Bài thơ “Thu điếu” của Nguyễn Khuyến nằm trong bộ ba bài thơ thu được yêu thích, giúp ông trở thành “nhà thơ của làng cảnh Việt Nam”, và để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc. Dưới đây là bài viết về: Nghị luận về lòng yêu nước trong bài thơ Câu cá mùa thu.
1. Dàn ý Nghị luận về lòng yêu nước trong bài thơ Câu cá mùa thu:
1.1. Mở bài:
– Giới thiệu tác giả, tác phẩm
– Trích đề: Tấm lòng yêu quê hương, đất nước trong bài Thu điếu
1.2. Thân bài:
– Tình yêu quê hương đất nước được thể hiện qua sự gắn bó sâu nặng, tình yêu tha thiết của tác giả với quê hương thông qua việc dựng lên một bức tranh làng cảnh rất đẹp, rất đặc trưng cho khung cảnh mùa thu nông thôn Bắc Bộ.
– So sánh điểm giống và điểm khác khi tác giả sử dụng các hình ảnh thiên nhiên trong bài thơ với các tác phẩm khác, các nhà thơ khác.
– Tình yêu nước thể hiện qua nỗi buồn lắng, suy tư của nhà thơ. Ông đã cảm nhận rõ sự bất lực của mình trước thời cuộc nhưng quyết không theo đòi lũ bán nước đồng thời, dứt khoát rời khỏi chốn quan trường. Thái độ bất hợp tác với giặc và nỗi buồn đau cho tình cảnh của đất nước cũng là biểu hiện của lòng yêu nước của nhà thơ.
1.3. Kết luận:
– Đánh giá ý nghĩa của vấn đề.
– Rút ra bài học cho bản thân.
Xem thêm: Kết bài phân tích, cảm nhận Câu cá mùa thu siêu hay chọn lọc
2. Nghị luận về lòng yêu nước trong bài thơ Câu cá mùa thu hay:
Nguyễn Khuyến sinh ra và lớn lên ở một vùng quê yên bình. Phần lớn cuộc đời nhà thơ gắn bó với mảnh đất Yên Đổ, hình ảnh của nó được khắc họa sinh động trên từng trang thơ với những nét rất đặc trưng, tiêu biểu. Qua các tác phẩm của ông, ta cảm nhận được tấm lòng yêu quê hương, đất nước chân thành của một người được mệnh danh là “nhà thơ của cảnh sắc Việt Nam” (Xuân Diệu).
Bài thơ là bức chân dung thu nhỏ của một làng quê Bắc Bộ với những nét rất riêng và ấn tượng:
“Ao thu trong veo lạnh lùng… Cá núp dưới đám cỏ dưới đáy”.
Bức tranh mùa thu được mở rộng theo nhiều chiều kích, mỗi chiều chứa đựng nhiều khoảnh khắc ấn tượng lay động lòng người. Ông lão đánh cá thực chất là một người hay chiêm nghiệm, và qua ông, chúng ta cũng phần nào hiểu được tâm tư của vị “Tam Nguyên Yên Đổ” nổi tiếng.
Bức vẽ thiên nhiên bắt đầu bằng hình ảnh ao thu.
“Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo”
Khi chuẩn bị cho một buổi đi câu, các dấu hiệu đầu tiên thường là ao thu và thuyền câu. Trong vùng đồng bằng Bắc Bộ, ta thường thấy những chiếc ao nhỏ tĩnh lặng, làm cho nước trong veo. Mùa thu là lúc ao trở nên lạnh hơn, nhỏ hơn và có nét đặc trưng hơn. Trong bức tranh này, chiếc thuyền câu cũng được thể hiện với kích thước nhỏ gọn phù hợp với cảnh vật. Tác giả muốn đưa ra một không gian tĩnh lặng, vì vậy chiếc thuyền chỉ là một phần của cảnh và không làm xáo trộn không khí yên tĩnh. Bức tranh được thể hiện với các đường nét hài hòa từ đầu.
