Phủ Dầy cùng lễ hội phủ Dầy nổi tiếng với nhiều du khách vọng tín đạo Mẫu vào mỗi dịp đầu xuân. Vậy Phủ Dầy ở đâu? Phủ Dầy thờ ai? Lễ hội Phủ Dầy như thế nào?
1. Phủ Dầy ở đâu?
Phủ Dầy (tên gọi khác phủ Giầy, phủ Giày) là quần thể di tích tâm linh đạo Mẫu, quần thể kiến trúc tín ngưỡng tại xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định, cách trung tâm thành phố Nam Định khoảng 15km về phía tây nam.
Cách di chuyển:
Nếu đi từ Hải Phòng, Thái Bình, TP Nam Định: di chuyển theo quốc lộ 10, qua khu công nghiệp Hòa Xá Nam Định. Lúc tới TP.Nam Định đi theo quốc lộ 38B (đường 12 cũ) – qua cầu An Duyên – qua cầu Bất Di khoảng 2km đến ngã 3 Dần – chợ Viềng Phủ, rẽ trái một đoạn khoảng 1 km là đến Khu di tích. Hoặc đi thêm 10km từ KCN lên TT.Gôi, rẽ phải đi khoảng 4km lên Phủ Dầy.
Nếu bạn đi từ hướng Hà Nội về Nam Định: đi theo cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ – Ninh Bình về hướng Nam Định. Tới giao cắt Hà Nam – Phủ Lý, rẽ xuồng đường 21A cũ chừng 12km, qua cầu Họ, qua công viên nghĩa trang Thanh Bình và rẽ phải vào đường tỉnh lộ 56. Tiếp tục đi chừng 10km, qua Ngã tư Đồng đội là tới địa phận Phủ Dầy.
Việc được gọi là Phủ Dầy bởi đền nằm ở làng Kẻ Dầy. Còn việc có nhiều người gọi là Phủ Giầy hoặc Phủ Giầy Nam Định do sự phong phú của Tiếng Việt, tại mỗi vùng miền người ta lại phát âm khác nhau dẫn đến việc sai khác trong chính tả.
2. Phủ Dầy thờ ai?
Đền phủ Dầy là một quần thể đền thơ gồm nhiều ngôi đèn nhỏ ghép lại, trong đó Thánh Mẫu Liễu Hạnh- một trong “tứ bất tử” được dân gian kính cẩn suy tôn là nhân vật trung tâm được thờ phụng trong các di tích đền phủ ở Phủ Dầy như Phủ Phủ Tiên Hương (phủ chính), Vân Các, Công Đồng từ, lăng bà chúa Liễu Hạnh, Phủ Tổ. Ngoài ra, ở phủ Dầy còn thờ bên chồng của Mẫu, bên ngoại của Mẫu, thờ Lý Nam Đế.
Thánh Mẫu Liễu Hạnh: Theo sử tích, Bà vốn là con vua Ngọc Hoàng có tên là Đệ Nhị Quỳnh Hoa công chúa với 3 lần giáng sinh xuống cõi trần- quá trình tam sinh tam hóa vào các thế kỷ XV, XVI, XVII thì Thánh Mẫu Liễu Hạnh, là biểu tượng về tấm gương đức hạnh Trung -Trinh – Hiếu – Từ cùng công, dung, ngôn, hạnh.
3. Kiến trúc Phủ Dầy:
Quần thể Di tích Tâm Linh Phủ Dày với hơn 20 di tích, như:
– Phủ Tiên Hương (phủ chính)
– Đền thờ Mẫu Đông Cuông (Mẫu Thượng Ngàn)
– Đền Quan Lớn
– Đền thờ Quan Lớn Đệ Tam
– Đền Đức Vua Cha
– Đền Chầu Đệ Tứ
– Đền Mẫu Thoải và Cô Chín
– Đền Mẫu Thượng:
– Đền Trình Phủ Dày
– Đền Trình Phủ Tiên Hương
– Phủ Bóng Nguyệt Du Cung Phủ Vân Cát
– Lăng Chúa Liễu.
– Chùa Linh Sơn…
Nổi bật là 3 công trình kiến trúc gắn liền chặt chẽ với cuộc đời Thánh Mẫu Liễu Hạnh trong lần giáng sinh thứ 2, đó là phủ Tiên Hương (phủ chính), phủ Vân Cát và lăng Chúa Liễu.
