Thuyết Z là gì? Sự khác biệt giữa mô hình quản lý của Mỹ và Nhật? Các ưu điểm? Nhược điểm? So sánh thuyết Z với thuyết X và thuyết Y?
Bạn có thấy thuyết Z quen thuộc hay không? Bạn đã từng nghe đến thuyết Z nhưng bạn có thật sự hiểu cặn kẽ về chúng? Hôm nay hãy cùng chúng tôi tìm hiểu thêm về thuyết Z thông qua bài viết dưới đây nhé!
1. Thuyết Z là gì?
William Ouchi đã phát triển Lý thuyết Z sau khi thực hiện một nghiên cứu so sánh về thực tiễn quản lý của Nhật Bản và Mỹ. Lý thuyết Z là một mô hình tích hợp của động lực học. Lý thuyết Z cho rằng các tổ chức phức hợp lớn là hệ thống của con người và hiệu quả của chúng phụ thuộc vào chất lượng của chủ nghĩa nhân văn được sử dụng. Một tổ chức Loại Z có ba đặc điểm chính: đáng tin cậy, tinh tế và thân mật.
Sự tin tưởng lẫn nhau giữa các thành viên của một tổ chức làm giảm xung đột và dẫn đến làm việc theo nhóm. Sự tinh tế đòi hỏi sự nhạy cảm đối với người khác và mang lại năng suất cao hơn. Sự thân mật bao hàm sự chăm sóc, hỗ trợ và kỷ luật không ích kỷ.
2. Sự khác biệt giữa mô hình quản lý của Mỹ và Nhật:
Sau khi nghiên cứu, tác giả của học thuyết này đã phát hiện ra được một số điểm khác biệt giữa mô hình quản lý của Mỹ và Nhật, cụ thể như sau:
| Mỹ | Nhật Bản |
| – Thuê, dùng công nhân theo thời gian ngắn | – Thuê, dùng công nhân suốt đời |
| – Đánh giá và nâng bậc nhanh chóng | – Đánh giá và nâng bậc từ từ |
| – Chuyên môn hóa | – Không chuyên môn hóa |
| – Điều khiển một cách rõ ràng | – Điều khiển một cách chung chung |
| – Quyết sách cá nhân | – Quyết sách tập thế |
| – Chịu trách nhiệm cá nhân | – Chịu trách nhiệm tập thể |
| – Quan hệ tổng thể | – Quan hệ tổng thể |
Mô hình tổ chức và quản lý doanh nghiệp kiểu Nhật Bản là một loại hình tổ chức nói chung chứ không riêng gì ở Nhật Bản. Sự khác biệt về bản chất giữa các loại hình tổ chức sâu sắc hơn nhiều so với sự khác biệt về hình thức. Sự khác biệt về bản chất liên quan đến việc đào tạo kỹ năng quản lý cho nhân viên, nhưng vấn đề chính là hiểu bí quyết thành công của các doanh nghiệp đó, biết tại sao họ thành công ở Mỹ, điểm tương đồng và khác biệt của họ với các loại hình tổ chức khác của Nhật Bản.
Trong lý thuyết của ông, cơ cấu tổ chức phương Tây được gọi là mô hình A và mô hình Z. Cơ cấu tổ chức của Nhật Bản là mô hình J. Cũng như nhiều nhà quản lý không thể đơn giản sử dụng lý thuyết Z và thuyết Y, có rất ít cơ cấu tổ chức hoàn toàn theo mô hình A hoặc Z. Qua đó, việc tìm hiểu tổ chức theo mô hình A và mô hình Z sẽ giúp tìm ra những xu hướng chính của cơ cấu tổ chức. Theo ông, khi mọi người nhận ra sự khác biệt của các loại hình tổ chức, họ có thể bắt đầu nghiên cứu lý do tại sao các tổ chức theo mô hình Z đạt được thành công chưa từng có.
3. Các ưu điểm:
Tin cậy lẫn nhau:
Theo Ouchi, sự tin tưởng, liêm chính và cởi mở là những thành phần thiết yếu của một tổ chức hiệu quả. Khi sự tin tưởng và cởi mở tồn tại trong các mối quan hệ giữa các nhân viên, nhóm làm việc, công đoàn và ban quản lý trong tổ chức thì xung đột sẽ giảm đến mức tối thiểu và nhân viên hợp tác đầy đủ để đạt được các mục tiêu của tổ chức.
Gắn kết chặt chẽ giữa Tổ chức và Người lao động:
Có thể sử dụng một số phương pháp để thiết lập mối quan hệ bền chặt giữa doanh nghiệp và nhân viên của mình. Nhân viên có thể được cấp việc làm trọn đời dẫn đến lòng trung thành với doanh nghiệp. Trong điều kiện kinh doanh bất lợi, các cổ đông có thể từ bỏ cổ tức để tránh sa thải công nhân. Khuyến mãi có thể bị trì hoãn.
Đối với sự phát triển của nhân viên, cần chú trọng hơn vào chuyển động theo chiều ngang để giảm bớt sự trì trệ. Một kế hoạch nghề nghiệp của nhân viên nên được thực hiện để mọi nhân viên đều ở đúng vị trí. Điều này sẽ dẫn đến một môi trường làm việc ổn định và thuận lợi hơn.