Từ viễn cảnh, chúng ta được dẫn đến phần gần hơn của bức tranh với hình ảnh của sóng. Sóng chỉ là những gợn lăn tăn nhẹ, được mô tả bằng cụm từ “sóng biếc theo làn hơi gợn tí”. Mô tả này có sức gợi cảm, cho ta cảm giác như là mình cũng có thể cảm nhận được làn gió rất nhẹ mơn man trên mặt hồ. Trong bầu không khí yên tĩnh của mùa thu, những sự chuyển động chậm rãi như vậy đủ để tạo ra những gợn sóng nhẹ. Trong khi đó, chiếc lá xuất hiện đột ngột, tạo ra một điểm nhấn nhẹ nhàng trong bức tranh.
“Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo”
Khi đọc câu thơ, ta cảm nhận được nhịp chuyển động nhẹ nhàng trước khi đặt chân xuống, hoặc cũng có thể là đặt chân lên mặt nước – và trong không gian đó, hình ảnh chiếc lá “nhẹ nhàng đưa vềo” càng thêm tuyệt vời. Chỉ có những tâm hồn tinh tế và nhạy cảm đắm chìm trong cảnh vật mới có thể hiểu được nét vẽ rất tinh tế và nhẹ nhàng của bức tranh thiên nhiên. Từ gần đến xa, bức tranh tiếp tục mở rộng lên, tràn ngập không gian.
“Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo”
Cảnh vật trong bức tranh mang một nét buồn lẻ loi, vắng vẻ có thể do khí thu mang lại hoặc do tâm trạng của nhân vật đang suy tư. Tông màu da trời xanh ngắt trong khí thu vẫn hiện diện nhưng không gắt như câu hỏi “Da trời ai nhuộm mà xanh ngắt”, mà hài hòa cùng tầng mây trôi lơ lửng, tạo ra không gian vắng, lạnh nhưng rất sáng.
Tuy nhiên, khi nhìn xa tới những ngõ trúc uốn lượn, không có sự xuất hiện của con người, chỉ có “khách vắng teo” tạo ra sự tĩnh lặng tuyệt đối. Nhưng có vẻ như cảnh vật cũng đồng cảm với tâm sự của con người, tạo ra một sự hài hòa cao độ giữa họ. Tất cả tạo nên bức tranh mùa thu hoàn toàn tĩnh lặng, chỉ còn tác giả – người câu cá – đối diện với cảnh vật.
“Tựa gối ôm cần lâu chẳng được
Cá đâu đớp động dưới chân bèo”
Bài thơ “Thu điếu” (Câu cá mùa thu) không nhắc đến hình ảnh người đánh cá và công việc đánh cá của anh ta cho đến tận cuối bài thơ. Ngay cả khi đó, người đánh cá vẫn được miêu tả đang ngồi yên lặng với chiếc cần câu đặt trên vai, giống như tác phẩm điêu khắc nổi tiếng “The Thinker” của Auguste Rodin. Câu cá dường như chỉ là cái cớ để tác giả chiêm nghiệm về cuộc đời của chính mình, để “bắt lấy” một khoảnh khắc bình yên trong tâm hồn. Người câu cá chìm đắm trong những suy nghĩ của chính mình, đến mức tiếng cá đớp mồi đủ làm anh ta giật mình trở về thực tại. Câu cá chỉ là cái cớ để tác giả ngẫm nghĩ về cuộc đời, để “bắt lấy” một khoảnh khắc tĩnh lặng trong tâm hồn. Nhà thơ đi tìm những giây phút lắng đọng này vì tâm hồn đang xao xuyến.
Thông qua sử dụng ngôn từ tinh tế, Nguyễn Khuyến đã tạo ra bức tranh mùa thu với sự buồn bã và đẹp đẽ. Khí thu đặc trưng tạo ra một không khí u ám, nhưng cũng đến từ tâm trạng của những người đang chiêm ngưỡng cảnh vật này. Bài thơ của ông mang lại cho độc giả sự hiểu biết về tâm hồn nhạy cảm yêu thiên nhiên và đất nước. Với sự gắn bó và tình yêu đặc biệt với vùng đồng bằng chiêm trũng, những ao chuôm nhỏ nhắn, thuyền câu, lá vàng, và ngõ trúc quanh co, ông đã có được những cảm nhận tinh tế về thiên nhiên và đưa ra tình cảm ưu ái đặc biệt cho nó. Bài thơ cũng chứa đựng những suy nghĩ thầm kín của ông về quê hương và đất nước, và trách nhiệm của mình đối với chúng. Như một trí thức yêu nước, ông không thể làm ngơ trước nỗi đau và nhục nhã của đất nước.
