Nếu là một người sống thiên về tâm linh, mong muốn tìm đến những nơi bình an để tìm cho mình những khoảng lặng riêng của tâm hồn, thì đền thờ Ông Hoàng Sáu là một địa điểm mà bạn không thể nào bỏ qua được.
1. Quan Hoàng Lục là ai?
Tương truyền, tướng quân Hoàng Lục là một tù trưởng người Tày, sinh vào thế kỷ XI tại vùng Lũng Đình, huyện Thượng Lãng (nay là xã Đình Phong, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng). Là người có tài, am hiểu sử sách, thông thạo binh pháp, năm 18 tuổi ông được bổ làm quan trấn thủ một vùng, được nhân dân kính trọng.
Trong cuộc kháng chiến chống quân Tống lần thứ hai, thực hiện kế sách “Tiên phát chế nhân” của Lý Thường Kiệt, tướng Hoàng Lục đã đem quân đánh đất Tống, chọc thủng nhiều thành trì và đánh tan hậu phương cần thiết để phục vụ cho cuộc chiến tranh xâm lược Đại Việt của kẻ thù. Khi quân Tống tiến vào nước ta, với lối đánh du kích táo bạo, nghĩa quân do ông chỉ huy đã thọc sâu vào hậu phương, gây nhiều tổn thất về sinh lực địch, góp phần vào thắng lợi chung của cả dân tộc.
Với công lao to lớn đó, ông được triều đình phong làm An Biên tướng quân và được giao trấn giữ một dải biên giới rộng lớn từ Cao Bằng đến Lạng Sơn ngày nay. Để ghi nhớ công lao của vị tướng trấn giữ biên ải, khi ông mất, nhân dân đã lập đền thờ ông tại quê hương Lũng Đính.
2. Sự tích về Quan Hoàng Lục:
Nếu Thái Bảo Bát Nùng (Quan Hoàng Tam Nùng Chí Cao) được coi là thủ lĩnh của vua Nùng thì tướng An Biên, hiện thân của Quan Hoàng Lục, được coi là thủ lĩnh, vua của người Tày cai quản vùng cao.
Tương truyền, Quan Hoàng Lục sinh ngày 10 tháng 8 năm 1038 tại xã Lũng Đình, huyện Thượng Lãng (nay là xã Đình Phong, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng) trong một gia đình truyền thống nhiều đời. Năm 18 tuổi, ông được cử làm cai ngục vì quan Hoàng Lực là người trọng nghĩa, khinh tài, luôn bố thí của cải cho người nghèo, được mọi người trong vùng yêu mến. Năm 1053 (đời vua Lý Thái Tông), trong cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân Tống xâm lược, Hoàng Lục đã phối hợp với tướng Nùng Chí Cao tích cực đem quân sang đất Tống, đánh phá các châu: châu Quý, châu Uy, Châu Khang, Châu Đăng, Châu Ngô, Châu Doãn, Châu Hinh… gây cho quân Tống nhiều thiệt hại.
Quân của Hoàng Lục và Nùng Chí Cao đi đến đâu cũng được nhân dân ủng hộ. Khi rút lui, Hoàng Lục tiếp tục chuẩn bị lương thực và lực lượng để đối phó với quân Tống.
Năm 1075 (thời vua Lý Nhân Tông), quân Tống xâm lược Đại Việt lần thứ hai với mục tiêu phá vỡ phòng tuyến ở Quảng Nguyên. Tướng nhà Tống lúc bấy giờ tên là Quách Quỳ, đánh giá: “Quảng Nguyên là cổ họng của Giao Chỉ, có binh pháp mạnh đóng ở đó. Nếu ta không đánh lấy thì khi ta đi sâu vào đất chúng, quân ta sẽ bị đánh cả ở mặt trước và mặt sau”. Biết trước âm mưu xâm lược Đại Việt của nhà Tống, vua Lý Nhân Tông với sách lược “Tiên pháp chế nhân” đã sai Thái úy Lý Thường Kiệt đánh phá, đốt kho tàng của quân Tống ở châu Khâm, châu Liêm để giảm bớt ý chí xâm lược của nhà Tống.