Sự tham gia của nhân viên:
Lý thuyết Z gợi ý rằng sự tham gia của nhân viên vào các vấn đề liên quan sẽ cải thiện cam kết và hiệu suất của họ. Điều này ngụ ý sự tham gia có ý nghĩa của nhân viên trong quá trình ra quyết định, đặc biệt là trong các vấn đề ảnh hưởng trực tiếp đến họ. Sự tham gia như vậy tạo ra tinh thần trách nhiệm và tăng sự nhiệt tình trong việc đưa ra quyết định, với các nhà quản lý hàng đầu đóng vai trò là người hỗ trợ hơn là người ra quyết định.
Tổ chức tích hợp:
Theo Lý thuyết Z, trọng tâm là chia sẻ thông tin và tài nguyên hơn là biểu đồ, phân chia hoặc bất kỳ cấu trúc chính thức nào. Một tổ chức tích hợp tập trung vào luân chuyển công việc sẽ cải thiện sự hiểu biết về sự phụ thuộc lẫn nhau của các nhiệm vụ. Sự hiểu biết như vậy dẫn đến tinh thần đồng đội.
Phối hợp:
Vai trò của người lãnh đạo nên phối hợp các nỗ lực của con người. Để phát triển văn hóa chia sẻ và ý thức đẳng cấp trong một tổ chức, các nhà lãnh đạo phải sử dụng các quy trình giao tiếp, tranh luận và phân tích.
4. Nhược điểm:
Cung cấp việc làm trọn đời cho nhân viên để phát triển mối quan hệ bền chặt giữa tổ chức và nhân viên có thể không thúc đẩy nhân viên có nhu cầu làm việc cao hơn. Nó chỉ cung cấp bảo mật công việc và có thể không phát triển lòng trung thành giữa các nhân viên.
Một nhân viên có thể rời khỏi tổ chức khi một số doanh nghiệp khác cung cấp việc làm tốt hơn cho anh ta. Hơn nữa, sự đảm bảo hoàn toàn về công việc có thể tạo ra sự thờ ơ giữa nhiều nhân viên. Nhà tuyển dụng cũng không muốn giữ nhân viên kém hiệu quả.
Sự tham gia của nhân viên vào quá trình ra quyết định là khó khăn. Các nhà quản lý có thể không thích sự tham gia vì nó có thể làm tổn thương cái tôi và sự tự do của họ. Nhân viên có thể miễn cưỡng tham gia do sợ bị chỉ trích và thiếu động lực. Ngay cả khi họ ngồi với ban quản lý, họ có thể đóng góp rất ít trừ khi họ hiểu vấn đề và chủ động. Sự tham gia của tất cả nhân viên cũng có thể làm chậm quá trình ra quyết định.
Lý thuyết Z đề xuất tổ chức không có bất kỳ cấu trúc nào. Nhưng nếu không có cấu trúc thì có thể xảy ra tình trạng hỗn loạn trong tổ chức vì không ai biết ai chịu trách nhiệm trước ai.
Có thể không phát triển được văn hóa chung trong tổ chức vì mọi người khác nhau về thái độ, thói quen, ngôn ngữ, tôn giáo, phong tục, v.v.
Thuyết Z dựa trên thực tiễn quản lý của Nhật Bản. Những tập tục này đã được phát triển từ nền văn hóa độc đáo của Nhật Bản. Do đó, lý thuyết có thể không được áp dụng trong các nền văn hóa khác nhau.
Do đó, Lý thuyết Z không cung cấp một giải pháp hoàn chỉnh cho các vấn đề năng động của tất cả các tổ chức hoạt động trong các loại môi trường khác nhau. Tuy nhiên, nó không chỉ đơn thuần là một lý thuyết về động cơ thúc đẩy mà còn là một triết lý về quản lý.
5. So sánh thuyết Z với thuyết X và thuyết Y:
Khi đặt 3 thuyết: thuyết Z; thuyết X và thuyết Y lên bàn cân để so sánh các lý thuyết quản lý, chúng ta thấy chúng giống nhau ở chỗ là ở cả ba lý thuyết này đều xoay quanh vấn đề điều chỉnh hành vi của con người, đặt con người làm trung tâm của mọi lý thuyết. Mỗi học thuyết đều cố gắng phân tích để thấy rõ bản chất con người và đưa ra phương pháp điều chỉnh phù hợp. Các học thuyết cũng giống nhau ở chỗ đều cố gắng tạo ra sự công bằng trong đánh giá và trừng phạt, với hệ thống chính sách khen thưởng, khen thưởng và kỷ luật của mình.
Lý thuyết X giả định rằng tất cả nhân viên đều không thích làm việc. Họ phải bị “dụ dỗ” làm việc, và cần có sự giám sát ở tất cả các cấp. Như bạn có thể tưởng tượng, tổ chức theo Lý thuyết X nặng về quản lý và người quản lý “nặng về đầu”.
Lý thuyết Y cung cấp một cái nhìn nhân văn hơn về quản lý. Lý thuyết này cho rằng nhân viên coi công việc là một phần của cuộc sống. Họ sử dụng khả năng sáng tạo của mình để giải quyết vấn đề, tìm ra những trách nhiệm và nhiệm vụ mới.
Lý thuyết Z đôi khi được coi là sự “pha trộn” của hai mô hình và nghiêng nhiều hơn về Lý thuyết Y, vì lý thuyết này tập trung vào mục tiêu dài hạn và đề xuất sự ổn định đối với công việc, kiểm soát tình trạng phi chính thức và mối quan tâm sâu sắc đến hạnh phúc và phúc lợi của người lao động .