Bài thơ của ông thể hiện nỗi lòng thổn thức và lỗi tại mình về tình trạng của đất nước. Với việc sử dụng các câu thơ như “Vua chèo còn chẳng ra gì / Quan chèo vai nhọ khác chi thằng hề” và “Áo xiêm nghĩ lại thẹn thân già / Xuân về ngày loạn càng lơ láo”, ông đã truyền đạt một phần nỗi đau của mình về tình trạng của đất nước, và sự hy vọng mơ mộng về một tương lai tốt đẹp. Với tình yêu thương mãnh liệt của ông cho đất nước, ông đã lồng ghép những suy nghĩ và tình cảm của mình vào bài thơ, tạo nên một tác phẩm đầy tâm hồn và cảm xúc, làm cho độc giả cảm thấy xúc động và cảm nhận được tình yêu và lòng trung thành của ông đối với đất nước.
Bài thơ “Thu điếu” của Nguyễn Khuyến nằm trong bộ ba bài thơ thu được yêu thích, không chỉ giúp ông trở thành “nhà thơ của làng cảnh Việt Nam”, mà còn đóng góp vào việc hình thành một nhân cách vĩ đại của Nguyễn Khuyến, để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc.
Xem thêm: Cảm nhận 4 câu đầu bài Câu cá mùa thu chọn lọc siêu hay
3. Nghị luận về lòng yêu nước trong bài thơ Câu cá mùa thu hay nhất:
Nguyễn Khuyến (1835-1909) là một người yêu nước đích thực. Nhìn thấy cảnh bèo trên mặt ao đìu hiu mùa thu, ông từ chức quan trong thời đại khi đất nước đang bị giặc Pháp chiếm đóng, để về sống cùng nhân dân và đắm mình vào thiên nhiên đất nước. Trở về, ông đã cùng dân vui buồn trong mùa thu cuộc đời và để lại những bài thơ tuyệt vời nhất về mùa thu Việt Nam, để lại dấu ấn của mình trong mùa thu Việt Nam.
Mỗi khi thấy gió thu thổi qua và may se se lan tỏa, tôi lại nhớ đến Nguyễn Khuyến. Nhìn màn sương bao phủ cảnh chiều thu, tôi thấy hình ảnh Nguyễn Khuyến đơn độc giữa những chiếc lá vàng tả tơi rụng rơi.
Sinh vào năm 1835, Nguyễn Khuyến đỗ tiến sĩ năm 1871 khi mới ba mươi sáu tuổi. Mặc dù có tương lai rực rỡ nhưng chỉ làm quan trong vòng 12 năm, sau đó ông rút lui về Vườn Bùi chốn cũ với sự khao khát buông bỏ mọi thứ và cảm giác bất an không thôi.
Nguyễn Khuyến, một nhân vật yêu nước, đã viết ba bài thơ về mùa thu ở Việt Nam. “Thu vịnh” diễn tả buổi sớm mùa thu, bầu trời vẫn trong xanh và rực rỡ nắng hè. “Thu điếu” khắc họa không khí u uất, se lạnh của những chiều cuối thu. “Thu ẩm” ghi lại cảm xúc của một đêm trung thu, với những ngõ tối và cần rượu để cảm nhận trọn vẹn mùa thu. Mỗi bài thơ là một bức tranh miêu tả sinh động, giàu cảm xúc về mùa thu, thể hiện tình yêu quê hương sâu nặng của Nguyễn Khuyến. “Thu điếu” đặc biệt đáng chú ý, vì nó thể hiện hoàn hảo cái hồn của mùa thu ở nông thôn Việt Nam. Mỗi bài thơ là một kiệt tác nghệ thuật độc đáo, có vị trí và giá trị tình cảm riêng. Tất cả đều đẹp và phản ánh tình yêu đất nước của nhà thơ.
Mùa thu ở làng quê miền Bắc mang lại sự khác biệt so với các mùa khác như xuân, hạ, đông. Miền Trung thì mùa thu thường bị ảnh hưởng bởi mưa lũ lụt, khiến nước sông phù sa và đục ngầu ao hồ. Còn ở miền Nam chỉ có hai mùa rõ rệt là mưa và khô, nhưng cả hai mùa đều có nắng nóng. Không giống như mùa khô và mùa mưa ở miền Nam, mùa thu tại làng quê miền Bắc mang lại không gian tĩnh lặng và sâu lắng như Ao thu lạnh lẽo nước trong veo.
