Cô Bé Thượng Ngàn là ai? Sự tích về Cô Bé Thượng Ngàn?

1. Cô Bé Thượng Ngàn là ai?

Cô bé Thượng Ngàn là một trong những vị tiên cô bé vô cùng linh thiêng nhất của đạo thờ Mẫu. Cô bé Thượng Ngàn Là vị tiên cô ngụ tại tòa Sơn Trang, là người hầu cận của Mẫu thượng ngàn. Cô bé Thượng Ngàn rất linh thiêng và thường xuyên về ngự đồng. Khi về ngự đồng, cô bé thường mặc một áo có màu xanh lục, đôi chân đi hài màu xanh, lưng đeo chiếc gù giống với muôn ngàn loài hoa giống hiện lên một hình ảnh người thiếu nữ xinh đẹp duyên dáng ở trên thượng ngàn.

Theo truyền thuyết dân gian kể lại rằng, cô bé Thượng Ngàn thường rất vui vẻ, dễ tính, hòa đồng và có chút tinh nghịch như một đứa trẻ vậy. Những người được cô phù hộ cho lộc sẽ làm ăn thuận lợi tiến tới hơn, có của ăn của để tài sản gia tăng và cuộc sống sung túc hơn, hạnh phúc hơn.

2. Sự tích về Cô Bé Thượng Ngàn:

Cô bé Thượng Ngàn được thờ cúng ở nhiều nơi, và mỗi vùng lại có một sự tích riêng biệt về cô. Chính vì lẽ ấy mà ở mỗi vùng sẽ có cách gọi tên cô khác nhau.

2.1 Sự tích Cô Bé Tân An:  

Cô bé Thượng Ngàn được người dân nơi đây gọi với tên gọi khác là cô bé Tân An, cô được lập đền thờ tại địa bàn xã Tân An, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. Đền thờ nơi đây thờ tự vị nữ chúa có hiệu là Hoàng Bà Xa. Theo dân gian truyền miệng lại, bà đã có công rất lớn trong công cuộc dựng và giữ nước yên bình và bảo vệ cho quê hương nơi đây cùng với đức cha là quan Hoàng bảy. Do đó, người dân bản địa đã lập đền thờ tại nơi đây để có thể tưởng nhớ công ơn.

2.2 Sự tích Cô Bé Minh Lương:

Đền thờ cô bé Thượng Ngàn ở Tuyên Quang được gọi là đền thờ Cô Bé Minh Lương. Đây là ngôi đền toạ lạc trên một quả đồi ở Tuyên Quang, ba phía được bao bọc bởi hai dòng suối với tên gọi là ngòi Lịch và ngòi Cơi. Hai dòng suối ấy quanh năm trong, mát giao nhau trước cửa đền thờ Cô Bé, chảy qua cầu Cơi rồi hoà mình vào dòng sông Lô. Đền Cô Bé riêng một quả đồi với gió lùa hiu hắt, mây trôi hững hờ.