Phủ Tiên Hương (phủ chính) được đánh giá là một công trình kiến trúc mang vẻ đẹp tráng lệ được xây dựng từ thời Lê Cảnh Trị (1663 – 1671) và đã qua thời gian đã được nhiều lần trùng tu. Toàn phủ gồm 19 tòa với 81 gian lớn nhỏ, mặt phủ quay về phía Tây Nam nhìn về dãy núi Tiên Hương. Trước có sân rộng, gồm: một hồ bán nguyệt bao quanh bởi lan can thấp, có bình phong và hai cầu vượt đều bằng đá chạm khắc hình rồng đường nét tinh xảo; sau đó là 3 toà nhà dàn hàng ngang hai tầng, tách mái: nhà bia, nhà trống, nhà chiêng là nơi đón khách tới hành hương.
Điện thờ chính của Phủ có 4 lớp thờ (4 cung) đều được chạm khắc tinh xảo, sinh động các hình ảnh rồng, phượng, hổ, bao gồm: đệ nhất, đệ nhị, đệ tam, đệ tứ. Trong đó cung chính (Đệ nhất) là nơi đặt pho tượng có giá trị mỹ thuật cao từ thế kỷ thứ 19.
Phủ Vân Cát cách phủ Chính không xa và cũng có đền thờ Thánh Mẫu, quay về hướng Tây Bắc. Phủ rộng rãi gồm 7 tòa với 30 gian lớn nhỏ. Phía trước là hồ bán nguyệt, giữa hồ là nhà thủy lâu, 3 gian, mái cong, sau hồ là hệ thống cửa Ngọ môn với 5 gác lầu. Phủ Vân Cát cũng có 4 cung như ở phủ Tiên Hương, cung chính thờ bà chúa Liễu, bên trái thờ Phật, bên phải thờ Lý Nam Đế.
Lăng Bà Chúa Liễu khu vực hình chữ nhật nằm bên cạnh phủ Chính hướng đông tây, nam bắc, được xây dựng vào năm 1938, với toàn bộ kết cấu xây dựng bằng đá xanh, chạm trổ đẹp. Các cửa đều có trụ cổng được đắp hình búp sen, giữa lăng là ngôi mộ khối bát giác, mỗi cạnh chừng 1m. Toàn lăng Bà Chúa Liễu Nam Định có 60 búp sen hồng trông xa như một hồ sen cạn, tạo điểm ấn tượng riêng biệt cho lăng của vị thần chủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu.
4. Tìm hiểu về lễ hội Phủ Dầy:
Phủ Dầy đã được xếp hạng Di tích lịch sử – văn hóa quốc gia. “Lễ hội Phủ Dầy” cùng “Nghi lễ Chầu văn của người Việt” được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Thời gian: Hàng năm vào thượng tuần tháng 3 âm lịch (chính hội là 3/3). Cùng thời điểm này, nhiều lễ hội khác ở Việt Nam cũng thờ bà Chúa Liễu Hạnh, nhưng long trọng và đông đảo nhất vẫn là lễ hội Phủ Dầy, Vụ Bản, Nam Định.
Mục đích: du khách về đây để hành hương về dự lễ hội, tỏ lòng biết ơn Đức Thánh Mẫu Liễu Hạnh.
Nét đặc sắc:
Lễ hội Phủ Dầy ở Nam Định có sự đan xen, hòa quyện giữa những nghi thức trang trọng và những hoạt động văn hóa dân gian đặc sắc, như: thi hát văn, hát chèo, múa rối nước, đấu vật, đấu cờ người, thổi cơm thi…
3 nghi thức chính của lễ hội Phủ Dầy:
– Lễ Rước Mẫu Thỉnh Kinh: với đám rước kéo dài rồng rắn, có đội ngũ nhạc, có phường bát âm… từ Phủ Tiên Hương lên chùa Gôi.
– Lễ Rước Đuốc: vòng quanh khu vực đền, phủ, lăng trong quần thể Di tích lịch sử – văn hóa Phủ Dầy.
– Lễ kéo chữ Hoa Trượng Hội: Mỗi lần xếp chữ cần khoảng 100 phu cờ, mặc đồng phục, mỗi người cầm gậy dài 2 mét. Người điều khiển gọi là tổng cờ. Khi vào cuộc chủ lễ xin Mẫu “ra chữ”, sau đó theo nhịp trống chiêng rộn rã xếp thành những dòng chữ nho ý nghĩa.
