Quan Hoàng Bắc Quốc là ai? Sự tích Ông Hoàng Bát Quốc?

1. Quan Hoàng Bắc Quốc là ai?

Quan Hoàng Bắc Quốc được biết với tên gọi khác là Ông Hoàng Bát Quốc theo câu chuyện còn lưu truyền lại, ông là tướng người Tống gốc Trung Quốc đã quy thuận nước Đại Việt. Ông đã lãnh đạo quân quân ta chống giặc Thanh xâm lược để bảo vệ trấn cảnh Bảo Hà, tỉnh Lào Cai.

2. Sự tích về Quan Hoàng Bắc Quốc:

Theo các bản văn còn lưu truyền, Quan Hoàng Bắc Quốc vốn là tướng nhà Minh sau khi nhà Thanh bị lật đổ ông đã phải chạy sang nước ta. Khi nhà Thanh lên cầm quyền ông đã đi  theo phong trào “ phản Thanh phục Minh” và sang quy thuận nước Nam Việt ta giúp nhân dân ta đánh bại quân xâm lược nhà Thanh. Khi thanh bình được lập lại ông dạy người dân trồng hoa màu và tăng gia sản xuất để cải thiện đời sống, đến khi được âm phù dương trợ, ông được tôn kính phụng thờ bởi người dân địa phương.

Một sự tích khác nói rằng Quan Hoàng Bắc Quốc là thầy thuốc giỏi người gốc Trung Hoa, tinh thông tất cả vị thuốc, nên có công lao chế thuốc chữa bệnh giúp dân khắp vùng Suối Mỡ, thuộc Bắc Lạng, nên được người dân phụng thờ, đến hiện nay còn 2 cây thuốc được lưu truyền tại đền để dân bản địa tưởng nhớ tới công lao to lớn của ông năm xưa.

Hiện nay có nhiều ý kiến trái chiều về việc Quan Hoàng Bắc Quốc  có phải là vị thần nằm trong hệ thống Tứ Phủ hay không. Vì ông là người gốc Trung Quốc, người ta cho rằng chỉ nên thờ ông như là một vị Thần bản cảnh chứ không ngang vai với các vị trong Tứ Phủ Thánh Hoàng. Mặc dù vậy có nhiều đóng góp rằng việc đưa ông Quan Hoàng Bắc Quốc vào Tứ Phủ là hợp lý, vì:

Dù ông mang gốc là Trung Quốc, giống như Tứ Vị Vua Bà người nhà Tống có công  lao lớn với đất Việt nên vẫn được thờ cúng tại Việt Nam, thể hiện được đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” phù hợp với đạo lý dân tộc.

Quan Hoàng Bắc Quốc là một trong những vị thánh đại diện cho quan niệm tốt đẹp từ lâu đời “tuy không xuất thân là người Việt, nhưng họ đều có công âm phù cho dân nước Việt”.

3. Đền thờ Quan Hoàng Bắc Quốc:

Đền Quan Hoàng Bắc Quốc thuộc di tích Suối Mỡ, thôn Dùm xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang nơi có dòng thác Suối Mỡ nổi tiếng.

Theo lời kể của người dân bản địa, trước kia đền chỉ là ngôi miếu nhỏ giữa rừng núi hoang vắng. Thời gian sau, nhân dân đã cùng nhau xây dựng lại ngôi đền khang trang và đẹp như ngày nay. Với lối kiến trúc gồm chín gian kiểu chữ đinh, trong đó gian chính cung là đền đặt tượng thờ Quan Hoàng Bắc Quốc. Ngoài ra các gian khác cũng đặt tượng thờ các vị thần thánh khác trong Tứ Phủ như Ngọc Hoàng Thượng Đế, Ngũ Vị tôn quan, Tam Tòa Thánh Mẫu, Cung Sơn Trang, Quan Hoàng Mười, Quan Hoàng Bảy, …

4. Đi đền thờ Quan Hoàng Bắc Quốc cầu gì?

Người dân thập phương đều tìm đến đền thờ Quan Hoàng Bắc Quốc để cầu may cầu mát, mong cho việc làm ăn được hanh thông, làm đâu trúng đó. Ngoài ra, người ta đi lễ để cầu lộc, cầu an, mong cho cuộc sống được bình an, yên ổn.

Đền thờ rất linh thiêng, ứng nghiệm vì vậy con nhang chỉ cần có lòng thành, lễ mọn thì có thể được như ý nguyện.

