Rủi ro tỷ giá và quản trị rủi ro tỷ giá trong ngân hàng thương mại

Forex, hoặc ngoại hối, liên quan đến việc giao dịch các cặp tiền tệ. Như với bất kỳ khoản đầu tư nào, nhà đầu tư có thể đoán sai và giao dịch có thể đi ngược lại. Đó là rủi ro rõ ràng nhất khi giao dịch trên thị trường ngoại hối. Một loại rủi ro trong giao dịch ngoại hối đó chính là rủi ro tỷ giá, và loại rủi ro này có thể xảy ra ở bất kì nhà đầu tư, chủ thể nào, trong đó có cả ngân hàng thương mại.

1. Rủi ro tỷ giá trong ngân hàng thương mại là gì?

Rủi ro tỷ giá  hay rủi ro tỷ giá hối đoái là rủi ro do sự thay đổi giá trị của tiền tệ gây ra. Nó dựa trên ảnh hưởng của sự thay đổi liên tục và thường xuyên biến động trong cân bằng cung cầu trên toàn thế giới. Trong khoảng thời gian mà vị thế của nhà giao dịch vẫn còn tồn tại, vị thế có thể chịu mọi thay đổi về giá. Rủi ro này có thể khá lớn và dựa trên nhận thức của thị trường về cách mà tiền tệ sẽ di chuyển dựa trên tất cả các yếu tố có thể xảy ra (hoặc có thể xảy ra) tại bất kỳ thời điểm nào, bất kỳ đâu trên thế giới. Ngoài ra, bởi vì giao dịch ngoại hối ngoại hối phần lớn không được kiểm soát, không có giới hạn giá hàng ngày nào được áp dụng đối với các sàn giao dịch tương lai được quy định. Thị trường di chuyển dựa trên các yếu tố cơ bản và kỹ thuật – sẽ nói thêm về điều này ở phần sau.

Rủi ro tỷ giá hối đoái trong hoạt động ngân hàng phát sinh trong quá trình cho vay ngoại tệ hoặc quá trình kinh doanh ngoại tệ khi tỷ giá biến động theo chiều hướng bất lợi cho ngân hàng.

Biến động tỷ giá hối đoái ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến các ngân hàng. Ảnh hưởng trực tiếp đến từ việc các ngân hàng nắm giữ tài sản (hoặc nợ phải trả) với các luồng thanh toán ròng bằng ngoại tệ. Biến động tỷ giá hối đoái làm thay đổi giá trị nội tệ của các tài sản đó. Nguồn rủi ro ngoại hối rõ ràng này là nguồn rủi ro ngoại hối dễ xác định nhất và cũng là nguồn rủi ro dễ bảo vệ nhất.

Các nguồn rủi ro gián tiếp tuy tinh vi hơn nhưng cũng quan trọng không kém. Một ngân hàng không có tài sản hoặc nợ nước ngoài có thể gặp rủi ro tiền tệ vì tỷ giá hối đoái có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận của hoạt động ngân hàng trong nước của ngân hàng đó. Ví dụ: hãy xem xét giá trị khoản vay của ngân hàng cho một nhà xuất khẩu Hoa Kỳ. Đồng đô la tăng giá có thể khiến nhà xuất khẩu Hoa Kỳ khó cạnh tranh hơn với các công ty nước ngoài. Nếu sự tăng giá này làm giảm lợi nhuận của nhà xuất khẩu, thì nó cũng làm giảm khả năng hoàn trả khoản vay đúng hạn và tương ứng là khả năng sinh lời của ngân hàng. Trong trường hợp này, ngân hàng phải chịu rủi ro ngoại hối: đồng đô la mạnh hơn làm giảm khả năng sinh lời của ngân hàng. Về bản chất, ngân hàng là đô la “khống” so với ngoại tệ. Bất cứ lúc nào giá trị của tỷ giá hối đoái có liên quan đến cạnh tranh nước ngoài, với nhu cầu vay vốn, hoặc các khía cạnh khác của điều kiện ngân hàng, nó sẽ ảnh hưởng đến ngay cả các ngân hàng “trong nước”.