Mỗi mùa trong năm đều mang lại một không gian tâm linh và thế hiệu tình cảm khác nhau. Mùa xuân náo nức, mùa hạ khắc khoải, mùa đông hiu hắt, còn mùa thu lại mang lại sự bâng khuâng. Ao thu lạnh lẽo nước trong veo tạo nên không gian yên tĩnh, tĩnh lặng đến hoang vắng, khiến tâm hồn của Nguyễn Khuyến cũng bâng khuâng theo. Mùa thu là mùa của đất trời và đời sống của Nguyễn Khuyến, khi nhìn vào mùa thu của đất trời, ông cũng nhìn vào mùa thu của tâm hồn và cuộc đời của mình.
Mùa thu ấy rất yên bình và thanh thản. Chỉ có một chiếc thuyền trên mặt nước, không có sự ồn ào đối đáp của nhiều chiếc thuyền. Mặt nước chỉ rất nhẹ nhàng gợn và chiếc lá chỉ khẽ rung. Những chuyển động nhẹ nhàng này như những hơi thở nén xuống, tăng thêm sự yên tĩnh của không gian. Người đang câu cá là người đã trải qua những thăng trầm của cuộc đời và đã từ bỏ mong muốn danh vọng để có được sự yên bình và bình tĩnh như vậy. Việc đi câu cá không phải để bắt cá, mà để đắm mình trong thiên nhiên và tiết thu thanh tĩnh và say đắm.
Cảnh ao thu lạnh giá với nước trong veo. Đọc chỉ một câu đã mang lại cảm giác cô đơn và u sầu. Đọc cả bài càng thấy sự cô đơn và u sầu. Mùa thu đang kết thúc và mùa đông đang đến với tiết trời lạnh lẽo và khô cứng. Mọi vật như được thu nhỏ lại trong không khí se lạnh, nhưng bầu trời vẫn mở rộng. Tất cả cảnh vật chỉ là những thứ đơn giản, đơn lẻ. Một cái ao, một chiếc thuyền, một người đang câu cá yên lặng và một chiếc lá rụng nhẹ. Con thuyền nhỏ bé và không mấy rung động trên sóng. Tất cả đều nhỏ bé và lẻ loi giữa khoảng trống vô hạn của không gian. Tầng mây lơ lửng trên trời xanh thăm thẳm và ngõ trúc đứng vắng người. Sau một mùa xuân ồn ào của tuổi thơ và một mùa hạ rực rỡ của tuổi trẻ, đến lúc mùa thu yên tĩnh của ý thức cá nhân. Đó là mùa thu của cuộc đời của Nguyễn Khuyến.
Mùa thu Việt Nam, mùa thu của đời người, thế giới nội tâm của Nguyễn Khuyến gắn bó sâu sắc với nông thôn. Đọc thơ ông về nỗi lòng riêng, người ta có thể cảm nhận được hình bóng nhà thơ đơn độc, khẽ đung đưa giữa khung cảnh mùa thu của làng quê Việt Nam. Giờ thì đã rõ vì sao Nguyễn Khuyến viết nhiều bài thơ về xuân, hạ, đông như vậy nhưng thơ về mùa thu của ông nhiều và ấn tượng nhất. Ông là hiện thân của một mùa thu Việt Nam đượm buồn, đã trở thành đề tài kinh điển, bất hủ trong văn học Việt Nam.
Mỗi khi nghĩ đến Nguyễn Khuyến, tôi lại hình dung hình ảnh một ông lão tay cầm cần câu ngồi khoanh chân trên chiếc thuyền mong manh trôi như chiếc lá rụng trên mặt ao yên ả. Đằng sau anh ta, con thuyền không còn cá hay thúng để đựng chúng; chỉ còn lác đác vài chiếc lá vàng rơi còn óng ả vàng óng như nhắc ta rằng mùa thu đã về. Vài chiếc lá này cũng cho chúng ta biết rằng ông lão đã ngồi ở đó rất lâu và có thể ông sẽ tiếp tục ngồi ở đó thêm một thời gian nữa.
Xem thêm: Hình ảnh con người Nguyễn Khuyến qua bài Câu cá mùa thu
