Danh hiệu, hàng vị thần linh Tứ Phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu

1. Hệ thống thần linh Tứ Phủ thờ Quan Thế Âm Bồ Tát:

Nhiều người cho rằng Đạo Phật không liên quan đến Tứ Phủ Vạn Linh, nhưng trong hệ thống Tứ Phủ Đạo Phật lại có vị trí quan trọng. Trong các ngôi đền thuộc Tứ Phủ chúng ta thường thấy tượng thờ Bồ Tát được đặt thờ tự, cung kính. Không những thế, Bồ Tát cũng được thỉnh đến ở trong các bài văn khấn Tứ Phủ. Ngoài ra, ở phía Bắc sau các ngôi chùa thường có ban thờ Mẫu theo lối Tiền Phật – Hậu Mẫu. Qua đó cho thấy được sự đan sen, hòa hợp, cũng như vai trò và tầm ảnh hưởng qua lại của 2 tín ngưỡng này.

Chuẩn bị thức lễ chay và hoa khi dẫn lễ Bồ Tát. Nên chọn những loại hoa có màu sắc trang nhã ví dụ như hoa sen, hoa huệ.

2. Hệ thống thần linh Tứ Phủ thờ Đức Vua Cha:

Đức Vua Cha là những vị thần đứng đầu tứ phủ Trời – Đất – Núi – Nước trong vũ trụ, trong hệ thống Tứ Phủ Vạn Linh Đức Vua Cha xếp hạng 2. Các ngài có quyền năng tối linh và có quyền ra lệnh cho các vị thần khác. Các ngài có đền thờ riêng, nhưng ở các ngôi đền khác, ban thờ của ngài không phải vị trí cao nhất. Bởi theo quan niệm thờ tự tại đền điện Việt Nam, thì vị trí cao nhất là hậu cung luôn, vị trí này là nơi thờ Tam tòa Thánh Mẫu

Các vị Đức Vua Cha bao gồm:

– Vùng Trời: Vua Cha Thiên Phủ có danh hiệu là Ngọc Hoàng Thượng Đế. Màu sắc đại điện là màu vàng

– Vùng sông nước: Vua Cha Thủy Phủ có danh hiệu là Vua Cha Thủy Quốc Động Đình. Màu sắc đại diện là màu trắng.

– Vùng rừng núi: Vua Cha Nhạc Phủ có danh hiệu là Đức Tản Viên Sơn Thánh. Màu sắc đại diện là màu xanh.

– Vùng đất: Vua Cha Địa Phủ. Hiện nay vẫn chưa có tài liệu nào ghi chép về vị thánh giữ ngôi vị này trong tín ngưỡng Tứ Phủ.

3. Hệ thống thần linh Tứ Phủ thờ Thánh Mẫu:

Thánh Mẫu là các vị Thánh Mẫu đứng đầu trong các phủ. Theo quan niệm Tứ Phủ Vạn Linh và Tam Toà Thánh Mẫu thực chất Thánh Mẫu bao gồm 4 vị thánh Mẫu có quyền uy tối cao. Còn theo Tam Phủ Công Đồng thì Thánh Mẫu bao gồm có 3 vị thánh Mẫu.

Tứ Phủ Thánh Mẫu bao gồm các vị sau:

– Thiên Phủ: Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên có danh hiệu là Thanh Vân Công Chúa. Màu sắc là màu hồng hoặc màu xanh.

– Địa Phủ: Mẫu Đệ Nhị Địa Tiên có danh hiệu là Liễu Hạnh Công Chúa. Màu sắc là màu đỏ

– Thoải Phủ: Mẫu Đệ Tam Thủy Cung có danh hiệu là Xích Lân Công Chúa. Màu sắc là màu trắng

– Nhạc Phủ: Mẫu Đệ Tứ Nhạc Tiên có danh hiệu là Sơn Lâm Công Chúa. Màu sắc là màu xanh Tam Tòa Thánh Mẫu bao gồm các vị sau:

– Thiên Phủ: Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên có danh hiệu là Liễu Hạnh Công Chúa. Màu sắc là màu đỏ

– Nhạc Phủ: Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn có danh hiệu là La Bình Công Chúa. Màu sắc là màu xanh

– Thoải Phủ: Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ có danh hiệu là Xích Lân Công Chúa. Màu sắc là màu xanh

Thánh Mẫu cũng giống như Đức Vua Cha, mỗi vị thánh mẫu đều mang quyền phép phụ trách mỗi vùng miền riêng biệt bao gồm các vùng như: vùng trời, núi rừng, vùng đất và vùng nước. Các ngôi đền ở trên đất Bắc, được thờ tự phổ biến là Tam Tòa Thánh Mẫu được đặt ở vị trí cao nhất, cung kính nhất ở hậu cung hoặc cấm cung. Các thánh cô sẽ theo hầu giúp việc cho các Mẫu.