Rủi ro ngoại hối cũng có thể liên quan đến các loại rủi ro thị trường khác, chẳng hạn như rủi ro lãi suất. Lãi suất và tỷ giá hối đoái thường biến động đồng thời. Vì vậy, vị thế lãi suất của một ngân hàng ảnh hưởng gián tiếp đến mức chênh lệch tỷ giá hối đoái tổng thể của ngân hàng đó. Mức độ nhạy cảm về tỷ giá hối đoái của một ngân hàng có trạng thái lãi suất mở thường sẽ khác với ngân hàng không có lãi suất, ngay cả khi hai ngân hàng có cùng một lượng tài sản bằng ngoại tệ nắm giữ thực tế. Một lần nữa, tính dễ bị tổn thương của ngân hàng nói chung đối với các biến động ngoại hối phụ thuộc nhiều hơn vào việc nắm giữ ngoại hối của ngân hàng.

2. Quản trị rủi ro tỷ giá trong ngân hàng thương mại: 

Quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái là quá trình tiếp cận một cách khoa học, toàn diện nhằm nhận biết, định lượng những tổn thất đang và sẽ xảy ra do biến động bất lợi của tỷ giá hối đoái gây ra, để từ đó có thể kiểm soát, phòng ngừa rủi ro tỷ giá và giảm thiểu tổn thất, thông qua việc lập nên các chính sách, chiến lược hoạt động và sử dụng các công cụ phòng ngừa, hạn chế rủi ro tỷ giá.

Vai trò của quản trị rủi ro tỷ giá với ngân hàng thương mại:  Trong nỗ lực nhằm thu lợi nhuận, các ngân hàng không thể chối bỏ rủi ro, bao gồm cả rủi ro tỷ giá. Ngân hàng có kế hoạch, chiến lược phòng ngừa rủi ro tỷ giá và quản trị rủi ro tỷ giá có hiệu quả thì mới làm giảm khả năng xảy ra tổn thất do biến động tỷ giá hối đoái bất lợi gây ra, làm tổn hại đến lợi nhuận của ngân hàng, nhất là khi tỷ giá biến động do những nguyên nhân khách quan mà bản thân mỗi
ngân hàng không kiểm soát được.

Nếu khả năng dự báo rủi ro tỷ giá của ngân hàng tốt, ngoài phòng tránh tổn thất, ngân hàng còn có thể thu được những khoản lợi nhuận đáng kể từ việc kinh doanh ngoại hối. Ngược lại, ngân hàng cũng có thể phải trả giá đắt nếu tham gia sâu vào hoạt động đầu cơ để kiếm lãi mà chưa nắm chắc được các kỹ thuật quản lý rủi ro liên quan đến hoạt động ngoại hối. Ngoài ra, ngân hàng quản trị rủi ro tỷ giá tốt và có hiệu quả cũng góp phần nâng cao uy tín của ngân hàng với khách hàng của mình

Các phương pháp quản trị rủi ro tỷ giá:

– Áp dụng giải pháp cho vay bằng loại ngoại tệ này nhưng thu nợ bằng loại ngoại tệ khác ổn định hơn với tỷ giá kỳ hạn đã được ấn định trước trong hợp đồng tín dụng;

– Đa dạng hóa các loại ngoại tệ trong dự trữ và thanh toán, hạn chế tập trung vào một loại ngoại tệ.

– Sử dụng các kỹ thuật để dự đoán tỷ giá.

– Áp dụng các kỹ thuật bảo hiểm rủi ro tỷ giá như hợp đồng kỳ hạn, quyền chọn, hoán đổi ngoại tệ, hợp đồng tương lai.

