Ý nghĩa, mối quan hệ giữa thế giới quan và phương pháp luận

Thế giới quan và phương pháp luật là hai khái niệm rất quen thuộc trong chủ nghĩa Mác- Lê nin. Vậy, thế giới quan và phương pháp luật có ý nghĩa gì và mối quan hệ giữa thế giới quan và phương pháp luận ra sao?

Dịch vụ LVN Group tư vấn pháp luật qua điện thoại: 1900.0191

1. Khái niệm thế giới quan và phương pháp luận?

Toàn bộ những quan niệm của con người về thế giới, bản thân, con người và vị trí của con người trong thế giới đó thì được gọi là thế giới quan. Thế giới quan đóng vai trò định hướng đối với toàn bộ cuộc sống của con người, từ vấn đề thực tiễn cho đến những hoạt động nhận thức của thế giới cũng như việc tự nhận thức về bản thân mình , xác định lý tưởng, lối sống cũng như nếp sống của mình.

Hiểu được khái niệm thế giới quan là sự thể hiện cái nhìn bao quát về thế giới trong ý thức của mỗi con người bao gồm sự nhìn nhận về thế giới bên ngoài, về con người và mối quan hệ giữa con người với thế giới đó. Nói cách khác thê giới quan được xem chính là kim chỉ nam cho thái độ, hành vi của con người đối với thế giới bên ngoài.

Thế giới quan ra đời từ sự sống. Thế giới quan chi phối tất cả các hoạt động của con người sẽ đều. tri thức, lý chí, tình cảm và niềm tin là yếu tố cấu thành nên thế giới quan; chúng sẽ liên kết với nhau tạo thành một thể thống nhất, chi phối đến nhận thức và hành động thực tiễn của con người.

Trong xã hội nguyên thủy trong giai đoạn sơ khai lịch sử xuất hiện thế giới quan huyền thoại, loại thế giới quan này được xây dựng bằng cách dựng nên các huyền thoại nhằm phản ánh các kết quả cảm nhận ban đầu của người nguyên thủy về nhận thức khách quan tự nhiên, đời sống xã hội.

Thế giới quan bao gồm các loại như:

Một là, Thế giới quan huyền thoại: Loại thế giưới quan huyền thoại này có đặc điểm là yếu tố thực và ảo, cái thần và cái người, lý trí và tín ngưỡng hòa quyện với nhau. Con người thường đưa ra các yếu tố tưởng tượng có tính huyền bí để giải thích do không giải thích được các hiện tượng đặc trưng trong xã hội. Thế giới quan huyền thoại xuất hiện và nó không phản ánh hiện thực một cách khách quan.

Hai là, Thế giới quan tôn giáo: Loại thế giới quan tôn giáo là loại thế giới quan phản ánh hiện thực khách quan một cách hư ảo, ra đời trong bối cảnh trình độ nhận thức của con người còn hạn chế. dựa trên cơ sở thừa nhận sự sáng tạo của một loại năng lực thần bí, siêu nhiên thế giới quan tôn giáo sẽ giải thích các hiện tượng trong xã hội và đời sống con người. Thế giới quan tôn giáo có đặc điểm chính  đó  là niềm tin dựa vào sự tồn tại và sức mạnh của lực lượng siêu nhiên, thần thánh và con người hoàn toàn bất lực và hoàn toàn phụ thuộc vào thế giới siêu nhiên đó. Con người trong thế giới quan tôn giáo thực chất chỉ là kẻ cầu xin và phục tùng. Thế giới quan tôn giáo ra đời là nhằm để có thể thể hiện khát vọng được giải thoát khỏi đau khổ, hướng đến một cuộc sống hạnh phúc ở một khía cạnh nào đó. Cũng chính vì nguyên nhân đó, đã giúp cho thế giới quan tôn giáo tồn tại trong đời sống tinh thần ngày nay.

Ba là, Thế giới quan triết học: Loại thế giới quan triết học này được ra đời trong điều kiện trình độ tư duy và thực tiễn của con người và có bước phát triển cao hơn so với thế giới quan khoa học của tôn giáo và huyền thoại. Việc ra đời của thế giưới qquan triết học cũng đã làm cho tính tích cực trong tư duy của con người có bước thay đổi về chất.

Phương pháp luận được hiểu là lý luận về phương pháp, hệ thống các quan điểm, nguyên tắc chỉ đạo con người tìm tòi, xây dựng và lựa chọn, vận dụng phương pháp trong thực tiễn và nhận thức. Phương pháp luận cũng sẽ có nhiều cấp độ, trong đó phương pháp luận triết học và phương pháp luật chung nhất.

2. Ý nghĩa, Mối quan hệ giữa thế giới quan và phương pháp luận:

Trước hết có thể hiểu thế giới quan và phương pháp luận triết học là lý luận nền tảng cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin chủ nghĩa duy vật của chủ nghĩa Mác – Lênin được hiểu là chủ nghĩa duy vật biện chứng với tư cách là hạt nhân lý luận của thế giới quan. Các quan điểm duy vật biện chứng về nguồn gốc, động lực và những quy luật chung nhất chi phối sự vận động, phát triển của con người).Việc có thế giới quan và phương pháp luận chính là sự kế thừa, phát triển tinh hóa chủ nghĩa duy vật và phép biện chứng trong lịch sử tư tưởng của nhân loại.