Các Mẫu chỉ tuyên kinh và hầu tráng bóng khi loan giá ngự động, các thanh đồng cần đặc biệt lưu ý rằng tuyệt đối không tung khăn.

4. Hệ thống thần linh Tứ Phủ thờ Quan Nam Tào – Bắc Đẩu:

Hai vị Quan Nam Tào và Quan Bắc Đẩu là hai vị thần trông coi cho Vua Cha. Các ngài không có đền thờ riêng và cũng không xuất hiện trong nghi thức hầu đồng. Nhưng các ngài được phối thờ tại nhiều đền điện và thuộc vào hệ thống thần linh Tứ Phủ hai bên cạnh thần Đức Vua Cha.

5. Hệ thống thần linh Tứ Phủ thờ Nhị vị Thánh Chầu Chầu Quỳnh Chầu Quế:

Nhị vị Thánh Chầu đó là hai vị Quỳnh Hoa Công Chúa và Quế Hoa Công Chúa Đây là các vị thành chầu hầu cận bên cạnh Mẫu Thượng Thiên hay trong hàng Tam Tòa thánh mẫu do vậy được gọi chung là Nhị vị Quỳnh Quế Công Chúa. Tuy nhiên, các giá Chầu Quỳnh Chầu Quế hiện không có trong nghi thức hầu đồng.

6. Hệ thống thần linh Tứ Phủ thờ Ngũ Vị Tôn Quan:

Ngũ Vị Tôn Quan đây là các vị quan lớn được coi là con của Đức Vua Cha Bát Hải Động Đình, các vị đều từ thiên đình giáng hạ nước Nam và là các vị tướng có công lao rất lớn khi giúp Vua Cha chiến đấu với giặc ngoại xâm và giành chiến thắng trên 8 cửa biển từ thời Hùng Vương Thập Bát, cho đến khi hộ quốc an dân thác hoá lại. Ngũ Vị Tôn Quan bao gồm các vị quan lớn sau:

– Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên có màu sắc đại diện là màu đỏ

– Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn Thanh Tra Giám Sát có màu sắc đại điện là màu xanh lá.

– Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ có màu sắc đại điện là màu trắng.

– Quan Lớn Đệ Tứ Khâm Sai quyền cai Tứ Phủ có màu sắc đại diện là màu vàng.

– Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh có màu sắc đại diện là màu xanh nhạt, màu lam, hoặc màu tím than.

7. Hệ thống thần linh Tứ Phủ thờ Tứ Phủ Chầu Bà:

Tứ Phủ Chầu Bà còn được nhân gian gọi là thập nhị Chầu Bà hoặc thập nhị Tiên nương xếp hàng thứ 3 liền kề sau hàng các vị Ngũ Vị Tôn Quan. Bao gồm mười hai vị chầu bà cai quản khắp bốn phương tám hướng trải dài từ các vùng rừng đến các vùng nước. Các vị Tứ Phủ Chầu Bà đều được coi là hóa thân, người phục vụ trực tiếp của các Tứ vị Thánh Mẫu.

Các vị Chầu Bà thường hay về giá ngự về đồng do vậy được con nhang đệ tử gần xa đều biết rất rõ ràng về thần tích, nơi thờ tự riêng. Hệ thống thần linh Tứ phủ Chầu Bà bao gồm các vị sau:

– Thiên Phủ: Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên có màu sắc đại diện là màu đỏ

– Nhạc Phủ: Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn có danh hiệu là Ngôi Kiều Công Chúa. Màu sắc đại diện là màu xanh

– Thoải Phủ: Chầu Đệ Tam Thoải Phủ có danh hiệu là Thủy Điện Công Chúa. Màu sắc đại diện là màu trắng.

– Địa Phủ: Chầu Đệ Tứ Khâm Sai có danh hiệu là Chiêu Dung Công Chúa. Màu sắc đại diện là màu vàng.

– Nhạc Phủ: Chầu Năm Suối Lân có danh hiệu là Suối Lân Công Chúa. Màu sắc đại diện là màu xanh thiên thanh hoặc màu xanh lam.

