều tốt đẹp, vạn sự bình an sẽ đến với gia đình.
Ngoài ra trên mâm ngũ quả, thường được lựa chọn 5 loại quả tương ứng với 5 màu sắc của các hành Kim- Mộc- Thủy- Hỏa- Thổ:
+ Màu đỏ tượng trưng cho Hỏa, thường là bao gồm các loại quả: Hồng, táo tây, thanh long…
+ Màu trắng tượng trưng cho Kim, thường là bao gồm các loại quả: roi, mận hoặc lê,…
+ Màu xanh tượng trưng cho Mộc, thường là bao gồm các loại quả: chuối xanh, đu đủ xanh, mãng cầu, quả na, sung, dừa, dưa hấu…
+ Với hành Thổ, tương ứng với những loại quả có màu nâu, nâu đất hay vàng như xoài chín, bưởi, phật thủ chín, quýt vàng, cam vàng…
+ Màu đen tượng trưng cho Thủy với những loại quả như nho đen hoặc các quả có màu tối, sậm.
3. Ý nghĩa những loại quả trên mâm ngũ quả:
Các loại hoa quảtrên mâm ngũ quả đều hàm chứa những ý nghĩa khác nhau:
+ Quả bưởi, quả dưa hấu: mong ước về một năm mới đủ đầy, nhiều may mắn.
+ Quả hồng, quýt: hứa hẹn về sự hưng thịnh, thành đạt và phát triển.
+ Quả lê: tương trưng cho sự may mắn, suôn sẻ và thuận lợi.
+ Quả lựu: tượng trưng cho con cháu sum họp, gia đình hòa thuận.
+ Quả đào: mong ước về sự thăng tiến trong công việc.
+ Quả táo: mang ý nghĩa phú quý, an khang, tài lộc
+ Quả thanh long: tượng trưng cho rồng mây gặp hội.
+ Trái dừa: tương tự như tiếng “vừa” có nghĩa không “thiếu”, là đủ đầy.
+ Quả sung: sự sung túc về mọi mặt trong cuộc sống như sức khỏe, công việc, tình cảm,…
+ Đu đủ: là sự đầy đủ, phồn thịnh.
+ Quả xoài: phát âm gần giống “xài” có nghĩa cầu mong cả năm “tiêu xài” không thiếu thốn.
4. Cách trang trí mâm ngũ quả ngày tết:
4.1. Trang trí mâm ngũ quả miền Bắc:
Một mâm ngũ quả đẹp, đúng theo tiêu chuẩn đối với người dân miền Bắc phải bao gồm đầy đủ các loại trái cây như: chuối xanh, bưởi, phật thủ, sung, hồng, quất cảnh, ớt, dứa,… với màu sắc rực rỡ nhưng phải hài hòa, đúng theo ngũ hành: Kim (màu trắng), Mộc (màu xanh lá), Thuỷ (màu đen), Hoả (màu đỏ), Thổ (màu vàng).
Chuối trong mâm ngũ quả được bày theo nải, là chuối xanh, mang ý nghĩa là sự sum họp, đầm ấm, quây quần bên nhau.
Quả bưởi có màu vàng, tượng trưng cho sự giàu sang, may mắn.
Đôi khi, nó được thay bưởi bằng quả phật thủ (mong muốn Phật và gia tiên lưu lại trong nhà lâu hơn để phù hộ cho gia chủ).
Quả quất cảnh, quả hồng hay ớt đỏ được sử dụng để tô điểm xung quanh mâm ngũ quả tượng trưng cho sự thành đạt, may mắn.
Quả dứa (quả thơm) có mùi thơm, thể hiện mong ước về một năm bình an và nhiều tài lộc.
4.2. Trang trí mâm ngũ quả miền Trung:
Khác với người niềm Bắc, mâm ngũ quả của người miền Trung khá đơn giản, bởi mảnh đất này thường chịu nhiều thiên tai, bão lũ, hạn hán quanh năm nên đất đai cũng không được màu mỡ, ít cây trái.
Các loại trái cây thường dùng để tranh trí mâm ngũ quả của người miền Trung bao gồm: thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, dứa, sung, cam, quýt.
4.3. Trang trí mâm ngũ quả miền Nam:
Người dân Nam Bộ thường rất cầu kỳ trong việc ăn uống lẫn cách bày trí mâm ngũ quả ngày Tết, họ thường chỉn chu trong khâu chọn lựa các loại hoa quả. Theo đặc trưng vùng, mong muốn “cầu sung vừa đủ xài” hy vọng một năm mới đầy đủ, sung túc, người miền Nam sẽ thường chọn những loại quả như mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài. Chúng ta cũng dễ dàng nhận thấy trong mâm ngũ quả của người miền Nam là không thể nào thiếu một cặp dưa hấu.
