Chầu Đệ Tam là ai? Sự tích về Chầu Bà Đệ Tam Thoải Phủ?

1. Chầu Đệ Tam là ai?

Chầu Đệ Tam Thoải Phủhay còn được gọi tắt là Chầu Đệ Tam là vị Thánh Chầu Bà xếp thứ ba trong hệ thống Tứ Phủ Chầu Bà, xếp sau Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn và đứng trước Chầu Đệ Tứ Khâm Sai.

Chầu Đệ Tam Thoải Cung tương truyền là hóa thân của Mẫu Đệ Tam. Chầu bà vốn là công chúa Thủy Tinh Tiên Nữ, con gái vua Thủy Tề, ở Long Cung.

Người ta biết đến Thủy Tinh Tiên Nữ với tôn xưng là Lân Nữ Công Chúa. Người có quyền cai quản, coi giữ các tiên nữ ở dưới Thủy Phủ. Nhưng có sự tích nói rằng, Chầu Đệ Tam là trong số người con của Lạc Long Quân, và danh hiệu là Thủy Tinh Động Đình Ngọc Nữ Tam Giang Công Chúa, nhưng câu chuyện này không được lưu truyền và biết đến rộng rãi. Thực tế thì trong dân gian vẫn công nhận vị Chầu Đệ Tam là con gái của Vua Long Vương Bát Hải Động Đình hơn.

Ngoài ra, nhiều nơi còn cho rằng Chầu Đệ Tam chính là hóa thân của Mẫu Đệ Tam, người hầu cận bên cạnh Mẫu Thoải, nên người ta xem Chầu là hóa thân của Mẫu Đệ Tam.

2. Sự tích về Chầu Bà Đệ Tam Thoải Phủ:

Chầu Đệ Tam là một thần, chầu không hạ  trần, lại không phải nhân thần vì vậy câu chuyện về Chầu Đệ Tam không rõ ràng và không có một tài liệu ghi chép cụ thể nào cả. Hơn nữa Chầu vốn nghiêm nghị, thập phần công chính; chứ không phải là sự vui tươi, rộn rã.

Chầu Đệ Tam là vị chầu rất ít khi giáng đồng nhất. Chầu chỉ ngự về khi có người bắc ghế hầu Tứ Phủ ở các ngôi đền của những vị thánh hàng Thoải hay tại đền thờ Mẫu Thoải. Chầu ngự về hay mặc áo màu trắng, tay cầm quạt khai cuông. Cũng có ít khi hầu chầu trong dịp vui vì khi chầu ngự thì u buồn bởi sự tích: Chầu Đệ Tam vốn là con gái của Vua Thủy Tề, ở chốn Long Cung.

Chầu nên duyên cùng Kính Xuyên (là con trai của Vua Đất). Khi Kính Xuyên qua nhà, chầu đang khâu vá, khi kim đâm vào tay chảy máu, bà lấy tấm vải trắng để thấm máu. Vì thế Thảo Mai, là tiểu thiếp của Kinh Xuyên, sinh lòng đố kị từ lâu, nên đêm giấu tấm lụa đi, khi Kính Xuyên về, cô ta lấy ra rồi vu oan cho chầu đã cắt máu để tư thông cùng người khác. Kính Xuyên không nghe lời bà mà ghen tuông mù quáng, bắt đóng cũi bỏ người bà lên rừng cho thú dữ giết chết. Ở vùng rừng núi, chầu được muôn loài quý mến, chúng dâng hoa quả và nước uống cho bà. Đến một ngày nọ thì chầu gặp được Liễu Nghị, là thư sinh, luôn đèn sách chuyên cần. Trên đường đi thi, chẳng may bị lạc vào nơi bà bị giam hãm. Thấy vậy, Liễu Nghị đến hỏi han, và biết rõ sự tình, tiên sinh Liễu Nghị nguyện kết duyên cùng chầu. Nhưng chầu từ chối, sau đó viết thư bằng máu nhờ Liễu Nghị mang về chốn Long Cung để cho vua cha biết hết sự tình.