– Chuyển giao rủi ro tỷ giá cho cơ quan bảo hiểm: NH chịu phí bảo hiểm và khi rủi ro xuất hiện thì cơ quan bảo hiểm sẽ bồi thường thiệt hại cho NH.

– Duy trì trạng thái ngoại hối hợp lý:

+  Quản trị bị động: Áp dụng trong trường hợp tỷ giá biến động thất thường, không theo quy luật, không dự đoán  trước được thì NH nên chủ động duy trì trạng thái ngoại hối bằng 0 và đa dạng hóa các loại ngoại tệ trong kinh
doanh.

+ Quản trị chủ động: Áp dụng trong trường hợp tỷ giá biến động có thể dự báo trước được.

– Nếu có dự báo tỷ giá tăng: duy trì trạng thái ngoại hối có độ lệch dương.

– Nếu có dự báo tỷ giá giảm: duy trì trạng thái ngoại hối có độ lệch âm.

Quy trình quản trị rủi ro tỷ giá

Quy trình quản trị rủi ro tỷ giá gồm 5 bước sau:

– Nhận dạng rủi ro tỷ giá: xác định được nguồn của rủi ro tỷ giá, nguyên nhân gây ra rủi ro tỷ giá cho ngân hàng và sự ảnh hưởng của rủi ro tỷ giá đến hoạt động của ngân hàng.

– Phân tích rủi ro tỷ giá: Phân tích rủi ro tỷ giá tại ngân hàng bao gồm phân tích hậu quả rủi ro và xác định những nguyên nhân xảy ra rủi ro, …

– Đo lường rủi ro tỷ giá: triển khai các dự án nâng cao năng lực hoạt động rủi ro thị trường, xây dựng một số mô hình về quản trị rủi ro thị trường, nghiên cứu mô hình rủi ro ngành, mô hình dự báo doanh nghiệp… để dự đoán biến động thị trường, giảm thiểu rủi ro xảy ra do thị trường biến động, trong đó có nghiên cứu sự biến động của tỷ
giá, do đó có thể giảm được phần nào rủi ro tỷ giá, có thể dự đoán được biến động tỷ giá để lên kế hoạch kinh doanh và lập dự phòng rủi ro cho phù hợp.

– Kiểm soát, phòng ngừa rủi ro tỷ giá: theo dõi những biến động thị trường, những biến động của tỷ giá và tình hình kinh doanh ngoại tệ của ngân hàng để phát hiện kịp thời những nguy cơ tổn thất có thể xảy ra do biến động tỷ giá hối đoái gây ra nhằm ngăn chặn kịp thời và hoặc giảm thiểu đến mức có thể những tổn thất đó, cũng như tìm hiểu nguyên nhân và thực hiện xử lý loại bỏ

– Tài trợ rủi ro tỷ giá: sử dụng các công cụ phái sinh và hợp đồng bảo hiểm để phòng ngừa rủi ro tỷ giá hối đoái hoặc bằng các phương thức khác

Hiện nay, các ngân hàng thương mại hầu hết đều thực hiện quản trị rủi ro tỷ giá, nhưng quản trị rủi ro tỷ giá ở các ngân hàng này chưa thực sự hoàn thiện, hiệu quả quản trị rủi ro tỷ giá chưa cao, đôi khi vẫn còn chịu tổn thất do biến động bất lợi của tỷ giá hối đoái gây ra.

Do đó, các ngân hàng cần phải nghiên cứu để hoàn thiện lại quản trị rủi ro tỷ giá ở ngân hàng mình, vì khi hoàn thiện quản trị rủi ro tỷ giá sẽ giúp nâng cao khả năng nhận biết được rủi ro tỷ giá, dự đoán tốt hơn, chính xác hơn những tổn thất đang và sẽ xảy ra, quy trình quản trị rủi ro chặt chẽ hơn và giảm thiểu được tổn thất. Từ đó, ngân hàng có thể hạn chế rủi ro trong kinh doanh ngoại hối, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại và nâng cao năng lực hội nhập quốc tế.