Theo truyền thuyết gian gian kể rằng, vào thời nhà Trần (khoảng thế kỷ XV), tại tổng Minh Lương, thuộc xã Lang Quán ngày nay, thuộc Tuyên Quang có hai vợ chồng nọ, người chồng là người Dao, còn người vợ là người Mường tuy tuổi đã cao mà chưa vẫn có con. Công việc hàng ngày của ông bà ra con ngòi Lịch để xúc tôm tép sống lần hồi. Đến một hôm nọ, khi người chồng ở nhà, người vợ đi xúc tép như mọi hôm, nhưng xúc mãi lại không được con gì mà chỉ vớt được hai quả trứng lạ. Bực mình, người vợ vứt hai quả trứng đi và xuống hạ nguồn xúc tôm mà không có gì rồi lên tận thượng nguồn ngòi Lịch xúc tôm mà vẫn chỉ được hai quả trứng ấy. Vì thế bà đành mang hai quả trứng về về thả vào chum nước dưới cầu thang của nhà. Ít lâu sau, người vợ mang thai và sinh ra một cô con gái bụ bẫm, đáng yêu đặt tên là Minh Lương. Cùng lúc đó, trong chum nước dưới cầu thang hai quả trứng lạ thả nở ra hai con rắn. Tcừ đó hai con rắn và con gái của họ là Cô bé Minh Lương cùng nhau lớn lên, quấn quýt vui chơi làm bạn với nhau. Đến một buổi chiều, khi ông bà đi làm về thấy cảnh hai con rắn đã quấn chết cô bé. Người chồng sẵn con dao rựa đeo bên người, đã tức giận lấy dao chém và đuổi hai con rắn đó đi. Vì thương xót thương cô bé, Ông bà không nỡ chôn cắt, nên đặt cô bé nằm ở trên sàn. Đến sáng ngày hôm sau đã thấy mối đùn lên và đắp mộ cho cô bé Minh Lương. Dân làng thấy sự việc như vậy đều cho rằng là cô bé đã linh hoá nên lập đền thờ. Đến t hời kỳ giặc Cờ đen xâm chiếm ngôi àng, cô bé Minh Lương đã hiển linh giúp đỡ quân lính triều đình thoát khỏi cảnh phải chạy trốn trong rừng rậm, sau đó dũng mãnh đứng lên dẹp sạch giặc Cờ đen. Sau này Cô bé Minh Lương còn hiển linh để cứu người bốc thuốc, giúp dân chữa khỏi bệnh tật.

3. Văn Cô Bé Tân An:

Ngày tiệc: 17/1 âm lịch hàng năm

Đất Tân An địa linh chung tú

Châu Văn Bàn cảnh thú sơn trang

non xanh nước biếc trăng ngàn

Thỉnh mời cô bé Tân An ngự về.

Thú non tiên bốn bề sông núi

Dấu sơn hà tụ hội khí thiêng

Tân An cổ tích lưu truyền tiếng thơm.

Cô bé khắp miền gần xa.

Có phen chơi Bảo Hà Trái Hút

Dạo tiếng đàn thánh thót nhặt khoan.

Chiềng Ken, Tân Thượng, Tân An,

Năm Tha, Nậm Rạng, Làn Giàng, Khánh Yên…

Ngàn núi đá nọ miền sơn thủy

Ngôi đền thờ tú khí danh lam

Trăm hoa đua nở trên ngàn

Mẫu đơn đua sắc, phong lan khoe màu.

Bay chim non bên lầu ríu rít

Cảnh rừng chiều mờ mịt sương giăng.

