Chầu Bà Đệ Nhất Thượng Thiên là các vị thánh đứng đầu trong Thập Nhị Vị Chầu Bà, cai quản dải khắp bốn phương tám hướng, khắp trên rừng dưới nước trên khắp miền đất Việt. Để hiểu rõ hơn về Chầu Bà Đệ Nhất hãy cùng nhau tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây.
1. Chầu Đệ Nhất là ai?
Chầu Đệ Nhất hay còn có tên gọi đầy đủ là Chầu Bà Đệ Nhất Thượng Thiên Công Chúa. Chầu Đệ Nhất chính là hiện thân của Thánh Mẫu đệ nhất và thuộc vào dòng đi tu, ngự đồng rất ít. Áo đỏ khăn hồng (khăn buồm) chính là trang phục của Chầu Bà Đệ Nhất.
Nơi làm việc của Chầu Bà là trong nội cung phủ Giầy. Chầu Bà Đệ Nhất là vị Chầu Bà đứng vị trí cao nhất trong hệ thống Tứ Phủ Chầu Bà, cai quản Thượng Thiên và nắm giữ sổ Tam Toà. Những lúc nhàn rỗi, bà cùng các cô hầu cận dạo chơi, vui vẻ giáng phúc cho những người dân. Trong dân gian có quan niệm cho rằng Chầu Đệ Nhất là một vị trong cặp đôi nàng Quỳnh và nàng Quế hầu cận kề hai bên Mẫu Đệ Nhất, còn lại là vị Chầu Chín Cửu Tinh. Tùy thuộc vào thần tích của mỗi địa phương hoặc bản chầu văn Chầu Đệ Nhất có danh hiệu là Quỳnh Hoa Công Chúa hoặc Quế Hoa Công Chúa.
2. Đền Chầu Đệ Nhất ở đâu?
Ngày nay ở các nơi hương khói thờ Chầu vào bốn mùa, và ở một số nơi tại khu vực đó người ta tôn xưng chầu là Mẫu – Mẹ. Chầu rất ít khi giáng đồng, và Chầu phải mặc áo màu đỏ, choàng khăn hồng, làm lễ và khai quang khi giáng đồng.
Đặc điểm chung của các vị thánh trên hàng Thượng Thiên là ít khi ngự đồng. Bà chỉ ngự đồng khi có tiệc khai đàn mở phủ, có toà lễ Tứ Phủ Chầu Bà Sơn Trang và người ra trình đồng thỉnh bà về chứng toà đàn màu đỏ gồm hình Chúa (Chầu), hai cô hầu cận cầm quạt, mười hai cô nàng, động chúa, thuyền thoi… Chầu thường mặc áo màu đỏ thêu phượng khi ngự đồng và ngoài ra Chầu có thể mặc áo gấm.
Vì hoá thân của Mẫu Đệ Nhất là chầu, nên những nơi mà Mẫu ngự thì cũng có thể coi đó là đền chầu. Nhưng cũng có một số ý kiến cho rằng phải có nơi thờ riêng để lưu rõ những dấu tích của chầu, nhất là Đền Rồng tại xã Hà Long, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hoá.
3. Sự tích Chầu Đệ Nhất:
Có nhiều quan niệm ở trong dân gian cho rằng, Chầu Đệ Nhất chính là Chầu Quế Hoa Công Chúa, người hầu cận bên Thánh Mẫu Thần chủ và Chầu cai quản miền trời – Thượng Thiên. Nhưng cũng có một số ý kiến khác cho rằng Chầu là Thiên Cung Tiên Nữ, con của vua Ngọc Hoàng, giáng giúp xứ Thanh cứu nước giúp dân.