Cách trang trí mâm ngũ quả miền Nam thường thấy là đặt đu đủ, dừa, xoài lên mâm trước do có hình dáng to và nặng để đỡ các loại trái khác rồi sau đó mới lần lượt bày những loại quả còn lại lên trên hoặc xung quanh.
5. Những lưu ý khi trang trí mâm ngũ quả ngày Tết:
Chọn quả để bày biện:
Mâm ngũ quả ngày tết mỗi miền sẽ khác nhau ví dụ như mâm ngũ quả miền Bắc và miền Trung thường có chuối nhưng đối với miền Nam thì lại kiêng kỵ chuối. Do vậy, việc lựa chọn các loại quả để trình bày bạn cần lưu ý đến phong tục vùng miền.
Không nên lựa chọn những loại quả đã chín vì khi bày trí lên mâm ngũ quả chúng có thể bị chín quá, lá úa và vỏ mềm, vì mâm ngũ quả cần được trưng bày trong một khoảng thời gian khoảng 1 tuần tế. Chúng ta nên chọn những quả mới chín tới để giữ được màu sắc tươi mới và bày được lâu; chọn những quả chắc tay, không bị dập, trầy xước còn cuống và lá xanh để đảm bảo nó không bị thối nát, hoặc hỏng trong quá trình trưng.
Lưu ý không nên rửa trái cây trước khi bày biện mâm ngũ quả bởi, có thể làm chúng nhanh bị héo hoặc hư nếu có chỗ bị đọng nước. Thay vào đó, hãy lựa những quả già chưa chín hẳn để khi bày lên mâm ngũ quả thì chúng vừa chín tới và không bị hư thối.
Số lượng quả:
Số lượng quả cũng mang ý nghĩa phong thủy, ví dụ khi chọn mua chuối, bạn nên chọn mua những nãi có số quả lẻ, trái to tròn, đều và có hình dáng gần giống nư lòng bàn tay ngửa lên để hứng tài lộc, che chở và bảo bọc cho gia đình.
Số loại quả:
Mâm ngũ quả là mâm gồm 5 loại quả khác nhau, ngoài ra một vài mâm ngũ quả có thể có thêm dùng 1 số loại quả nhỏ hơn để chèn vào những vị trí trống trong mâm ngũ quả. Tuy nhiên, bạn không nên tham lam mà chưng quá nhiều loại quả lên mâm, nó vừa không đẹp mắt dễ bị rối khi nhìn vào tổng thể còn còn dễ rơi đổ và quá nhiều quả chồng lên nhau.
6. Những loại quả không nên bày trên mâm ngũ quả:
Thực tế, mỗi vùng miền đều có những loại quả đặc trưng hoặc thậm trí có rất nhiều lựa chọn bày hoa quả trên mâm, tuy nhiên như vậy không có nghĩa là chúng ta có thể bày bất cứ loại quả nào mình thích. Do vậy, K=khi bày mâm ngũ quả, chúng ta cần lưu ý tránh những loại quả dưới đây:
Những loại quả đã chín đẹp hoặc chín nẫu:
Gia chủ không nên lựa chọn những loại trái cây đã chín nẫu như đu đủ chín, xoài chín, chuối chín, vì mâm ngũ quả bày trên bàn thờ thường phải trưng lâu ngày, nếu lựa chọn quả chín mà bàn thờ thường có không khí ấm hơn dễ khiến các loại quả này bị chín nhanh hơn và nẫu, thu hút ruồi muỗi, các loại bọ tới làm ổ, làm ô uế nơi thờ cúng linh thiêng.
Những loại quả có mùi quá nồng:
Lựa chọn hoa quả cần phải có quy tắc riêng, như cần tìm kiếm những loại quả phù hợp để trưng bày vừa đẹp mắt, vừa mang mùi vị thoang thoảng dễ ngửi. Khi bày trên bàn thờ, cần tránh những loại quả có mùi quá nồng như sầu riêng, … mà chỉ nên chọn những loại trái cây có hương thơm nhẹ nhàng, thoang thoảng dễ chịu.
Những loại quả có gai nhọn:
Theo quan niệm phong thủy, những đồ vật, loại quả có gai như: mít, sầu riêng,… thường mang theo những nguồn năng lượng xấu, không nên dùng để trưng lên bàn thờ để tránh việc chúng gây ảnh hưởng đến tài lộc, vận trình của gia đình.
– Những loại hoa quả mọc sát đất hoặc những loại quả có họ hàng với rau như cà chua, me…
– Những loại quả có vị cay, đắng như ớt, khổ qua… với ý nghĩa để tránh đến những đắng cay, vất vả mà gia chủ có thể sẽ gặp phải trong năm mới.
– Hoa quả giả: Các chuyên gia phong thủy cho rằng việc cúng bái hoa quả giả, làm bằng nhựa là hành động không tôn trọng ông bà, tổ tiên, vì vậy gia chủ không bày hoa quả giả lên trên bàn thờ.