Tết Nguyên tiêu là gì? Ý nghĩa ngày Rằm tháng Giêng (15/1 ÂL)

1. Tết Nguyên Tiêu là gì?

Rằm tháng Giêng hay còn gọi là Tết Nguyên tiêu có nguồn gốc từ Trung Quốc, diễn ra vào ngày 14 – 15 tháng Giêng âm lịch. Có nhiều tài liệu cho rằng Tết Nguyên tiêu có nguồn gốc từ thời Tây Hán, Trung Quốc. Câu chuyện bắt đầu với việc mỗi khi mùa xuân đến, các cung nữ không thể vào cung thăm gia đình.

Lúc này, một cận thần được Hán Vũ đế sủng ái – Đông Phương Sóc đã cảm động trước tấm lòng của cung nữ và giúp đỡ cô. Ông thông báo rằng Trường An sẽ bị Hỏa thần đốt cháy, và đề nghị nhà vua và hoàng gia lánh nạn bên ngoài cung điện, nơi cung điện sẽ treo đầy những chiếc đèn lồng giả vờ bị đốt cháy.

Hán Vũ Đế chấp thuận kế hoạch này và từ đó, vào ngày Rằm tháng Giêng hàng năm, nhà nhà đều treo đèn lồng. Phong tục này được lưu truyền rộng rãi qua nhiều đời, lan sang Việt Nam. Tuy nhiên, ở nước ta, Tết Nguyên tiêu có sự biến tấu khác so với Trung Quốc.​

Rằm tháng Giêng hay Tết Nguyên tiêu diễn ra từ giữa đêm 14 (đêm trước rằm) đến hết ngày 15 (đêm rằm) tháng Giêng âm lịch. Năm 2023, Tết Nguyên tiêu hay Rằm tháng Giêng sẽ diễn ra vào Chủ nhật, ngày 5/2/2023 (Chủ Nhật), thuận tiện cho mọi người đi lễ chùa.

2. Ý nghĩa của Tết Nguyên Tiêu:

Ý nghĩa thực tế của lễ cúng Rằm tháng Giêng được lưu truyền rộng rãi trong xã hội ngày nay. Tết Nguyên tiêu có nghĩa là đêm rằm đầu tiên của năm mới. Trong đó, “Nguyên” có nghĩa là đầu tiên, “Tiêu” có nghĩa là ban đêm. Ngoài ra, Tết Nguyên Tiêu còn được gọi là Tết Thượng Nguyên, để phân biệt với 2 dịp rằm lớn khác là Tết Trung Nguyên (Rằm tháng Bảy) và Tết Hạ Nguyên (Rằm tháng Mười).

Ngày rằm tháng Giêng cũng là một ngày lễ quan trọng của Phật giáo, nổi tiếng với câu “Cúng quanh năm không bằng ngày rằm tháng Giêng” hay “Cúng quanh năm không bằng một ngày rằm Tháng Giêng”.

Vào ngày này, các gia đình sẽ cùng nhau đi chùa, dâng lễ vật để tỏ lòng thành kính với Đức Phật và tổ tiên, cầu may mắn và phước lành.

Tết Nguyên Tiêu tuy du nhập vào Việt Nam từ Trung Quốc nhưng cũng có những thay đổi để phù hợp với phong tục cổ truyền của nước ta.

Đối với người Trung Quốc, đây là lễ hội thả đèn trời, họ sẽ thả đèn trời để cầu mong một năm mới bình an. Trong khi đó, tại Việt Nam, vào dịp này, Phật tử khắp nơi sẽ đến chùa lễ Phật để cầu bình an cho gia đình.

Các chùa cũng thường tổ chức đàn Dược Sư, tụng kinh Dược Sư vào tháng Giêng. Đồng thời, nhà chùa kêu gọi các phật tử tụng kinh, cầu phúc lộc bình an đến với mọi người, mọi nhà.

3. Tết Nguyên Tiêu nên làm gì?

Vào ngày 14, 15 Tết, ngày Rằm tháng Giêng, người dân thường lên chùa lễ Phật để sám hối cho gia đình và bản thân, cầu bình an, tăng phúc. Khi đi lễ chùa vào ngày Rằm tháng Giêng, người dân chỉ nên sắm lễ chay, ăn mặc trang nghiêm, kín đáo và thành tâm khấn vái.

Trong ngày này, bạn nên làm việc thiện để tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn. Khi đó bạn sẽ cảm thấy cuộc sống nhẹ nhàng và ý nghĩa hơn.

Làm việc thiện không nhất thiết phải là việc gì to tát, bạn có thể quyên góp tiền, thăm hỏi những người gặp khó khăn hoặc đơn giản là giúp đỡ những người xung quanh.

Vào ngày rằm tháng Giêng, người dân thường phóng sinh cá chép, cá cảnh, chim trời,… Bạn nên chọn nơi vắng vẻ, không có thợ săn để đảm bảo những con vật này có thể sống khi phóng sinh.

Ngoài ra, Tết Nguyên tiêu, rằm tháng Giêng cũng là dịp để người dân dọn dẹp bàn thờ, cúng gia tiên… Tuy nhiên, chú ý tuyệt đối không động vào bát hương và chỉ thắp một nén hương và cầu nguyện. Các vị thần linh, tổ tiên sẽ chuẩn bị bàn thờ cúng rằm tháng Giêng.

Sau đó, bạn nên chuẩn bị hoa tươi và mâm cúng gia tiên chu đáo để thực hiện lễ cúng rằm tháng Giêng. Đặc biệt, khi thắp hương cần ăn mặc chỉnh tề, gọn gàng. Tuyệt đối không mặc quần đùi, áo cộc tay hay quần áo luộm thuộm…

Ngoài những điều trên, vào ngày Rằm tháng Giêng, nhiều nơi còn tổ chức hoạt động thả đèn lồng để cầu may mắn, bình an và thành công trong năm tới cho bản thân và gia đình.

