Nhượng quyền thương mại (franchise) là hoạt động thương mại, theo đó bên nhượng quyền cho phép và yêu cầu bên nhận quyền tự mình tiến hành việc mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ theo các điều kiện nhất định. Hợp đồng nhượng quyền thương mại là hợp đồng hướng dẫn doanh nghiệp sử dụng một sản phẩm hoặc một quy trình hoạt động là một đối tượng sở hữu công nghiệp và đang được bảo hộ. Nhượng quyền thương mại liên quan đến chuyển giao công nghệ, nhãn hiệu hàng hóa hoặc các đối tượng sở hữu trí tuệ khác.
1. Khái niệm về nhượng quyền thương mại được quy định thế nào?
Về khái niệm nhượng quyền thương mại thì theo hướng dẫn tại Điều 284 Luật Thương mại 2005 có nội dung cụ thể như sau:
– Nhượng quyền thương mại là hoạt động thương mại, theo đó bên nhượng quyền cho phép và yêu cầu bên nhận quyền tự mình tiến hành việc mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ theo các điều kiện sau đây:
+ Việc mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ được tiến hành theo cách thức tổ chức kinh doanh do bên nhượng quyền quy định và được gắn với nhãn hiệu hàng hoá, tên thương mại, bí quyết kinh doanh, khẩu hiệu kinh doanh, biểu tượng kinh doanh, quảng cáo của bên nhượng quyền;
+ Bên nhượng quyền có quyền kiểm soát và trợ giúp cho bên nhận quyền trong việc điều hành công việc kinh doanh.
Để có thể tham gia vào hoạt động nhượng quyền thương mại thì cần phải đăng ký nhượng quyền thương mại theo hướng dẫn tại Điều 291 Luật Thương mại 2005 như sau:
– Trước khi nhượng quyền thương mại, bên dự kiến nhượng quyền phải đăng ký với Bộ Thương mại.
– Chính phủ quy định chi tiết điều kiện kinh doanh theo phương thức nhượng quyền thương mại và trình tự, thủ tục đăng ký nhượng quyền thương mại.
2. Các quy định về quyền của các bên tham gia vào hoạt động nhượng quyền thương mại
Về quyền của bên nhượng quyền thương mại, căn cứ tại Điều 286 Luật Thương mại 2005 có quy định cụ thể như sau:
Trừ trường hợp có thỏa thuận khác, thương nhân nhượng quyền có các quyền sau đây:
1. Nhận tiền nhượng quyền;
2. Tổ chức quảng cáo cho hệ thống nhượng quyền thương mại và mạng lưới nhượng quyền thương mại;
3. Kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất hoạt động của bên nhận quyền nhằm bảo đảm sự thống nhất của hệ thống nhượng quyền thương mại và sự ổn định về chất lượng hàng hoá, dịch vụ.
Về quyền của bên nhận quyền thương mại, căn cứ tại Điều 288 Luật Thương mại 2005 có quy định cụ thể như sau:
– Trừ trường hợp có thỏa thuận khác, thương nhân nhận quyền có các quyền sau đây:
+ Yêu cầu thương nhân nhượng quyền gửi tới trọn vẹn trợ giúp kỹ thuật có liên quan đến hệ thống nhượng quyền thương mại;
+ Yêu cầu thương nhân nhượng quyền đối xử bình đẳng với các thương nhân nhận quyền khác trong hệ thống nhượng quyền thương mại.
3. Các quy định về nghĩa vụ của các bên tham gia vào hoạt động nhượng quyền thương mại
Về nghĩa vụ của bên nhượng quyền thương mại, căn cứ tại Điều 287 Luật Thương mại 2005 có quy định cụ thể như sau:
– Trừ trường hợp có thỏa thuận khác, thương nhân nhượng quyền có các nghĩa vụ sau đây:
+ Cung cấp tài liệu hướng dẫn về hệ thống nhượng quyền thương mại cho bên nhận quyền;
+ Đào tạo ban đầu và gửi tới trợ giúp kỹ thuật thường xuyên cho thương nhân nhận quyền để điều hành hoạt động theo đúng hệ thống nhượng quyền thương mại;
+ Thiết kế và sắp xếp địa điểm bán hàng, cung ứng dịch vụ bằng chi phí của thương nhân nhận quyền;
+ Bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ đối với đối tượng được ghi trong hợp đồng nhượng quyền;
+ Đối xử bình đẳng với các thương nhân nhận quyền trong hệ thống nhượng quyền thương mại.
Về nghĩa vụ của bên nhận quyền thương mại, căn cứ tại Điều 289 Luật Thương mại 2005 có quy định cụ thể như sau:
– Trừ trường hợp có thỏa thuận khác, thương nhân nhận quyền có các nghĩa vụ sau đây:
+ Trả tiền nhượng quyền và các khoản thanh toán khác theo hợp đồng nhượng quyền thương mại;
+ Đầu tư đủ cơ sở vật chất, nguồn tài chính và nhân lực để tiếp nhận các quyền và bí quyết kinh doanh mà bên nhượng quyền chuyển giao;
+ Chấp nhận sự kiểm soát, giám sát và hướng dẫn của bên nhượng quyền; tuân thủ các yêu cầu về thiết kế, sắp xếp địa điểm bán hàng, cung ứng dịch vụ của thương nhân nhượng quyền;
+ Giữ bí mật về bí quyết kinh doanh đã được nhượng quyền, kể cả sau khi hợp đồng nhượng quyền thương mại kết thúc hoặc chấm dứt;
+ Ngừng sử dụng nhãn hiệu hàng hoá, tên thương mại, khẩu hiệu kinh doanh, biểu tượng kinh doanh và các quyền sở hữu trí tuệ khác (nếu có) hoặc hệ thống của bên nhượng quyền khi kết thúc hoặc chấm dứt hợp đồng nhượng quyền thương mại;
+ Điều hành hoạt động phù hợp với hệ thống nhượng quyền thương mại;
+ Không được nhượng quyền lại trong trường hợp không có sự chấp thuận của bên nhượng quyền.