Thế giới quan và phương pháp luận có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, nhất là khi các chủ thể nắm vững nội dung cơ bản về thế giới quan và phương pháp luận triết học của chủ nghĩa Mác – Lênin. Điều này, không chỉ là điều kiện tiên quyết để  từ đó có thể nghiên cứu toàn hộ hệ thống lý luận mà còn là một trong những điều kiện quan trọng  để chúng ta vận dụng nó một cách sáng tạo trong hoạt động nhận thức và thực tiễn để giải quyết vấn đề đời sống, xã hội.

Thế giới quan cũng có vai trò rất quan trọng trong cuộc sống.Có thể hiểu thế giới quan được xem như là một chiêc la bàn soi đường, chỉ hướng cho con người thực hiện các hoạt động tích cực để phát triển xã hội. Nói cách khác, thế giới quan giống như là trụ cột trong hệ tư tưởng của nhân cách, hành vi, đạo đức và chính trị. Tuy nhiên, mọi thứ đều có hai mặt của nó. Cụ thể là thế giới quan hướng con người đến nhận thức đúng đắn, khoa học, giúp con người nhận biết được mối quan hệ với đối tượng khác, từ đó nhận thức đúng quy luật vận động của đối tượng. Còn khi  con người có thế giới quan không đúng, lệch lạc thì tất nhiên những người đó sẽ không xác định được đúng các mối quan hệ xã hội cũng như không nhận thức được quy luật của các đối tượng.

Bên cạnh đó thế giới quan cũng có vai trò rất quan trọng trong việc giúp con người xác định các mối quan hệ xã hội. Việc xác định được các mối quan hệ xã hội có ý nghĩa rất quan trọng, từ việc xấc định các mối quan hệ xẫ hội mà con người có thể định hướng mục tiêu, phương hướng và cách thức hoạt động chính xác. Nói không quá thi thế giới quan là định hướng giúp cuộc sống phát triển ngày càng tốt đẹp hơn.

Ngoài ra, thế giới quan còn giúp con người chi phối thực tế, hiểu được ý nghĩa của cuộc sống, xây dựng nghị lực, ý chí và quyết tâm đưa bản thân và xã hội cùng tiến bộ.

Còn phương pháp luận triết học thì lại có vai trò rất quan trọng trong việc nhận thức và thực tiễn thể hiện của con người. Ý nghĩa này của phương pháp luận được thể hiện ở chỗ nó chỉ đạo sự tìm kiếm, xây dựng; lựa chọn và vận dụng các phương pháp để thực hiện hoạt động nhận thức và thực tiễn; đóng vai trò định hướng trong quá trình tìm tòi, lựa chọn và vận dụng phương pháp.
Phương pháp luận như là một hệ thống tri thức lý luận chung nhất của con người về thế giới, về vị trí, vai trò của con người trong thế giới đó, triết học đóng vai trò là hạt nhân lý luận của thế giới quan.

Để định hướng cho quá trình củng cố và phát triển thế giới quan của mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng trong lịch sử không thể không nhắc đến vai trò của triết học. Trang bị thế giới quan đúng đắn mới chỉ là một mặt của triết học Mác – Lênin. Triết học thực hiện chức năng phương pháp luận chung nhất thể hiện mình có tư cách là hệ thống tri thức chung nhất của con người về thế giới và vai trò của con người trong thế giới đó. Phương pháp luận của triết học Mác – Lênin có ý nghĩa rất quan trọng bởi nó đã góp phần quan trọng chỉ đạo, định hướng cho con người trong nhận thức và hoạt động thực tiễn. Cơ sở của ý nghĩa thường nằm ở phần nội dung, chẳng hạn cơ sở của quan điểm khách quan chính là tính thứ nhất của vật chất, cơ sở của quan điểm toàn diện là ở mối liên hệ phổ biến. Những luận điểm trên đã minh chứng phải hiểu đúng và phương pháp và phương pháp luận, từ đó có thái độ đúng đắn với phương pháp luận triết học Mác – Lênin.

Sự thống nhất giữa thế giới quan và phương pháp luận sẽ làm cho chủ nghĩa duy vật trở nên triệt để hơn, và phép biện chứng trở thành lý luận khoa học; nhờ đó mà triết học Mác – Lênin có khả năng nhận thức đúng đắn về hiện thực.

Triết học Mác – Lênin đoạn tuyệt với quan niệm xem triết học là “khoa học của các khoa học” mà xem sự gắn bó với khoa học cụ thể là một điều kiện tiên quyết cho sự phát triển của triết học chứ không tham vọng như của các trường phái triết học tự nhiên trước kia,.

Thế giới quan  và phương pháp luận khoa học có ý nghĩa rất quan trọng trong việc định hướng chung cho sự phát triển của khoa học và càng trở nên đặc biệt quan trọng trong thời đại khoa học, công nghệ hiện nay.

Việc nắm vững triết học Mác – Lênin giúp chúng ta tự giác trong quá trình trau dồi phẩm chất chính trị, tinh thần và tư duy sáng tạo của mình nhất là  rong thời đại của cách mạng khoa học, công nghệ, khi mà các trào lưu cách mạng xã hội đã và đang tạo nên sự biến đổi sâu sắc và hết sức năng động trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội. Để thực hiện những mục tiêu tiến bộ xã hội do thời đại đặt ra đòi hỏi con người bắt buộc  phải có thế giới quan vững chắc và năng lực tư duy sáng tạo. Thế giới quan và phương pháp luận có ý nghĩa rất quan trọng trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội nói chung và của công cuộc đổi mới hiện nay ở nước ta nói riêng.

Tóm lại, thế giới quan và phương pháp luận luôn có một mối quan hệ khăng khít, bổ trợ lẫn nhau. Có ý nghĩa rất quan trọng trong việc phát triển kinh tế và xã hội, ổn định đời sống của con người.