5. Bản văn Quan Hoàng Bắc Quốc:

Đền thờ bát ngát bao la

Thỉnh mời Quan Bát Quốc ngà lục châu

Quản cai Thổ Mán sơn đầu

Sai quân đôn bộ đông hầu dạo chơi

Anh linh khắp bốn phương trời

Quan Hoàng Bát Quốc qua chơi nam thành

Đem quân dẹp giặc Nhà Thanh

Các ngôi Thổ Mán phục trình phải theo

Non cao quái họa đường chèo

Thổ Mường Mán Thai phải theo quy đầu

Quản cai sám sặp lộc châu

Thượng cầm hạ thú về chầu đôi bên

Sơn lâm các miếu các đền

Vào chơi trăm động cảnh tiên non bồng

Tay đàn miệng hát ca ngâm

Tiếng Kinh, Tiếng Mán, Tiếng Mường líu lô

Ông phán rằng tín nẳm đầy cô

Tú mì tim ý sám si ngằn cờ

Cầm tây chiên bẩn mì ô

Cẩn neo chinh trổ mị eo phổ mì

Sơn lâm phượng hót nhu mì

Tiếng chuông lác đác gọi ve gọi sầu

Dạo chơi khắp hết trăm châu

[Lên khăn áo:]

Dâng văn Quan Bát Bảo Hà

Vốn người nhà Tống sinh ra tướng tài

Võ thao lược hùng oai Quan có

Văn kinh luân Quan tế độ Việt Nhân

Sinh thời làm tướng trung thần

Tâm lòng ái quốc thương dân Quan còn

Việt cạn non mòn, lòng Quan thiết thạch

Ông quyệt đi diệt sâm loàn,

Đeo tai ách đến quê hương.

Quan Bát tung hoành trong điện dáo rừng hương

Mưa tên lủa đạn xem thường sử danh

Chàm tướng Chàm Thành, rừng xanh danh xứ

Lệnh sắc rồng Quan Bát trấn Lào Cai

Cờ cây trống giục quân gieo

Người leo lên ngựa, ngựa leo lên đồi

Tiếng thu hồi vang lừng khắp núi

Muốn có câu ca khúc Thái Hoàng Ca

Quan Bát về chầu bái mảng Vua Cha

Chè sen rượu cúc dâng tiến Quan Hoàng

Trong đền vàng khói hương nghi ngút

Rượu bồ đào ví hò tiến dâng lên

Mới nghe qua lời tâu của ghế

Nên Quan Bát Ngàn giáng thế

Trên Vua Mẫu đã truyền ban

Sai Quan Bát phán sam

Hôm nay Quan Bát ngự về đây

Ngài thông truyền cho hay

Khói hương thơm bay ngào ngạt

Con tiến văn đàn đàn hát hầu Ông

Vì ghế Ông đệ tử no lòng

Ông Bát giáng trần chứng tâm

Lộc sơn lâm bạc biển vàng rồng

Ông độ cho đồng vinh quang

Trên thái tùng hòa chiếu ra dân

Hội xe gía về đây

Chốn sơn trang núi rừng muôn thú nay

Đàn nghênh đức muốn ngâm thi thư

[Làm lễ:]

Chẻng Bat Gok xín xáng chóng hương bai sằn wòng (Thỉnh Bát Quốc tiên sinh thắp hương bái thần vương)

Đài nhắt luần bai xín xáng khàu gok ốn (Lần thứ nhất, tiên sinh bái cầu quốc an)

Đài yeè bai sểrng cầu mằn cường (Nhị bái, cầu cho dân Nam khoẻ mạnh)

Đài sám chee khau mải mài cấy wùi chằm suển (Tam bái, cầu buôn bán được chọn cơ hội)

Trôi hàu bai Nhắt Bủn Màn Lỳ (Lại bái, cầu một vốn vạn lãi)

[Khai Quang:]

Bây giờ Hoàng gậy năm nàng

Cô nào việc ấy dịu dàng bước ra

Đông phương Cô Cả hái hoa

Nàng Đôi tươi tốt Nàng Ba ưa nhìn

Nàng Tư chơi cảnh hồ tiên

[Cầm Quạt Dạo Chơi:]

Ghìm cương ngựa trước bể rồng Quan Bát bái mảng

Kính chúc Cụ Hoàng “Thọ Tị Nam San”

Chiếc quạt cầm tay Quan Bát phe phải nhẹ nhàng

Đèn loa trống giục rước Quan Bát Hoàng lai kinh

Áo lam biếc, chân hài sảo, quạt cầm tay

Ông biết phen này dạo chơi

Khắp sông núi bốn phương nguyện cầu

Độ chư thanh đồng ước lộc dài lâu

Danh vang lừng danh đã bao thời thời liệt quanh

Tướng danh có Quan Bát Hoàng cưú dân đời ghi nhớ

Bút thương Quan Hoàng chàm tướng

Lên ngựa Quan Bát về trời

Dấu thiêng nằm ghi để trang sự vẫn oai hùng

Quan Bát Hoàng năm lừng đây!