– Nhạc Phủ: Chầu Lục Cung Nương có danh hiệu là Lục Cung Công Chúa. Màu sắc đại diện là màu lam.

– Nhạc Phủ: Chầu Bảy Kim Giao có danh hiệu là Tân La Công Chúa. Màu sắc đại diện là màu xanh hoặc màu tím.

– Nhạc Phủ: Chầu Tám Bát Nàn có danh hiệu là Nữ Tướng Bát Nàn. Màu sắc đại diện là màu vàng.

– Chầu Chín Cửu Tỉnh có màu sắc đại diện là màu đỏ tuy nhiên một số nơi là màu đại diện là màu hồng.

– Nhạc Phủ: Chầu Mười Đồng Mỏ có danh hiệu là Nữ Tướng Đồng Mỏ Chi Lăng. Màu sắc đại diện là màu vàng.

– Nhạc Phủ: Chầu Bé Bắc Lệ có danh hiệu là Bắc Lệ Công Chúa. Màu sắc đại diện là màu xanh chàm hoặc màu đen.

– Chầu Bà Bản Đền có danh hiệu là Thủ Điện Công Chúa. Màu sắc đại diện là màu xanh, màu hồng hoặc màu trắng.

8. Hệ thống thần linh Tứ Phủ thờ Thập Vị Ông Hoàng:

Thập Vị Ông Hoàng hay còn được gọi là Tứ Phủ Quan Hoàng, các vị quan Hoàng được xếp dưới hàng Tứ Phủ Chầu Bà. Nguồn gốc của các vị quan Hoàng này đều là con trai của Vua Cha Bát Hải Động Đình. Ngoài ra Thập Vị Ông Hoàng cũng thường được địa phương hóa gắn với một nhân vật lịch sử có công lớn trong công cuộc dẹp loạn cứu nước, cũng như công cuộc khai sáng, mở rộng đất nước và ổn định cuộc sống cuộc sống của nhân dân.

Trong tổng số 10 ông Hoàng thì 3 ông là Quan Hoàng Bơ Thoải, Quan Hoàng Bảy và Quan Hoàng Mười thường về giáng đồng. Dó đó mà nhân dân biết đến 3 vị quan Hoàng này nhiều hơn những vị còn lại.

– Thiên Phủ: Quan Hoàng Cả  có màu sắc đại diện là màu đỏ.

– Nhạc Phủ: Quan Hoàng Đôi có màu sắc đại diện là màu xanh lá.

– Thoải Phủ: Quan Hoàng Bơ có màu sắc đại diện là màu trắng.

– Địa Phủ: Quan Hoàng Tư có màu sắc đại diện là màu vàng.

– Quan Hoàng Năm có màu sắc đại diện là màu xanh ngọc.

– Quan Hoàng Lục có màu sắc đại diện là màu đỏ, hoặc đen hoặc xanh.

– Nhạc Phủ: Quan Hoàng Bảy có màu sắc đại diện là màu lam hoặc tím chàm.

– Thoải Phủ: Quan Hoàng Bát có màu sắc đại diện là màu vàng.

– Thiên Phủ: Quan Hoàng Chín có danh hiệu là Ông Chín Cờn Môn hoặc Ông Chín Thượng Ngàn. Màu sắc đại diện của Ông Chín Cờn Môn là màu đen, Ông Chín Thượng Ngàn là màu xanh đỏ xen kẽ.

– Địa Phủ: Quan Hoàng Mười có màu sắc đại diện là màu vàng.

9. Hệ thống thần linh Tứ Phủ thờ Thánh Cô:

Tứ Phủ Thánh Cô là các vị thánh cô ở bên cạnh các vị Thánh Mẫu để hầu cận hoặc hầu cận bên các Chầu. Người ta thường có những lời tấu để cho các cô kêu thay lạy đỡ trước cửa Thánh Mẫu để Mẫu chứng cho lòng thành của con nhang đệ tử.

– Thiên Phủ: Cô Đệ Nhất Thượng Thiên có màu sắc đại diện là màu đỏ.

– Nhạc Phủ: Cô Đôi Thượng Ngàn có màu sắc đại diện là màu xanh lá.

– Thoải Phủ: Cô Bơ có màu sắc đại diện là màu trắng.

– Địa Phủ: Cô Tư Tây Hồ có màu sắc đại diện là màu vàng.

