Tiểu cầu là gì? Vai trò, chức năng tiểu cầu? Số lượng tiểu cầu?

1. Tiểu cầu là gì? 

Tiểu cầu là tế bào máu nhỏ giúp hình thành cục máu đông để cầm máu. Nếu trong các mạch máu bị tổn thương, nó sẽ gửi một tín hiệu đến các tiểu cầu. Sau đó, các tiểu cầu sẽ lao đến vị trí bị tổn thương và tạo thành nút (cục máu đông) để khắc phục tổn thương.

Quá trình lan rộng trên bề mặt mạch máu bị tổn thương để cầm máu được gọi là sự kết dính. Điều này là do khi các tiểu cầu đến vị trí bị thương, chúng sẽ phát triển các xúc tu dính giúp chúng dính vào nhau.  Các tiểu cầu bổ sung chồng chất lên cục máu đông trong một quá trình gọi là tập hợp.

Tiểu cầu có nguồn gốc từ các tế bào tủy xương được gọi là megakaryocytes. Megakaryocytes là những tế bào khổng lồ vỡ thành các mảnh để tạo thành tiểu cầu. Những mảnh tế bào này không có nhân  nhưng có chứa các cấu trúc gọi là hạt. Các hạt chứa protein cần thiết cho quá trình đông máu và hàn gắn các vết nứt trong mạch máu.

Một megakaryocyte đơn lẻ có thể tạo ra từ 1000 đến 3000 tiểu cầu. Tiểu cầu lưu thông trong máu khoảng 9 đến 10 ngày. Khi chúng trở nên cũ hoặc hư hỏng, chúng sẽ bị lá lách loại bỏ khỏi vòng tuần hoàn. Lá lách không chỉ lọc máu các tế bào cũ mà còn lưu trữ các tế bào hồng cầu, tiểu cầu và bạch cầu có chức năng. Trong những trường hợp xảy ra chảy máu nặng, tiểu cầu, hồng cầu và một số tế bào bạch cầu ( đại thực bào ) được giải phóng khỏi lá lách. Các tế bào này giúp đông máu, bù đắp lượng máu mất và chống lại các tác nhân lây nhiễm như vi khuẩn, vi rút.

2. Vai trò, chức năng tiểu cầu:

Vai trò của tiểu cầu trong máu là làm tắc các mạch máu bị vỡ để ngăn ngừa mất máu. Trong điều kiện bình thường, tiểu cầu di chuyển qua các mạch máu ở trạng thái chưa được kích hoạt. Các tiểu cầu chưa được kích hoạt có hình dạng giống như tấm điển hình. Khi mạch máu bị vỡ, tiểu cầu sẽ được kích hoạt bởi sự hiện diện của một số phân tử trong máu. Những phân tử này được tiết ra bởi các tế bào nội mô mạch máu.

Vai trò chính của tiểu cầu là tham gia vào quá trình cầm máu thông qua việc hình thành các cục máu đông tại vị trí chảy máu.

Có ba giai đoạn chính trong quá trình hình thành cục máu đông: kết dính, kích hoạt và kết tụ.

Độ bám dính

Tổn thương thành mạch máu làm lộ các sợi collagen và lớp nội mô bên dưới. Các sợi collagen tiếp xúc với vWF được giải phóng từ lớp nội mô bị tổn thương, do đó liên kết với các thụ thể vWF trên tiểu cầu để thúc đẩy sự kết dính. Bản thân collagen tiếp xúc cũng thúc đẩy quá trình kết dính tiểu cầu.

Hơn nữa, collagen tiếp xúc sẽ kích hoạt dòng thác đông máu , thông qua việc sử dụng các yếu tố mô lưu thông trong máu, tạo ra thrombin, còn được gọi là yếu tố IIa.

Thrombin sau đó chuyển đổi fibrinogen hòa tan (yếu tố I) thành dạng không hòa tan, fibrin, để tạo ra một mạng lưới sợi fibrin dày đặc. Lưới fibrin này bao bọc các tiểu cầu đang lưu thông để tạo thành nút tiểu cầu và tạo thành cục máu đông ổn định .

Yếu tố VIII đóng một vai trò quan trọng trong con đường nội tại, tuy nhiên, nó không ổn định và nhanh chóng bị phá vỡ. Yếu tố Von Willebrand (hoặc vWF) ổn định yếu tố VIII bằng cách liên kết với nó, do đó ngăn ngừa sự thoái hóa.

Kích hoạt

Khi một tiểu cầu liên kết với collagen, con đường glycoprotein IIb/IIIa được kích hoạt – một hệ thống phức tạp được điều khiển bởi các thụ thể kết hợp G-protein (GPCR). Kết quả là sự tiết ADP  và thromboxane A2 , sau đó kích hoạt các tiểu cầu khác.

Kích hoạt tiểu cầu dẫn đến thay đổi hình thái trên bề mặt màng của tiểu cầu, làm tăng diện tích bề mặt và chuẩn bị cho sự kết tụ.

Kết tụ

Sau khi được kích hoạt, tiểu cầu biểu hiện thụ thể GPIIb/IIIa, thụ thể này sau đó có thể liên kết với vWF hoặc fibrinogen. Fibrinogen tạo điều kiện cho sự hình thành các liên kết ngang giữa các tiểu cầu, hỗ trợ sự kết tập tiểu cầu để tạo thành nút tiểu cầu.