Nhận mật lệnh của các Thái úy Lý Thường Kiệt, Hoàng Lục, Tôn Đản, Nùng Chí Xuân trở thành anh hùng của Lý Thường Kiệt tung hoành khắp đất Tống. Phá tan âm mưu xâm lược Đại Việt của nhà Tống, Lý Thường Kiệt ra lệnh rút quân về nước đắp phòng tuyến sông Như Nguyệt và giao cho Hoàng Lực trấn giữ vùng Đông Bắc từ Quảng Uyên đến Phục Hòa. Với đánh giá của Quách Quỳ, trận chiến ở Quảng Nguyên mang tính chất quyết định. Tổng trấn Quảng Nguyên lúc này là Lưu Kỳ – một tướng lĩnh dày dạn kinh nghiệm vùng núi của nhà Lý với 5000 binh sĩ. Khi quân Tống dưới sự chỉ huy của Phó tướng Yên Đạt ồ ạt tấn công vào Quảng Nguyên đã vấp phải quân của Hoàng Lục và Lưu Kỳ phản kích quyết liệt. Theo dân gian kể lại, chính khu đền hiện nay là nơi Hoàng Lực lập trận địa chặn đường tiến quân của giặc Tống. Dấu tích còn lại đến ngày nay là những gò đất hình chữ nhật, xoắn ốc nằm rải rác dọc theo bờ sông Quài Sơn, cách chùa khoảng 1 km.
3. Đền thờ ông Hoàng Sáu ở đâu?
Đền Quan Hoàng Lục thuộc xã Đình Phong, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng được nhân dân xây dựng vào thế kỷ XI.
Đền Hoàng Lực tọa lạc dưới những rặng thông xanh trên đỉnh đồi Đoỏng Lĩnh, bên dòng sông Quài Sơn, thuộc thôn Đoỏng Luông – Chí Chòi, xã Đình Phong, cách biên giới Việt – Trung khoảng 4 km. Tương truyền, đây là nơi tướng quân Hoàng Lục xây thành, lũy để ngăn giặc. Ngôi chùa gồm 2 gian nhà cấp 4, diện tích hơn 100m2 xếp theo hình chữ Nhị. Ngôi chùa lợp ngói âm dương, có các vì kèo bằng tre, gỗ. Mặc dù đã được cải tạo và thay thế nhưng nó vẫn giữ nguyên hình dạng và cấu trúc ban đầu. Đặc biệt, ngôi chùa vẫn giữ được những bức tường đất nện như lúc mới xây dựng.
Bà Vi Thị Thảo, cán bộ văn hóa xã Đình Phong, huyện Trùng Khánh cho biết: “Về cơ bản, đền vẫn còn lưu giữ nguyên bản các bản báo cáo này. Theo các cụ xưa kể lại, khi xây dựng người ta dùng đất sét trộn với mật mía và đường phèn, làm khuôn cốp pha, sau đó dập, nện hỗn hợp đất đó, tạo thành tường bao quanh.
Năm 2004, đền Hoàng Lục được tỉnh Cao Bằng xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Trải qua nhiều năm, ngôi chùa vẫn thu hút du khách thập phương đến cầu may mắn, tài lộc và bình an. Theo tín ngưỡng dân gian, đền Hoàng Lục là một trong “Thập vị Quan Hoàng” theo tín ngưỡng thờ Mẫu.
Anh Hoàng Quang Trung, du khách đến từ tỉnh Thái Nguyên cho biết: “Tôi thấy đây là ngôi chùa rất linh thiêng, từ chùa đến thác Bản Giốc chỉ khoảng 30 km, thuận tiện cho việc đi lại của tôi. Năm nào cũng cố gắng sắp xếp thời gian để đến thắp hương đúng ngày lễ, rồi xuống thác Bản Giốc. Tôi thấy đây cũng là một tuyến du lịch rất hấp dẫn.”
4. Lễ Hội Quan Hoàng Lục:
Trước đây, lễ hội đền Hoàng Lục được tổ chức mỗi năm hai lần. Lần đầu tiên vào ngày Rằm tháng Giêng, người dân mổ lợn, dâng rượu, xôi… để cúng, cầu may, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, hòa cùng lễ hội các trò chơi như tung còn rồng, múa lân, hát giao duyên. Vào mùa thu, sau khi thu hoạch xong, người dân Lũng Đính chọn ngày lành tháng tốt để mổ lợn, làm xôi để tạ ơn.
Trong tứ phủ, ngày tiệc của Quan Hoàng Lục là ngày 19 tháng 4. Vì ngồi hầu đồng nên rất ít người biết, thậm chí có rất ít người biết.
Giờ đây, Lễ hội đền Hoàng Lục được tổ chức vào ngày 28 tháng 2 âm lịch hàng năm, thu hút hàng nghìn người dân Cao Bằng và du khách thập phương về dự.