Ngoài ra, có một quan niệm khác lại cho rằng vào thời vua Lê Thánh Tông Chầu Đệ Nhất giáng sinh. Lúc ấy, Trần Vĩ là một viên quan, do tuổi đã cao nên lui về dạy học tại Nghi Tàm. Vào một đêm, ông đã ngủ thiếp đi khi đang ngồi bên hồ ngắm trăng và ông mơ một giấc mơ. Trong giấc mơ ông được một người con gái do Thiên đế ban tặng và khi ông tỉnh dậy, ông về nhà và thấy lạ thay vì người vợ lớn tuổi của mình vừa đậu thai. Và đúng như giấc mơ, khi vừa tròn đầy tháng thì vợ ông sinh ra một cô con gái. Quỳnh Hoa là tên mà ông đặt cho con gái. Khi lớn lên Quỳnh Hoa được gả cho Liễu Nghi, tri phủ Hà Trung ở Thanh Hoá. Khi quân Chiêm Thành lấn lướt sang bờ cõi ý định đánh chiếm nước ta thì hai vợ chồng Liễu Nghi, Quỳnh Hoa cùng nhau xông pha đánh giặc. Sau khi đánh thắng trận mạc, Liễu Nghi được vua phong là Đô Đài Ngự Sử và bà là Quỳnh Hoa Phu Nhân. Thời gian sau khi chồng bà qua đời, bà xin về quê là Nghi Tàm, bà về dạy dỗ dân chúng nghề nghiệp, trồng dâu nuôi tằm, trở thành một vùng phú thịnh. Trong vùng dân chúng ai ai cũng biết ơn bà. Một thời gian sau bà mất và bà được vua phong là Quỳnh Hoa Công Chúa, được nhân dân thờ làm Thành hoàng và tôn xưng là bà Chúa nghề tằm.
4. Chầu Đệ Nhất khi giá ngự đồng:
Chầu Đệ Nhất rất ít khi ngự đồng trong các thần điện và trong các nghi lễ hầu đồng của Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tứ phủ. Chầu rất ít khi giáng đồng và chỉ giáng trong những tiệc quan trọng khi khai đàn mở phủ, có lễ Tứ Phủ Chầu Bà Sơn Trang thì trình đồng mới thỉnh Chầu Đệ Nhất giá ngự về đồng chứng tòa sơn trang. Khi giá ngự Chầu bà trong trang phục áo màu tượng trưng cho Thiên Phủ là màu đỏ thêu phượng và choàng khăn không.
Ngày nay những ngôi đền, điện, phủ chính thờ Chầu Đệ Nhất vẫn chưa rõ. Nhiều quan niệm cho rằng Thánh Chầu và Thánh Mẫu gần gũi với nhau nên những nơi chính thờ Thánh Mẫu cũng là nơi thờ Thánh Chầu. Cũng theo quan niệm đó, tại đền Phủ Dầy thì Chầu Bà Thủ là Chầu Đệ Nhất, được giữ sổ tam tòa, cầm cân định tội, phúc người dân thế gian do Thánh Mẫu giao quyền.
5. Cách sắm lễ và bài văn khấn đền Rồng:
5.1. Cách sắm lễ:
Khi đi đến đền Rồng, lễ vật sắm về cơ bản cũng giống như những ngôi đền khác. Lễ vật không nhất thiết phải quá cầu kì, không yêu cầu phải đắt tiền, lễ vật là đồ chay hay đồ mặn hay trái cây, hàng mã là tùy thuộc vào tâm của mỗi người nhưng lễ vật cần phải chuẩn bị chỉn chu, chu đáo, thành tâm hết mức có thể giúp cho những ước nguyện trong tâm của mình được như ý.
Thông thường lễ vật sẽ bao gồm các đồ cơ bản như: trầu cau, hoa, một đĩa trái cây với nhiều loại quả khác nhau, giấy tiền, thẻ hương, xôi thịt, cút rượu và cánh sớ. Nếu như bạn mong muốn có một lễ vật được bày biện lâu dài trở nên thành kính hơn thì bạn có thể tham khảo việc dâng oản.
Một số những điều cần lưu ý khi đến đền:
– Trang phục cần phải lịch sự, gọn gàng, sạch sẽ. Không nên mặc những bộ quần áo quá sặc sỡ loè loẹt, trang phục hở hang, phản cảm, váy đầm quá ngắn,… như vậy sẽ phạm giới bất kính, quả báo vô cùng, công quả tiêu tán.
– Quản lý trẻ con chặt chẽ, không nên để trẻ con đi lung tung, nghịch phá đồ cúng,…
– Khi vào đền là chỗ tôn nghiêm bạn cần phải đi đứng nhẹ nhàng, ăn nói nhỏ nhẹ, cử chỉ đúng mực, không gây ồn ào.