Quan Bát Hoàng năm lừng đây!

Nhà Quan thời chim hót líu lo

Tung cánh bay nhớn nhơ nào đó

Mừng Quan Hoàng hôm nay giáng vui

Độ cho người đồng nhân thắm tươi

Con kính dâng văn đàn Quan Bát giáng vui

Tay mang kiếm cung lên đường suôi dọc chiến kinh

Đàn nghênh mời Quan Bát Tối Linh

Nhang khói bay thoảng mờ thật kinh

Người ơn người Quan Bát Tối Linh

Người mong người độ cho an ninh

Dáng oai phong trước đền rồng

Hiền nào hùng oai phong như Quan

Tay cầm quạt tàu cầu an cho nhân gian

Ấn vua ban kiếm thần truyền

Giục ngựa thần Quan Bát đề minh

Hai miền Hà Giang, Bắc Mục còn

Ghi dấu danh tiếng Quan Bát Ngàn

Chốn biên cương núi trập trùng

Ông diệt bạo tàn loại xâm hương cung

Lệnh sắc rồng thằng ma cúng Ông

Con kính dâng văn đàn Quan Bát giáng vui

Tay mang kiếm cung Ông lên đường vui quân tiến trung

Hôm nay đây Quan Hoàng ngự vui vui vui thay

Chúng con cùng chung giúc ca vui ca vang

Mừng Quan Bát giáng lâm, mừng Quan Bát ngự đồng

Kẹo hồng kẹo đào dâng lên

Ông chứng tâm ông ban khen

Hôm nay ghế nhất tâm

Xin Quan Bát giáng lâm

Ông chứng tâm cho đồng lòng thành

Hôm nay Ông về nơi đây

Xiết bao mừng vui ca vang

Nghe tiếng Quan Hoàng anh linh nơi non xanh

Quan Bát Hoàng lập miếu dân cho dân an

Ghế nào căn số Quan Hoàng

Cầu ngài cầu ngài anh khang cho vinh quang

Danh Quan khắp bốn phương

Dân nào lúc tới xem

Xin cúi xin Quan Hoàng lòng ngài ban cho ghế Quan

Và cung văn xiết bao mừng vui

[(Điệu Quảng Hồ) Mời sơi trà:]

Cờ quân giặc phất phơ mệch đật a~!

Quan Bát ra sức tung hoành đục pháo xông tên a~!

Ngày hôm nay Quan Bát giá ngự đền a~ vàng.

Trà sen rượu cúc kính mời Quan Bát Ngàn sơi cạn.

Tay tiên kính dâng chung trà trà sen ngát hương

Đầy chùng trà sen tiến dâng mời

Đầy chùng thứ nhấp chung trà thơm ngát ngạt ngào

Hương thơm Quan Hoàng ngất ngây

Ngất ngây tâm hồn dành tiếng Quan Hoàng

Ngài thật, ngài thật hùng anh vang lừng bốn phương

Khắp thế gian co ai lịch sự bằng Quan?

Khắp thế gian co ai lịch sự bằng Quan?

Cung văn kính dâng văn đàn Quan Bát giáng vui

Danh Quan còn ghi trước đền rồng

Hương thơm nghi ngút Quan Hoàng danh tiếng

Đời đời còn ghi cho muôn người ấm no

Tiếng Quan Bát Hoàng danh tiếng oai hùng

Ngài thật, ngài thật hùng anh, anh hùng khắp bốn phương

Khắp thế gian khắp nơi sẽ được bình an!

Khắp thế gian khắp nơi sẽ được bình an!

[Điệu Vương Chiêu Quân]

Không biết Ông ra quanh năm

Ông cho bán buôn sịt bủn! (nghĩa: lỗ vốn)

Biết Ông Bát ra Ông gíup cho “Hòng vẩn phát xồi”! (Hồng vân phát tài)

Hú mài hú sám nhì yẩu đố đố sìn

Cháu còn đại đàn đắc pìng pìng ngốn a~!

Ngược suôi thông lợi “Nhắt bủn màn lỳ” (một vốn vạn lãi)

Ông chẳng gíup giêng ai

Ai hợp số Ông thương

Ống muốn người nhân thứ

Thương mến chư thanh đồng

Thiền tâm dót rắng con một lòng

Ông cũng cho gia đình mọi sự an khang

Khấn Ông chứng xám hối tha thứ xám hối tha thứ

Làm ăn bán buôn phát xồi đố ngân đố xìn

Đàn cháu con hẩu hẩu leng

Không biết đến Ông, Ông cho cửa nhà đèn đổ

Biết đến Ông, Ông cho hồng vẩn phát xồi a ~!