Ông Hà Đình Toàn, trú xóm Đoỏng Luông- Chi Chi, xã Đình Phong, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng cho biết: “Hàng năm, cứ đến ngày 28 tháng 2 âm lịch là rất đông người dân đến trẩy hội. Ông ở gần đây nên cứ vài ngày họ lại lên thắp hương cho ông, rồi ngày rằm, mồng một, bác Hoàng Lục là tướng trấn giữ biên ải, chúng tôi rất tự hào về bác. “
Noi gương tướng quân Hoàng Lực, phát huy truyền thống yêu nước, đấu tranh giữ đất, giữ làng của cha ông, nhân dân Lũng Đính hôm nay đã đoàn kết một lòng, bảo vệ vững chắc từng tấc đất mà cha ông đã có khám phá và bảo tồn.
Ông Hoàng Văn Thông, Chủ tịch UBND xã Đình Phong, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng cho biết: “Nhân dân xã Đình Phong rất tự hào và biết ơn vì có một vị tướng đã có công vượt biên bao năm qua Thời gian qua, nhân dân Đình Phong luôn đoàn kết, không để phức tạp nảy sinh về an ninh trật tự, đoàn kết trong phát triển kinh tế, xây dựng quê hương, nhất là tích cực cùng nhau tham gia bảo vệ vững chắc đường biên giới dài hơn 7km xuyên suốt khu vực”.
5. Bản văn Quan Hoàng Lục:
Chính quê Trùng Khánh Cao Bằng
Có quan Hoàng Lục giáng phàm tối anh linh
Cõi trần gian hữu tình hữu cảnh
Đất Cao Bằng – Trùng Khánh tựa cõi tiên
Lý triều có Đại tướng An Biên
Tiễu trừ giặc Tống giữ yên cõi bờ
Nước Nam Việt đẹp như huyền thoại
Sách trời ghi sáng mãi sử oai hùng
Đức Hoàng Lục ngài thông thạo kiếm cung
Vâng lệnh Thái Úy giữ vùng biên cương
Mười tám tuổi am tường binh pháp
Thông kinh thư sử sách làu làu
Khắp hòa tam thập lục châu
Nức danh gia thế đẹp câu thuận hòa
Khai quang thậm thì diệu
Quang minh chứng đàn duyên
Ngã tích tang cúng dàng
Kim phụng hoàng lân cận
Phật Thánh Chúa Tiên trung vương.
Hoàng Lục có lệnh truyền ra
Các quan thủy bộ cùng là chư dinh
Chuyên cần luyện tập quân binh
Đánh đông dẹp bắc tung hoành mọi nơi
Thái Úy Lý Thường Kiệt đức vời vời sáng
Nhận thấy Hoàng tỏa rạng mưu cơ
Ban cho nào kiếm nào cờ
Cùng ban mật lệnh bất ngờ xuất quân
Dùng chiến thuật chế nhân tiên pháp
Phá kho tàng tiến đánh Tống bang
Châu Liêm cùng với châu Khâm
Xua quân xung kích thỏa tầm trông xa
Sông Như Nguyệt dựng ra phòng tuyến
Dẹp âm mưu xâm chiếm nước ta
Từ Quảng Uyên đến Phục Hòa
Hoàng Lục trấn giữ gần xa thỏa lòng
Mậu Tuất Lý Nhân Tông Chính Hạ
Hoàng Lục ngài từ giã nhân gian
Đoỏng Lình dân lập ngôi đền
Khắp vùng Lũng Đính muôn miền khói nhang
Đức Hoàng Lục độ oan cứu khổ
Ngài hiển linh phù trợ trần gian
Tội công (Ai tội, ai công) ngài biên chép rõ ràng
Tiễu trừ kẻ ác phục hàng quỷ ma
Cũng có lúc Ngài ra trợ phép
Giúp cho người đẹp nết thảo ngay
Có khi dạo gót đông tây
Câu thơ Thái Úy sẵn bày cuộc ngâm
Ngài ngâm rằng:
Nam quốc sơn hà Nam đế cư
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm?
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư!
Đấng anh linh phong tư tài mạo
Rạng vẻ ngoài mũ áo cân đai
Độ cho hai chữ Lộc Tài
Độ cho già trẻ gái trai cát tường
Phép thần thông hô phong hoán vũ
Tài kinh bang tế thế chuyển luân
Nức lòng tướng sĩ ba quân
An Biên đại tướng muôn dân phụng thờ