– Những đồ dùng sau khi làm lễ xong cần phải trả lại đúng chỗ quy định.
5.2. Bài văn khấn:
“Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật! (Vái lạy 3 lần)
Con Lạy Chín phương trời, Mười phương Chư Phật, Chư Phật Mười phương
Con Nam Mô thường trụ thập phương Phật
Con Nam Mô thường trụ thập phương Pháp
Con Nam Mô thường trụ thập phương Tăng
Con sám hối con lạy Phật Tổ Như Lai
Con sám hối con lạy Phật Thích Ca
Con sám hối con lạy Phật Bà Quan Thế Âm Bồ Tát ma ha tát
Con Nam Mô A Di Đà Phật
Con sám hối Thiên phủ, Nhạc phủ, Thoải phủ, Địa phủ, Công đồng 4 phủ vạn linh
Con lạy Ngọc Hoàng Thượng đế
Con lạy Vua Cha Bát Hải Đồng Bằng
Con lạy Quan Nam Tào, Bắc đẩu
Con Lạy Tứ vị Chúa tiên tứ vị thánh Mẫu: Mẫu cửu trùng thiên, Phủ giày Quốc Mẫu, Mẫu nghi thiên hạ, Sòng Sơn Quốc Mẫu. Sơn Lâm Đông Cuông Quốc Mẫu. Sơn Lâm Bắc Lệ Thánh Mẫu. Thuỷ Cung Thánh Mẫu.
Con lạy Tứ vị Vua Bà Cờn Môn
Con lạy Đức ông Trần triều hiển thánh hưng đạo đại vương. Đức ông đệ tam Cửa suốt. Nhị vị vương Cô. Cô bé Cửa suốt. Cậu bé Cửa Đông.
Con lạy Tam vị chúa mường
Chúa mường đệ nhất tây thiên
Chúa mường đệ nhị Nguyệt Hồ
Chúa mường đệ tam Lâm Thao
Chúa Năm Phương bản cảnh
Con lạy Ngũ vị Tôn Ông Hội Đồng Quan Lớn
Quan lớn đệ nhất
Quan lớn đệ nhị giám sát
Quan lớn đệ tam Lảnh giang
Quan lớn đệ tứ khâm sai
Quan lớn đệ ngũ tuần tranh
Con lạy Tứ Phủ Chầu Bà
Chầu bà đệ nhất, Chầu bà đệ nhị Đông Cuông
Chầu đệ tam thoải phủ, Chầu Thác Bờ
Chầu đệ tứ khâm sai quyền cai bốn phủ
Chầu Năm Suối Lân, Chầu Sáu Lục Cung Nương
Chầu Bảy Kim Giao, Chầu Tám Bát nàn Đông Nhung
Chầu Cửu Đền Sòng, Chầu Mười Đồng Mỏ Chi Lăng
Chầu Bé Công Đồng Bắc Lệ.
Con lạy Tứ Phủ Ông Hoàng
Ông Hoàng Cả, Ông Đôi Triệu Tường, Ông Hoàng Bơ
Ông Hoàng Bảy Bảo Hà, Ông Tám Bắc Quốc Suối Mỡ
Ông Chín Cờn Môn, Ông Mười Nghệ An
Con Lạy Tứ phủ Thánh Cô Chín Sòng Sơn
Con lạy quan thủ gia Chầu Bà thủ bản đền. Quan đứng đầu đồng, chầu cai bản mệnh. Hội đồng các quan, hội đồng các giá trên ngàn dưới thoải. 12 cửa rừng 12 cửa bể, Con Lạy Chúa sơn lâm sơn trang. Ông Thanh xà bạch xà cùng các cô tiên nàng chấp lễ chấp bái. Con lạy táo quân quan thổ thần. Bà Chúa đất, bà chúa bản cảnh cai quản bản đền hoãn tĩnh linh đền.
Hôm nay là ngày… tháng … năm …
Tín chủ con là …..Tuổi …. Ngụ tại địa chỉ ..…
Con xin:……
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!”