Phương pháp chập bản đồ trong ĐTM quy hoạch xây dựng là gì? Lịch sử phát triển của phương pháp chập bản đồ? Nội dung của phương pháp chập bản đồ? Ưu và nhược điểm của phương pháp chập bản đồ?
Có rất nhiều phương pháp khác nhau được sử dụng trong hoạt động đánh giá tác động môi trường (ĐTM) của quy hoạch xây dựng. Phương pháp chập bản đồ là phương pháp đầu tiên được kể đến trong hệ thống các phương pháp theo không gian. Vậy hiểu như thế nào về phương pháp chập bản đồ, bài viết dưới đây chúng tôi sẽ cung cấp thông tin về phương pháp chập bản đồ này.
1. Phương pháp chập bản đồ trong ĐTM quy hoạch xây dựng là gì?
Phương pháp chập bản đồ được phát triển bởi McHarg, 1968. Nó còn có tên gọi khác là phương pháp lớp phủ. Phương pháp chập bản đồ thể hiện sự phân bố theo không gian của các đặc điểm môi trường. Phương pháp chập bản đồ dựa trên một tập hợp các bản đồ trong suốt, mỗi bản đồ đại diện cho sự phân bố trong không gian của một đặc tính môi trường (ví dụ: tính dễ bị xói mòn). Thông tin về một mảng các biến được thu thập cho các đơn vị địa lý tiêu chuẩn trong khu vực nghiên cứu và được ghi lại trên một loạt bản đồ, thường là một cho mỗi biến. Các bản đồ này được phủ lên để tạo ra một tổng hợp. Các bản đồ tổng hợp thu được mô tả đặc điểm vật lý, xã hội, sinh thái, sử dụng đất và các đặc điểm liên quan khác của khu vực, liên quan đến vị trí phát triển được đề xuất.
Để điều tra mức độ của các tác động liên quan, bất kỳ số lượng phương án thay thế nào của dự án đều có thể được xác định trên bản đồ cuối cùng. Tính hợp lệ của phân tích liên quan đến loại và số lượng các tham số được chọn. Đối với một bản đồ tổng hợp có thể đọc được, số lượng tham số trong lớp phủ trong suốt được giới hạn trong khoảng mười. Các phương pháp này được sử dụng theo ít nhất hai cách trong đánh giá tác động. Một cách là sử dụng bản đồ trước và sau để đánh giá trực quan những thay đổi đối với cảnh quan. Cách khác là kết hợp lập bản đồ với phân tích các khu vực nhạy cảm hoặc khả năng mang sinh thái. Khi được sử dụng theo cách thứ hai này, các ràng buộc về mức độ phát triển được đặt ra trên cơ sở các giới hạn được xác định bởi vị trí của các khu vực nhạy cảm và bằng các đánh giá về khả năng chịu đựng. Các phương pháp này được định hướng theo không gian và có khả năng truyền đạt rõ ràng các khía cạnh không gian của các tác động tích lũy. Những hạn chế của họ liên quan đến: 1) thiếu giải thích nhân quả về các con đường tác động; và 2) thiếu khả năng dự đoán đối với các tác động của dân số. Tuy nhiên, một số phiên bản phức tạp có thể đưa ra dự đoán về khả năng mất môi trường sống.
2. Lịch sử phát triển của phương pháp chập bản đồ:
Phương pháp tiếp cận lớp phủ để đánh giá tác động thường được gắn với lan McHarg (Wallace- Mc-Harg Associates, 1967). Cách tiếp cận của ông đối với quá trình quy hoạch sinh thái và mối quan hệ của phương pháp lớp phủ với cách tiếp cận đó được mô tả chi tiết trong cuốn sách Thiết kế với Thiên nhiên của ông. Phương pháp của McHarg rất linh hoạt, hiệu quả và được các chuyên gia cho phép thực hiện. Cơ bản nguyên tắc đơn giản và dễ học. Việc nhấn mạnh vào trình bày trực quan thông qua bản đồ là một lợi thế khác biệt của phương pháp này; một lợi thế được đánh giá cao bởi người tập và người dùng. McHarg đã có cơ hội áp dụng cách tiếp cận này cho nhiều vấn đề khác nhau, từ quy hoạch vùng và quy hoạch đô thị đến việc lựa chọn các tuyến đường cao tốc thay thế.
Kraukoph và Bunde, 1972 đã phát triển một phiên bản máy tính của cách tiếp cận của McHarg, được mô tả như một hệ thống quản lý dữ liệu hơn là một phương pháp đánh giá tác động môi trường. Họ đã áp dụng cho các dự án tuyến tính hoặc hành lang khác như đường ống, đường sắt, đường dây tải điện, v.v. Dooley đã phát triển một phương pháp lớp phủ được sử dụng trong việc lựa chọn hành lang cho đường dây tải điện cao áp (550-Kv). Phân tích được vi tính hóa sử dụng lưới ô vuông 500 m x 500 m.
Thông tin thu được trên một số lượng lớn các biến cho mỗi ô vuông lưới. Dữ liệu thu được bao gồm các con đường hiện có, đường ống, đường sắt, sân bay, tháp vô tuyến, các ngành công nghiệp chính, tổ chức, khu thương mại và khu dân cư. Dữ liệu cũng được thu thập về động vật hoang dã và khả năng đất đai, năng suất cây trồng, di tích lịch sử, độ ẩm, chế độ, địa chủ và khu vực giải trí, v.v. Đối với mỗi yếu tố và cho mỗi ô vuông lưới, xếp hạng tác động đã được xác định. Giá trị số sẽ được sử dụng có được với sự hỗ trợ của một chương trình máy tính được phát triển đặc biệt. Các bản đồ yếu tố được máy tính hóa đã được tạo ra trong đó chỉ ra mức độ tác động là “không đi”. Các ranh giới thị trấn được sử dụng như một hệ quy chiếu. “phân tích Lớp phủ thấp hoàn toàn mang tính chất không gian và rất chủ quan. Chúng dựa vào đánh giá của nhà phân tích để đánh giá và đánh giá các câu hỏi về tính tương thích liên quan đến các chủ sử dụng đất hiện có và triển vọng của hoạt động phát triển.