Yẩu lương cô Yẩu sáp bái sằn

Sấm bi hư ký cô nằm chảy

Anh trăng soi ngàn hoa lá

Cảnh non tiên Quan Bát Ngàn về đây

Tay tiên các cô nàng dâng chúc

Trà hương thơm Quan Bát Ngàn ngợi khen

Đây các cô tiên nang

ngắm ngợi khen các cô tiên nàng

Đẹp! Đẹp làm sao! Đẹp! Đẹp làm sao!

Muốn khúc cá ngợi Quan

Chim hót líu lo đón mừng xuân đến

Bóng huê đào rực rỡ trên non tiên

Hôm nay các cô tiên nàng vui đón

Mừng hôm nay Quan Bát Hoàng ngự vui

Đây khúc ca trên ngàn

Tra khuynh tươi các cô khuyên mời

Tiệc! Tiệc mừng vui! Tiệc! Tiệc mừng vui!

Muôn khúc ca nên vừa.

Trà liên tử hương thơm ngào ngạt

Đôi bàn tay ngà tươi mát của khách đài trang

Đôi tay tiên che quạt trầm hương

E thẹn chầm ngâm Quan Bát Hoàng

Trè sen rượu cúc kính mời Quan Bát Ngàn sơi cạn

Chùng chà sanh thơm ngát

Các cô nàng kính dâng

Trà sen hương thơm ngạt ngào

Chứng tâm chò đồng nhất tâm

Ngày hôm nay Quan Bát Ngàn loan gía

Sẽ cho được ấm no

Ngàn đời sau cháu con đời đời

Được vẻ vang hạnh phúc muôn đời!

Được vẻ vang hạnh phúc muôn đời!

Ai có về Bắc Mục Hà Giang?

Lào Cai, Yên Bái Quan Bát bước sang thiệt gì

Trên bản rồng choi choi còn ghi

Danh ngầu Bát Quốc cứu nguy sơn hà

Muôn hoa thắm ngát hoa ân tình

Vang thanh bình cả một trời xuân

Bạn tiện chúc ba ly rượu mừng

Quan Bát Ngàn ngất ngây tâm hồn

Trong đêm xuân bao tiên nữ hát ca

Kìa vù khúc chúa xuân hòng hoa

Ngài ngợi khen chén trè sen đậm đà

Thấy Cô Nhất, ba cây đa

Thấy Cô Tứ, cô khuyên mời

Mời Quan Bát Hoàng sơi bát chung trà tàu

Tính tính tình Cô Sáu họa ca

Tính tính tình Cô Bảy họa vui

Còn Cô Bé hát khúc ca thái hòa

Đấng danh tướng ai băng Quan Bát Quốc a~?

Giặc ngoại xâm nghe tiếng chạy dài

Trên thờ vương là tường trung thần

Dưới cai quản ba quân đều hiển hách

Ông đuổi giết quân đi

Oanh liệt nhiếp chư danh

Ghi nhớ người danh tướng

Can chiến công tung hoành

Đời còn ghi công đức Ông phụng thờ

Nhang khói bay đêm ngày tưởng niệm công ơn

Nước ta nhớ nhớ chiến công ấy nhớ chiến công ấy

Ngàn năm khói hương sớm chiều

Phúc danh phúc thần!

Đời nhớ ơn người xưa

Con chúc mừng Quan Bát về đây

Ông phát lộc cho chúng con được nhờ

Thành tâm Ông sẽ chứng cho

Cho đệ tử bán buôn phát xồi

Ông về cho trăm họ được nhờ

Ông về cho trăm họ an vui

Cho cây lộc nở hoa đầy nhà

Người tài đức Ông thời vĩnh chiếu

Người có đức Ông sẽ chứng cho

Lòng thành kính thắp một tuần nhang

Cho đệ tử bán buôn phát xồi

Chúc mừng Quan Bát về đây

Ông phát lộc cho chúng con được nhờ

Thành tâm Ông sẽ chứng cho

Cho đệ tử bán buôn phát xồi

Ông về cho trăm họ được nhờ

Ông về cho trăm họ an vui

Cho cây lộc nở hoa đầy nhà

Người tài đức Ông thời vĩnh chiếu

Người có đức Ông sẽ chứng cho

Lòng thành kính thắp một tuần nhang

Cho đệ tử bán buôn phát xồi.