Và nghi lễ hầu đồng- một không thể thiếu trong hoạt động tín ngưỡng dân gian và nhất là tín ngưỡng thờ Mẫu, diễn ra trong suốt thời gian lễ hội.
Ngoài ra còn có nghi lễ rước thỉnh kinh, rước kiệu bát cống long đình, múa rồng hội trên núi Tiên Hương, điệu Chầu Văn tha thiết, cùng ngắm những đèn trời được thả lung linh, gửi gắm những lời cầu chúc đầu xuân.
5. Kinh nghiệm đi lễ phủ Dầy:
Vì quần thể Phủ Dầy rộng khắp và trải dài trên xã Kim Thái với trên 20 đền, phủ, lăng, chùa nên nếu muốn đi lễ đủ khắp hết các địa danh, quý khách thì nên đi trong 2 ngày. Nếu đi trong ngày, quý khách có thể đi điểm chính gắn liền với nhiều huyền tích về Thánh Mẫu Liễu Hạnh bao gồm Phủ Chính Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Mẫu và Chùa Tiên Hương.
Có một điểm đặc biệt khi sắm lễ Phủ Dầy là các con hương đến đây thường mua cành vàng cành bạc, cây lộc, cây tài tại những sạp hàng ngay sân đền để dâng lên ban thờ thánh Mẫu và xin mẫu ban lộc. Sau khi hạ lễ, đem những cành vàng cành bạc này về bày ở ban thờ gia tiên để thờ cúng cho may mắn.
Chuẩn bị mâm lễ đi hội Phủ Giầy có thể tùy tâm thành lễ nhưng cơ bản một mâm lễ bao gồm hoa tươi, quả, bánh trái và văn sớ ngoài ra có thể chuẩn bị thêm xôi, chè, thịt luộc chín, giò, chả, … lễ đồ sống như gạo, trứng, muối, thịt sống để thờ Thanh, Bạch xà và Ngũ Hổ đặt tại ban Công Đồng Tứ Phủ. Lễ chay là để thờ ban Thánh Mẫu và lễ mặn đặt bàn thờ Ngũ vị gọi là ban công đồng. Từng du khách có thể chuẩn bị thêm một chút tiền lẻ, tiền dầu nhang … bổ sung cho mâm lễ thêm tố hảo.
Về văn sớ, phải chuẩn bị sớ đủ ba lá đại diện cho Tam phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu, nếu đi đến các đền phủ khác thì tùy từng thánh bản đền thờ phụng mà quý khách có thể viết các lá sớ riêng để thỉnh tới từng cửa thánh.
Văn khấn
Nam mô a di đà phật!
Nam mô a di đà phật!
Nam mô a di đà phật!
Hương tử chúng con thành tâm kính lạy đức Hiệu Thiên Chí tôn Kim Quyết Ngọc Hoàng Huyền cung cao Thượng đế.
Kính lạy
Đức Cửu Trùng Thánh Vân lục cung công chúa
Đức Thiên tiên Quỳnh Hoa Liễu Hạnh Mã Hoàng công chúa, sắc phong Chế Thắng Hỏa Diệu Đại Vương, gia phong Tiên Hương Thánh mẫu
Đức đệ nhị đỉnh thượng cao sơn triều Mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương
Đức đệ tam Thủy phủ, Lân nữ Công Chúa
Đức đệ tứ khâm sai Thánh Mẫu, tứ vị chầu bà, năm tòa quan lớn Mười dinh các quan, mười hai Tiên Cô, mười hai thánh cậu, Ngũ hổ Đại tướng, Thanh Hoàng Bạch Xà Đại tướng.
Con là … Ngụ tại:… Cùng toàn thể gia đình đến điện (phủ, đền) chấp tay kính lễ khấu đầu vọng bái.
Dạ con thành tâm thiết tha kính dâng lễ vật con cúi xin các ngài xét thương cứu độ cho gia đình con tiêu trừ tai nạn điều lành thường tới, cầu tài được tài, cầu lộc được lộc, cầu bình an được bình an.
Nam mô a di đà phật!
Nam mô a di đà phật!
Nam mô a di đà phật!