3. Số lượng tiểu cầu:

Dưới kính hiển vi, một tiểu cầu trông giống như một chiếc đĩa nhỏ. Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn có thể làm xét nghiệm máu được gọi là công thức máu toàn bộ để tìm hiểu xem tủy xương của bạn có tạo ra đúng số lượng tiểu cầu hay không:

– Số lượng tiểu cầu bình thường là 150.000 đến 450.000 tiểu cầu trên mỗi microlit máu.

– Nguy cơ chảy máu của bạn tăng lên nếu số lượng tiểu cầu giảm xuống dưới 10.000 đến 20.000. Khi số lượng tiểu cầu dưới 50.000, chảy máu có thể nghiêm trọng hơn nếu bạn bị đứt tay hoặc bị bầm tím. 

– Một số trường hợp thì tạo ra quá nhiều tiểu cầu. Họ có thể có số lượng tiểu cầu từ 500.000 đến hơn 1 triệu.

4. Điều gì xảy ra nếu số lượng tiểu cầu của bạn cao hoặc thấp:

Đây là những tình trạng sức khỏe có liên quan đến tiểu cầu bất thường hoặc số lượng tiểu cầu bất thường: 

Giảm tiểu cầu. tủy xương tạo ra quá ít tiểu cầu hoặc tiểu cầu của bạn bị phá hủy. Nếu số lượng tiểu cầu của bạn quá thấp, chảy máu có thể xảy ra dưới da dưới dạng vết bầm tím. Hoặc nó có thể xảy ra bên trong cơ thể như chảy máu trong. Hoặc nó có thể xảy ra bên ngoài cơ thể thông qua vết cắt không ngừng chảy máu hoặc do chảy máu cam. Giảm tiểu cầu có thể được gây ra bởi nhiều điều kiện. Chúng bao gồm một số loại thuốc, ung thư, bệnh gan, mang thai, nhiễm trùng và hệ thống miễn dịch bất thường.

Tăng tiểu cầu thiết yếu. là khi tủy xương  tạo ra quá nhiều tiểu cầu. Những người mắc bệnh này có thể có số lượng tiểu cầu hơn 1 triệu, có thể dẫn đến chảy máu. Các triệu chứng khác có thể bao gồm các cục máu đông hình thành và chặn nguồn cung cấp máu cho não hoặc tim. Các bác sĩ không biết đầy đủ nguyên nhân gây ra loại tăng tiểu cầu này, nhưng những thay đổi trong tế bào tủy xương (được gọi là đột biến) có thể dẫn đến một số trường hợp.

Tăng tiểu cầu thứ phát. Tăng tiểu cầu thứ cấp là phổ biến hơn. Nó không phải do vấn đề về tủy xương gây ra. Thay vào đó, một bệnh hoặc tình trạng khác sẽ kích thích tủy xương tạo ra nhiều tiểu cầu hơn. Nguyên nhân gây ra bao gồm nhiễm trùng, viêm, một số loại ung thư và phản ứng với thuốc. Các triệu chứng thông  thường không quá nghiêm trọng và số lượng tiểu cầu sẽ trở lại bình thường khi tình trạng khác trở nên phục hồi

Rối loạn chức năng tiểu cầu. Điều này có nghĩa là số lượng tiểu cầu vẫn bình thường, nhưng tiểu cầu không hoạt động như bình thường. Các loại thuốc như là aspirin có thể là nguyên nhân gây ra điều này. 

Tiểu cầu là những tế bào có kích thước rất nhỏ nhưng đóng vai trò quan trọng trong máu, nó giúp cơ thể bạn kiểm soát chảy máu. Nếu bạn có các triệu chứng như dễ bị bầm tím, vết cắt không ngừng chảy máu hoặc chảy máu cam thường xuyên, hãy cho nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn biết. Bạn chỉ cần làm một xét nghiệm máu đơn giản để biết số lượng tiểu cầu của mình có bình thường hay không.

5. Liên quan lâm sàng đến tiểu cầu:

Clopidogrel là thuốc kháng tiểu cầu thường được sử dụng để  phòng ngừa thứ phát  đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim. Cơ chế hoạt động chính của nó là ngăn chặn sự hình thành cục máu đông, thông qua sự đối kháng của thụ thể ADP chủ vận .

Aspirin ức chế không thể đảo ngược cyclo-oxygenase và ngăn chặn việc sản xuất thromboxan, ngăn chặn sự kích hoạt và kết tập tiểu cầu. Nó có thể được sử dụng trong quản lý hội chứng mạch vành cấp tính (đau thắt ngực không ổn định, nhồi máu cơ tim không ST chênh lên và nhồi máu cơ tim ST chênh lên) và ở phụ nữ mang thai có nguy cơ tiền sản giật trung bình hoặc cao.

Bệnh Von Willebrand

Đây là một bệnh di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường được đặc trưng bởi nồng độ vWF rất thấp, dẫn đến giảm kết dính tiểu cầu và giảm hoạt động của yếu tố VIII. Vì họ không có hệ thống đông máu đầy đủ, những bệnh nhân này  dễ bị chảy máu. Do đó, bệnh nhân có biểu hiện chảy máu cam thường xuyên, kéo dài, vết bầm tím lớn và dễ dàng, chảy máu nướu răng, và ở phụ nữ, rong kinh và xuất huyết sau sinh.

Nó được quản lý bằng cách sử dụng desmopressin (để giải phóng các kho chứa nội tại của vWF và yếu tố VIII) và axit tranexamic (một chất chống tiêu sợi huyết) để giúp đạt được quá trình cầm máu.