Theo lời chầu, Liễu Nghị ra sông Ngân Hán, nơi này là mái Long Giai ở ngoài biển Đông, thấy cây ngô đồng nên đã rút cây kim thoa, và gõ vào cây ba lần. Lập ức thì gió mây giật mưa sa khiến biển động ầm ầm, dòng nước hiện lên đôi bạch xà, Liễu Nghị bèn nói lại mọi việc, đôi bạch xà đưa Liễu Nghị xuống Thủy Cung. Sau khi trao cho Vua Thủy Tề bức thư và thuật lại sự tình. Vua cha vô cùng tức giận, sai người đi bắt hai kẻ là Kính Xuyên và Thảo Mai, và truyền cho Trưởng Tử Xích Lân lên đón chầu bà về. Chầu Đệ Tam sau đó được rước về Thoải Phủ, và nên duyên cùng Liễu Nghị, người được phong cho chức Quốc Tế Thủy Quan. Trong khi đó Kính Xuyên và Thảo Mai thì bị phạt chịu tội.

3. Đền thờ Chầu Đệ Tam:

Đền thờ thánh Chầu Đệ Tam Thoải Phủ ở khá nhiều nơi nhưng hầu hết là do lòng thành kính và sự góp sức của nhân dân hoặc ở nơi cửa sông và cửa biển nên hầu như không có dấu tích hay câu chuyện của Chầu vì Chầu không giáng trần. Nơi nổi tiếng nhất có thể nói tới như:

– Đền Mẫu Thoải Hàn Sơn ngụ tại huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa, nơi bến Đò Lèn là ngôi đền thờ Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ cũng như vị Chầu Đệ Tam vô cùng nổi tiếng linh thiêng ở vùng xứ Thanh. Năm 1992, ngôi đền đã được công nhận. Đền Hàn (hay còn gọi là Đệ tam thoải phủ hoặc là Đền Mẫu Đệ tam), Đền Ba Bông (Hay còn gọi là Cô Ba thoải phủ hoặc là Đền Cô Bơ) là những di tích văn hóa lịch sử thuộc địa bàn xã Hà Sơn được xây dựng khoảng trên 500 năm, trải qua nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử, di tích Đền Hàn và Đền Ba Bông đã từng bị phá bỏ, mà theo đó Lễ rước kiệu và Lễ rước bóng Cô Bơ là nơi thờ “Quốc mẫu dân cầu” đã bị mai một lãng quên. Tuy vậy, ngôi đềnd đã được nhân dân vu à khách thập phương tôn tạo, trùng tu, sửa đổi nhiều lần.

– Đền Mẫu Thoải nằm ở địa bàn thị xã Lạng Sơn, gần khu vực sông Kì Cùng

– Đền Dầm nằm ở địa bàn thôn Xâm Dương, xã Ninh Sở, huyện Thường Tín, Thành phố Hà Nội. Đây là một ngôi đền nổi tiếng thờ cúng Mẫu Thoải Phủ cũng như Chầu bà Tam Đệ gắn liền với sự tích Thánh Mẫu về báo mộng phù trợ cho tướng Hưng Đạo Đại Vương đánh thắng quân giặc ngoại xâm, và sau này được nhà vua ban sắc phong tôn quý.

– Ngoài ra còn có một số ngôi đền khác như: Đền Cửa Sông, Đền Cái Lân, Đền Bà Áo Trắng, Đền Mẫu Thoải ở tỉnh Lạng Sơn