4. Mâm lễ cúng vào Tết Nguyên Tiêu:

Tùy thuộc vào hoàn cảnh của từng gia đình cũng như phong tục của từng gia đình mà mâm lễ ngày cúng Tết Nguyên Tiêu thường sẽ có những món sau đây:

+ Hoa quả tươi được bày vào đĩa

+ Chè xôi

+ Các món đậu

+ Canh xào chay

+ Bánh trôi nước

+ 4 bát ninh măng, bát miến, bát mọc.

+ Đĩa thịt lợn hoặc thịt gà, đĩa giò hoặc chả, đĩa nem thính hoặc đĩa xào, đĩa dưa muối, đĩa xôi hoặc bánh chưng và bát nước chấm.

+ Hương, hoa tươi, quả tươi, vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu trắng, thuốc lá…

Các vật phẩm khác như:

– Hương hoa vàng mã

– Đèn nến

– Trầu cau

– Rượu.

5. Bài khấn Rằm Tháng Giêng để cả năm may mắn chuẩn nhất:

5.1. Bài khấn số 1 – Bài khấn Rằm Tháng Giêng để cả năm may mắn chuẩn nhất:

Văn khấn cúng rằm tháng Giêng không cần phải quá phức tạp. Gia chủ có thể tham khảo mẫu văn như sau:

– Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

– Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

– Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.

– Con kính lạy Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Thúc Bá Đệ Huynh, Cô Di, Tỷ Muội họ nội họ ngoại.

Tín chủ (chúng) con là: …

Ngụ tại: …

Hôm nay là ngày Rằm tháng Giêng năm…, gặp tiết Nguyên tiêu, tín chủ con lòng thành, sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, dâng lên trước án.

Chúng con kính mời ngày Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch, Tài thần. Cúi xin các ngài linh thiêng nghe thấu lời mời, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.

Chúng con kính mời các các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ… nghe lời khẩn cầu, kính mời của con cháu, giáng về chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật.

Tín chủ con lại kính mời ông bà tiền chủ, hậu chủ tại gia về hưởng lễ vật, chứng giám lòng thành phù hộ độ trì cho gia chung chúng con được vạn sự tốt lành. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng an bình.

Khấn xong, vái 3 vái.

5.2. Bài khấn số 2 – Bài khấn Rằm Tháng Giêng để cả năm may mắn chuẩn nhất:

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Đệ ngũ thập……niên, … nguyệt, …nhật. ………tỉnh, ……huyện,……xã (phường), …thôn.

Tín chủ con là: ……….cung thừa phụ mẫu mệnh cập chư thúc mệnh, hiệp dữ bào đệ, tỷ muội, nội ngoại, tử, tôn, hôn, tế đẳng đồng gia gia kính bái.

Tư nhân: Lễ Trung nguyên (15 tháng 7).

Cẩn dĩ: hương đăng(hương đèn nến), trà tửu(chè rượu), quả phẩm (hoa quả), phù lưu (trầu cau), trư nhục (thịt lợn), tư thành (xôi), hàn âm (gà), tỉnh quả (bánh trái), kim ngân minh y (vàng mã), đẳng vật chi nghi (các thứ khác), cung trần bạc tế.

Kính thỉnh: Bản gia đông trù tư mệnh táo phủ thần quân, bản đường tiên thánh, tiên sư, bản viên thổ công, bản gia ngũ tự tôn thần đồng lai giám cách.

Hiển: Tiên Tổ khảo, Tiên Tổ tỷ (trên kỵ) Cao Tổ khảo, Cao Tổ tỷ (kỵ) Tằng Tổ khảo, Tằng Tổ tỷ (cụ) Tổ khảo, Tổ tỷ (ông, bà) Khảo, Tỷ (cha, mẹ) Liệt vị chư tiên linh.

Kính kỵ: tổ bá, tổ thúc, tổ cô, cập chư phụ vị, thương vong tòng tự, đồng lai hâm hưởng.

Toạ tiền viết: Trung nguyên lãnh tiết – Đại xá vong linh – Cung trần phỉ lễ – Thức biểu vi thành.

Cẩn cáo.

5.3. Bài khấn số 3 – Bài khấn Rằm Tháng Giêng để cả năm may mắn chuẩn nhất:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con lạy chín phương Trời, mười Phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

Con kính lạy ngài Đông Thần Quân

Con kính lạy ngài Bản gia thổ địa Long Mạch

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Phúc đức Tôn thần

Con kính lạy ngài tiền hậu địa chủ tài thần

Con kính lạy các Tôn thần cai quản trong khu vực này.

Tín chủ (chúng) con là: ……………………………

Ngụ tại: ………………………………

Hôm nay là ngày … tháng … năm … tín chủ con thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật, kim ngân trà quả đốt nén hương thơm dâng lên trước án. Chúng con thành tâm kính mời: Ngài Kim Niên đương cai Thái Tuế chí đức Tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương, ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân, ngài Bản gia Thổ Địa. Long Mạch Tôn thần, các ngài Ngũ Phương, Ngũ Thổ, Phúc đức chính thần, các vị Tôn thần cai quản trong khu vực này.

Cúi xin các Ngài nghe thấu lời mời, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, phù trì tín chủ chúng con toàn gia an lạc công việc hanh thông. Người người được bình an, lộc tài tăng tiến, tâm đạo mở mang, sở cầu tất ứng, sở nguyện tòng tâm.

Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)”