– Nhạc Phủ: Cô Năm Suối Lân  có màu sắc đại diện là màu xanh thiên thanh hoặc xanh lá.

– Nhạc Phủ: Cô Sáu Sơn Trang có màu sắc đại diện là màu xanh lam hoặc tím chàm.

– Nhạc Phủ: Cô Bảy Kim Giao có màu sắc đại diện là màu tím hoặc chàm xanh.

– Nhạc Phủ: Cô Tám Đồi Chè có màu sắc đại diện là màu xanh, có nơi là tím hoa cà.

– Thiên Phủ: Cô Chín Sòng Sơn có màu sắc đại diện là màu hồng.

– Nhạc Phủ: Cô Mười Mỏ Ba hoặc Cô Mười Đồng Mỏ có màu sắc đại diện là màu vàng.

– Nhạc Phủ: Cô Bé Thượng Ngàn với màu áo ngự về đồng họa tiết thổ cẩm.

– Nhạc Phủ: Cô Bé Đông Cuông có màu sắc đại diện là màu xanh.

– Thoải Phủ: Cô Bé Thoải Phủ có màu sắc đại diện là màu trắng.

10. Hệ thống thần linh Tứ Phủ thờ Thánh Cậu:

Tứ Phủ Thánh Cậu là các thánh cậu bên cạnh các thánh hoàng để hầu cận. Các cậu là những người chết trẻ, tuổi nhỏ nhưng thông minh hiển linh thành các bé Thánh . Trong tất cả các vị Thánh Cậu thì chỉ có 4 vị là được cắt cử đi chấm linh nhận đồng và loan giá ngự đồng đó là: Cậu Hoàng Cả, Cậu Hoàng Đôi , Cậu Hoàng Bơ và Cậu Bé. Cậu Bơ và Cậu Bé là hai Thánh Cậu trong các buổi hầu đồng thường xuất hiện.

– Thiên Phủ: Cậu Hoàng Cả có màu sắc đại diện là màu đỏ.

– Nhạc Phủ: Cậu Hoàng Đôi có màu sắc đại diện là màu xanh lá.

– Thoải Phủ: Cậu Hoàng Bơ có màu sắc đại diện là màu trắng.

– Cậu Hoàng Tư có màu sắc đại diện là màu vàng.

– Cậu Quận Đồi Ngang có màu sắc đại diện là màu đỏ.

– Nhạc Phủ: Cậu Bé Bản Đền có màu sắc đại diện là màu xanh.

11. Hệ thống thần linh Tứ Phủ thờ Hạ Ban Ngũ Hổ Xà Thần:

Hạ Ban gồm các vị thánh đó là Quan Ngũ Hổ và Xà Thần. Dưới điện thờ Mẫu là ban thờ của các vị. Quan Ngũ Hổ và Xà Thần cũng có giá hầu nhưng chỉ có những thầy đồng cựu có căn thật mới hầu được. Hạ Ban Ngũ Hổ Xà Thần gồm hai vih Quan Ngũ Hổ và Quan Xà Thần.

12. Các vị Thánh phối thờ cùng hệ thống thần linh Tứ Phủ:

12.1. Hệ thống Mẫu Thần:

Mẫu Thần là những vị mẫu bà, nhờ có công lớn trong việc cải thiện đời sống của nhân dân nên được nhân dân tôn xưng và thờ phụng cũng như lập đền thờ.

Các vị Mẫu Thần:

– Mẫu Đầm Đa có danh hiệu là Quốc Mẫu Âu Cơ.

– Tứ Vị Vua Bà có danh hiệu là Tứ vị Thánh Nương.

– Mẫu Thiên Y A Na có nguồn gốc từ nữ thần Po Nagar của người Chăm, có danh xưng là Thiên Y A Na hoặc là Bà Chúa Ngọc.

– Quốc Mẫu Hoàng Thái Hậu Ỷ La có danh hiệu là Nguyên Phi Ỷ Lan.

12.2. Lục Phủ Tôn Ông:

– Quan Lớn Đệ Lục có màu sắc đại diện là màu đỏ.

– Quan Lớn Đệ Thất có danh hiệu là Quan Điều Thất, màu sắc đại diện là màu đỏ.

– Quan Lớn Đệ Bát Đồng Bằng Sông Diêm, màu sắc đại diện là màu vàng.

– Quan Lớn Đệ Thập Triệu Tường có danh hiệu là Quan Hoàng Triệu, màu sắc đại diện là màu vàng.