4. Bản văn Châu Đệ Tam chuẩn nhất: 

4.1. Mẫu số 1:

Xuân qua ba tiết tháng hè
Thu rồi đông đến mây che thanh nhàn
Mừng giầu mừng thịnh mừng sang
Phú lại mừng quý quan sang mừng giầu
Làm tôi Chầu độ sống lâu
Phơ phơ tóc bạc trên đầu bằng bông
Trứng rồng lại nở ra rồng
Hạt thông lại nẩy chồi thông rườm rà
Bốn phương phẳng lặng can qua
Dân an quốc thái xướng ca chơi bời
Quân thần phải đạo chúa tôi
Trên thuận lòng trời dưới thuận long dân
Hội đồng ba phủ nghiêm quân
Đệ tam chầu thoải thanh tân hay là
Tóc mây rẽ mái mượt mà
Lưng ong mắt phượng da ngà điểm trang
Tay đàn tang tính tình tang
Miệng cười hoa nở ai đang hầu Chầu
Muôn dân thiên hạ cúi đầu
Quyền Chầu cai quản bộ hầu nàng tiên
Rong chơi cửa phủ cửa đền
Vâng lệnh Mẫu truyền giáng phúc trừ tai
Ơn trên tiếp lộc ban tài
Độ cho già trẻ gái trai yên lành
Khi vui trống phách rập rình
Đỉnh đang thơ phú tính tình giao ca
Thơ thơ phú phú ngâm nga
Cung năm dịp bẩy cung ba dịp mười
Thơ dâng đã bốn câu rồi
Lạy bà bảo hộ tiểu tôi an lành
Chậu nước trong xin bà tẩy điện
Vuông nhiều điều còn vẹn liêm phong
Xin bà đại xá cho đồng
Kẻo còn nhầm lỗi kẻo còn dại ngây
Chúa tiên khéo miệng khéo tay
Miệng thời tấu đối tay may vóc rồng
Xách đầy theo Mẫu vô cung
Dệt tấm vóc rồng tiến đức vua cha
Lộc tài Chầu mới ban ra
Bổng lộc cho lắm lại nhiều hơn xưa
Đồng con hương khói phụng thờ
Ba mươi mồng một mười tư hôm rằm
Chữ rằng Thánh giáng lưu ân
Chầu bà ban lộc thiên xuân thọ trường.

4.2 Mẫu số 2:

Chúa từ buổi giãi dầu sương tuyết
Đày non xanh bóng nguyệt hắt hiu
Thẩn thơ nắng sớm mưa chiều
Tiếng chim khắc khoải như khêu mạch sầu
Tưởng nông nỗi dòng châu lã chã
Trách ai làm hai ngả chia li
Từ nay mỗi độ xuân về
Cầu ô lỡ nhịp sông khuya vắng thuyền
Bứt dứt nhẽ thung huyên nghĩa cả
Tấm thân này có sá chi đâu
Lẽ nào nát ngọc trẩm châu
Vùi hoa dập liễu bởi câu tam tòng
Xót vì nỗi má hồng bội bạc
Âu cũng đành bèo dạt mây trôi
Sức này há kể chi ai
Lòng trinh chuyển động đất trời chứng minh

5. Văn khấn Mẫu Thoải đúng nhất: 

Nam mô a di đà phật !

Nam mô a di đà phật !

Nam mô a di đà phật !

Con thành tâm kính lạy:

– Đức Ngọc Hoàng Huyền Thượng đế

– Đức Đệ nhất thiên tiên Quỳnh Hoa Liễu Hạnh công chúa,

– Đức Đệ nhị thượng thiên cao sơn triều Mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương

– Đức Đệ tam thoải phủ Xích Lân Long Nữ Công Chúa

– Đức Đệ tứ khâm sai quyền cai bốn phủ

– Tứ phủ vạn linh.

Hôm nay là ngày …………………..

Tín chủ con là ……………………..

Ngụ tại:……………………………

Cùng toàn thể gia chung nhất tâm nhất lễ đến trước phủ/đền/điện….. chấp tay kính lễ khấu đầu vọng bái. Kính dâng lễ vật, sớ mỏng tâm thành cúi xin các ngài xét thương gia hộ độ trì cho gia đình chúng con già được mạnh khỏe, trẻ được bình an, được vạn sự bình an, tứ thời được bình an, cầu tài đắc tài, cầu lộc đắc lộc, cầu bình an đắc bình an.

Nam mô a di đà phật! 

Nam mô a di đà phật! 

Nam mô a di đà phật!