3. Nội dung của phương pháp chập bản đồ:
Về cơ bản, phương pháp chập bản đồ chia khu vực nghiên cứu thành các đơn vị địa lý thuận tiện dựa trên các điểm lưới cách đều nhau, các đặc điểm địa hình hoặc các mục đích sử dụng đất khác nhau. Điều tra thực địa, bản đồ kiểm kê địa hình đất đai, chụp ảnh hàng không, … được sử dụng để thu thập thông tin liên quan đến các yếu tố môi trường và con người trong đơn vị địa lý. Các yếu tố được cấu thành bằng cách tập hợp các mối quan tâm có cơ sở chung và bản đồ khu vực được vẽ cho từng yếu tố. Thông qua việc sử dụng các lớp phủ, khả năng sử dụng đất và tính khả thi của kỹ thuật được xác định trực quan.
Tỷ lệ của bản đồ có thể thay đổi từ tỷ lệ lớn (cho mục đích quy hoạch vùng) đến quy mô nhỏ xác định các đặc điểm cụ thể của địa điểm. Lớp phủ cũng được sử dụng trong việc lựa chọn tuyến đường cho các dự án tuyến tính như đường bộ và đường dây tải điện. Việc sử dụng chúng tạo điều kiện thuận lợi cho việc sàng lọc các tuyến đường thay thế ở giai đoạn đầu, giảm số lượng phân tích chi tiết cần thiết bằng cách loại bỏ một số tuyến đường sớm.
Để có kết quả tối ưu, dữ liệu cho các đặc tính khác nhau phải có chất lượng tương đương; nếu cơ sở dữ liệu cho một đặc tính yếu hơn các đặc điểm khác, nó sẽ được biểu diễn dưới mức thông qua phương pháp này.
McHarg (1968) đã chứng minh kỹ thuật này với định hướng cụ thể đối với đường cao tốc. Phương pháp của ông bao gồm các đặc điểm môi trường trong suốt được phủ lên bản đồ cơ sở khu vực. Mười một đến mười sáu đặc điểm môi trường và sử dụng đất đã được lập bản đồ. Các bản đồ thể hiện ba cấp độ của các đặc điểm môi trường và sử dụng đất dựa trên sự tương thích với đường cao tốc. ” Phương pháp này dường như hữu ích nhất để sàng lọc các địa điểm hoặc tuyến đường dự án thay thế trước khi hoàn thành phân tích tác động chi tiết. Phương pháp này cũng đã được sử dụng để đánh giá các phương án phát triển ở các khu vực ven biển và để định tuyến đường ống và đường dây truyền tải
Thứ hai, nó có thể được sử dụng để lập bản đồ kết hợp với phân tích các khu vực nhạy cảm hoặc khả năng mang sinh thái. Vì các phương pháp này được định hướng theo không gian nên chúng có thể thể hiện rất rõ các khía cạnh không gian của các tác động tích lũy.
Những bản đồ này được phủ lên để tạo ra một bản đồ hóa tổng hợp của môi trường khu vực. Các tác động được xác định bằng cách ghi nhận các đặc điểm môi trường bị ảnh hưởng nằm trong ranh giới dự án. Phương pháp này có vẻ hữu ích nhất là một phương pháp sàng lọc các địa điểm hoặc tuyến đường dự án thay thế, trước khi phân tích tác động chi tiết. Chập bản đồ có thể hữu ích cho ĐTM công nghiệp của bất kỳ dự án nào để so sánh khả năng sử dụng đất hiện có và dự kiến sử dụng đất, các giải pháp thay thế tuyến đường và các thông số khác, và mức độ thay thế của điều kiện chất lượng không khí cùng với kiểm soát ô nhiễm.
4. Ưu và nhược điểm của phương pháp chập bản đồ:
* Ưu điểm
Nhìn chung, phương pháp chập bản đồ dễ hiểu và dễ sử dụng; nó có một màn hình hiển thị tốt và nó rất tốt cho việc thiết lập lựa chọn địa điểm
Phương pháp này có thể dễ dàng thích ứng để sử dụng với một máy tính được lập trình để thực hiện các nhiệm vụ tổng hợp các tác động dự đoán cho từng phân khu địa lý và tìm kiếm các khu vực ít bị ảnh hưởng nhất. Các quy trình tự động cũng có sẵn để lựa chọn chuỗi các khu vực đơn vị để định tuyến đường cao tốc, đường ống và các hành lang khác. Phương pháp máy tính linh hoạt hơn và có lợi thế hơn bất cứ khi nào người đánh giá đề nghị thay đổi hệ thống trọng số.
* Nhược điểm
– Phương pháp chập bản đồ có thể chứa cả dữ liệu định tính và định lượng.
– Điểm yếu của phương pháp chập bản đồ là nó chỉ mang tính toàn diện vừa phải, do không có cơ chế nào yêu cầu xem xét tất cả các tác động tiềm ẩn.
– Không có quy định về định lượng và đo lường các tác động cũng như không được đảm bảo rằng tất cả các tác động sẽ được bảo đảm
– Cách tiếp cận chập bản đồ nhìn chung có hiệu quả để lựa chọn các giải pháp thay thế và xác định các loại tác động nhất định; tuy nhiên, nó không thể được sử dụng để định lượng các tác động nhằm xác định các mối quan hệ tương hỗ cấp hai và cấp ba.