Trên đây là các quy định của Luật Thương mại 2005 liên quan đến hoạt động nhượng quyền thương mại.
4. Điều kiện thực hiện hoạt động nhượng quyền thương mại
Điều kiện đối với Bên nhượng quyền
Thương nhân được phép cấp quyền thương mại khi hệ thống kinh doanh dự định dùng để nhượng quyền đã được hoạt động ít nhất 01 năm
Lưu ý:
Theo quy định của Nghị định 08/2018/NĐ-CP mới nhất đã bãi bỏ quy định về điều kiện đối với Bên nhận quyền và quy định về hàng hóa, dịch vụ được phép kinh doanh nhượng quyền thương mại.
5. Nội dung của hợp đồng nhượng quyền thương mại
- Nội dung của quyền thương mại.
- Quyền, nghĩa vụ của Bên nhượng quyền.
- Quyền, nghĩa vụ của Bên nhận quyền.
- Giá cả, phí nhượng quyền định kỳ và phương thức thanh toán.
- Thời hạn hiệu lực của hợp đồng.
- Gia hạn, chấm dứt hợp đồng và giải quyết tranh chấp.
Lưu ý:
Hợp đồng nhượng quyền thương mại phải được lập bằng tiếng Việt. Trường hợp nhượng quyền từ Việt Nam ra nước ngoài, ngôn ngữ của hợp đồng nhượng quyền thương mại do các bên thoả thuận.
6. Ví dụ mô hình kinh doanh nhượng quyền thương mại
Ví dụ về nhượng quyền thương mại điển hình nhất của ngành cà phê Việt Nam không thể không nhắc đến thương hiệu nổi tiếng – Cà phê Trung Nguyên, một trong những công ty đầu tiên của nước ta áp dụng thành công mô hình nhượng quyền.
Loại cà phê mang thương hiệu Trung Nguyên chính thức ra đời tại Buôn Mê Thuột vào năm 1996. Để giới thiệu và quảng bá thương hiệu của mình tới đa dạng tệp khách hàng, Trung Nguyên quyết định “bán” lại quyền sử dụng tên cùng với sản phẩm và quy trình của mình. Bước đi đầu tiên của thương hiệu là đánh vào Thành phố Hồ Chí Minh – một thị trường lớn và khó tính của Việt Nam.
Tuy nhiên trong thời gian đầu, khi vẫn còn là “lính mới” trong ngành, Trung Nguyên chưa nhận được sự quan tâm của nhiều người. Nhưng chỉ sau khoảng 4 đến 5 tháng, với sự yêu thích của người tiêu dùng với nhãn hàng, không chỉ các nhà kinh doanh của Sài Gòn mà còn có không ít đối tác tại Hà Nội quyết định xuống tiền để “thuê” lại thương hiệu.
Nhờ những tác động tích cực của hoạt động chuyển nhượng thương mại mang lại, sản phẩm cà phê của Trung Nguyên đã được nhiều người tiêu dùng biết đến. Cùng với đó, thương hiệu cũng sở hữu thị trường tiêu thụ lan rộng từ trong nước tới nước ngoài. Đến nay, thương hiệu Trung Nguyên đã có hơn 1000 cửa hàng cà phê nhượng quyền trên cả nước và hơn 50 Quốc gia trên thế giới.
Sau thành công của Cà phê Trung Nguyên, thương hiệu tiếp theo ghi lại dấu ấn lớn trên bản đồ nhượng quyền thương mại của nền kinh tế Việt Nam là Phở 24. Thương hiệu này được biết đến là một chuỗi cửa hàng phở Việt Nam thuộc một Tập đoàn thực phẩm lớn nhất cả nước – Nam An Group.
Tại thành phố Hồ Chí Minh năm 2003, cửa hàng đầu tiên mang tên Phở 24 đã đi vào vận hành. Trong sự nỗ lực phát triển doanh nghiệp của mình, Nam An Group đã lựa chọn đi theo cách thức nhượng quyền thương mại để tiết kiệm vốn đầu tư cũng như chi phí nhân công.
Với định hướng đó, đến năm 2009, đã có gần 80 cửa hàng Phở 24 có mặt tại Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Nha Trang, Vũng Tàu… Mặt khác, thương hiệu cũng đã hiện diện tại một số quốc gia khác như: Philippines, Hàn Quốc, Úc, Indonesia. Năm 2012, Phở 24 đã đạt khoảng 200 cửa hàng thông qua những hợp đồng nhượng quyền thương mại.
Phương thức hoạt động này đã mang lại nhiều lợi ích khi Phở 24 không cần mất vốn đầu tư mà vẫn có một hệ thống các cửa hàng tiêu thụ sản phẩm. Mặt khác, những chi nhánh đã “mượn” tên của thương hiệu cũng có thể tiếp đà phát triển dựa trên nền tảng danh tiếng có sẵn.