Non xa thấp thoáng bóng trăng

Ngàn mây lấp ló cung Hằng nhởn nhơ

Dưới suối khe lững lờ nước chảy

Ông hổ gầm vang dậy sơn lâm

Nhớ xưa có giặc ngoại xâm

Nữ trung anh kiệt dẹp quân bạo tàn

Danh thắng tích Tân An thiên cổ

Dẫu biến dời vẫn tỏ sử xanh

Thượng ngàn ghi dấu oai linh

Chữ tâm ẩn hiện phân minh tỏ tường

Chữ trung hiếu cương thường gìn giữ

Nghiệp tham sân tân khổ còn đâu

Chữ tâm linh ứng nhiệm mầu

Cải tà quy chính trước sau mới là

Khắp bốn phương gần xa nô nức

Chư thanh đồng đệ tử con nhang

Đèn hương võng tía quạt vàng

Thỉnh mời cô bé đào đàn chứng minh

Nay đệ tử văn trình tấu đối

Dốc lòng thành sám hối cửa thiêng

Thỉnh Cô trắc giáng bản đền

Khuông phù đệ tử thiên niên thọ trường

Phép linh ứng ra tay tế độ

Nguyện vì đời cứu khổ độ mê

4. Văn Cô bé Minh Lương:

Minh nhật nguyệt soi đường chính đạo

Lương càn khôn xét kẻ ngay gian

Nhớ xưa Lăng Quán – Tuyên Quang

Minh Lương lại có Cô Ngàn Tiên Y

Diệu thánh dược thần kì đẩu số

Đóa phù dung vừa độ tốt tươi

Nên trang sắc nước hương trời

Đã trong hiếu kính, lại ngoài cần chuyên

Đôi thung huyên ngày thường nâng giấc

Ví so bằng vàng ngọc nết na

Tảo tần nội trợ tề gia

Lên non hái thuốc về nhà luyện đan

Bầu thánh dược tiên hoàn cứu thế

Đất Tuyên Quang già trẻ đội ơn

Công Người như núi như non

Trọn đời giữ tấm lòng son vì đời

Ai hay nhẽ sao dời vật đổi

Lánh bụi hồng về cõi hư không

Đồi cao còn dấu tiên dung

Nhân dân kỷ niệm nhớ công lập đền

Tiên Cô Bé trấn miền

Bắc Địa Xã Minh Lương hòa khí xuân phong

Núi Dùm điệp điệp trùng trùng

Suối trong uốn khúc đồi thông rườm rà

Đêm thanh vắng hiện ra bẻ lái

Mảng nứa xanh vượt suối tay chèo

Sông Lô nước chảy lưng đèo

Mảng Cô xuôi ngược sớm chiều lênh đênh

Kim quy tướng hiện hình chầu phục

Cá bạc vàng suối ngọc long lanh

Minh Lương cảnh trí hữu tình

Tiên Cô bẻ lái lênh đênh trước đền

Mảng chở khách hữu duyên hữu phúc

Mảng chở người trong lúc gian nan

Mảng Cô chở thuốc trên ngàn

Mảng Cô cứu kẻ cơ hàn tai ương

Mảng chở khách lên đường chính đạo

Mảng chở người cảm mạo phong sương

Rau măng, cháo bẹ, cơm lam

Độ người phá núi, khai mương, bắc cầu

Vai nặng trĩu gánh bầu tiên dược

Túi Hoa Đà, Biển Thước linh đan

Thảnh thơi gió núi mây ngàn

Minh Lương chính trực, cương thường, hiếu trung

Giận những kẻ thoát vòng bội nghĩa

Giận những loài tà quỷ yêu ma

Thương người hiếu kính mẹ cha

Thương người vì nước, vì nhà, vì dân

Niềm son sắt kiệm cần liêm chính

Điểm tô cho nước Việt dài lâu

Lời Cô ghi nhớ làm đầu

Nhớ lời mà sửa cho nhau tốt lành

Tiên Cô Bé anh linh giáng thế

Nhớ lời Cô đuốc tuệ sáng soi

Dù cho vận đổi sao dời

Lời Cô vẫn tỏ muôn đời chẳng phai

Gương Cô để cho đời soi mãi

Chữ “Minh Lương” chói lọi trời đông

Cô về trắc giáng đền trung

Khuông trì đệ tử tăng long thọ trường.

5. Đền thờ Cô Bé Thượng Ngàn:

Có rất nhiều nơi trên đất nước ta thờ cúng  cô bé Thượng Ngàn nhưng địa điểm thờ cúng nổi tiếng nhất là ở gần ngôi đền Quan Đệ Tam trên đoạn đường Hùng Vương thuộc tỉnh Lạng Sơn.

Một địa điểm thờ Cô khác cũng nổi tiếng và thu hút nhiều người hàng hương chính là tại đền Chí Mìu, tại tỉnh Bắc Giang. Tại đây, người dân địa phương gọi cô bằng cái tên gọi khác là Cô Bé Chí Mìu.

Cô bé Thượng Ngàn là một trong số những vị thánh cô linh thiêng và được người dân kính trọng trong  Đạo thờ Mẫu. Do đó, nếu du khách muốn cầu khấn điều gì chính đáng với tâm chân thành, nhất kính đều được cô phù hộ và giúp hóa điều đó thành hiện thực.